1982 Anayasasına Göre Anayasa Değişikliklerinin Şekil Bakımından Denetimi

Yıl 2010, Cilt: 14 Sayı: 1, 215 - 249, 01.06.2010

Mesut Aydın

Öz

1982 Anayasasında (m. 175, 148), Türkiye Büyük Millet Meclisine anayasa değişikliği yapma, Anayasa Mahkemesine de söz konusu anayasa değişikliklerini şekil bakımından denetleme yetkisi tanınmıştır. Anayasa Mahkemesinin anayasa değişikliklerini denetleme yetkisi, Anayasada öngörülen bazı şekil şartlarıyla sınırlı tutulmuştur: “Teklif ve oylama çoğunluğu” ve “ivedilikle görüşülememe”. 9.2.2008 tarih ve 5735 sayılı Kanunla, Anayasanın 10. ve 42. maddesinde yapılan Anayasa Değişiklikleri, Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir. Söz konusu Anayasa Değişikliklerinin denetiminde, “teklif ve oylama çoğunluğu” ve “ivedilikle görüşülememe” şartlarıyla sınırlı bir denetimin yapılmadığı görülmektedir. Başka bir deyişle, 5735 sayılı Kanunla gerçekleştirilen Anayasa Değişiklikleri, Anayasanın değiştirilmesi teklif edilemeyen ilk üç maddesine aykırılık nedeniyle iptal edilmiştir. Böylece, şekil görüntüsü altında, esas bakımından bir denetim yapılmıştır. Bu çalışmada, Anayasa Mahkemesinin anayasa değişikliklerini şekil bakımından denetleme yetkisi ve bu yetkinin sınırı üzerinde durulmaktadır

Anahtar Kelimeler

“Anayasa değişiklikleri”, “Anayasa değişikliğinin şekil bakımından denetimi”, “Türkiye Büyük Millet Meclisi”, “Anayasa Mahkemesi”, “İptal kararı”.

THE EXAMINATION OF CONSTITUTIONAL AMENDMENTS IN TERMS OF THEIR FORM ACCORDING TO THE 1982 CONSTITUTION

Öz

The 1982 Constitution (articles 175 and 148) has granted Turkish National Assembly the right to amend the constitution and authorized the Constitutional Court to examine amendments with regard to their form. The Court is entitled to declare such amendments null and void. The scope of the Courts examination is restricted to consideration of whether an amendment meet certain criteria with regard to form prescribed by the Constitution, that are whether the requisite majorities were obtained for the proposal and in the ballot, and whether the prohibition on debates under urgent procedure was complied with. The Law 5735, dated 9.2.2008 and amended the articles 10 and 42 of the Constitution, has been declared null and void by the Constitutional Court following its examination by the Court in respect of its form. The relevant Court decision has not established the failure of the Law 5735 to meet the criteria of obtaining the requisite majorities for the proposal and in the ballot and the prohibition on debates under urgent procedure. The Courts decision has pointed out that the Law 5735 was declared unconstitutional on the ground that it contravened the provisions of the three irrevocable articles of the Constitution, effectively amounting the Courts decision to the examination and verifi cation of the constitutional amendment with regard to substance. This study dwells on the scope of Constitutional Courts authority to review constitutional amendments with regard to form

Anahtar Kelimeler

“Constitutional amendments”, “Verifi cation of constitutional amendments with regard to their substance, “Turkish Grand national Assembly”, “the Constitutional Court”, “the Decision to declare a law null and void”

Kaynakça

• ALİEFENDİOĞLU, Yılmaz: Anayasa Yargısı ve Türk Anayasa Mahkemesi, Yetkin Yayınları, Ankara 1996.
• ALİEFENDİOĞLU, Yılmaz: “Yasaların Cumhurbaşkanınca Geri Gönderilmesi, Amme İdaresi Dergisi, C.21, 1988, S.1, s.5-38.
• ALİEFENDİOĞLU, Yılmaz: “Türk Anayasa Yargısında İptal Davası ve İtiraz Yolu”, Anayasa Yargısı, 1984, s.101-137.
• ARMAĞAN, Servet: Anayasa Mahkememizde Kazaî Murakabe Sistemi, İÜHFY, İstanbul 1967.
• ATAR, Yavuz: Türk Anayasa Hukuku, Mimoza, 2. B., Konya ty.
• ATAR, Yavuz: “Türk Anayasa Yargısında Anayasaya Uygunluk Denetiminin Konusu”, Berki Armağanı, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1996, C.5, S.1-2, s.373-406.
• BAOHOF, Otto: Verfassungswidrige Verfassungsnormen? Tubingen Mohr (Paul Siebecik), 1951.
• BATUM, Süheyl: 99 Soruda Neden ve Nasıl Çağdaş Bir Anayasa, XII Levha, İstanbul 2009.
• CAN, Osman: “Anayasayı Değiştirme ve İktidarı Denetim Sorunu”, AÜSBF Dergisi, Prof. Dr. Yavuz Sabuncuya Armağan, C.62, S.3, TemmuzEylül 2007, s.101-139.
• COLE, Taylor: “Three Constitunional Courts: A Comparison” The American Political Science Review, 1959, C.LIII, S.4, s.963-984.
• ÇAĞLAR, Bakır: “Anayasanın Hukuku ve Anayasanın Yargıcı, Yenilenen Anayasa Kavramı Üzerine Düşünceler”, Anayasa Yargısı, 1991, s.13-62.
• ÇAĞLAR, Bakır: “Anayasa Yargısında Yorum Problemi Karşılaştırmalı Analizin Katkıları”, Anayasa Yargısı, 1986, s.163-195.
• DURAN, Lütfi : Türkiye Yönetiminde Karmaşa, Çağdaş Yayınları, İstanbul
• DURAN, Lütfi : “Türkiye’de Anayasa Yargısının İşlevi ve Konumu”, Anayasa Yargısı, 1984, s.57-87.
• ERDOĞAN, Mustafa: Anayasa Hukuku, Orion, 3.B., Ankara 2005.
• ERDOĞAN, Mustafa: Anayasa Hukukuna Giriş, Adres Yayınları, 2. B., Ankara 2004.
• EROĞUL, Cem: Anayasayı Değiştirme Sorunu, Sevinç Matbaası, Ankara 1974.
• FEYZİOĞLU, Turhan: Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Kazaî Murakebesi (Yabancı Memleketlerde-Türkiyede), AÜSBFY, Ankara 1951.
• GÖREN, Zafer: Anayasa Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2006.
• GÖZLER, Kemal: Anayasa Hukukuna Giriş, 15. B., Ekin Yayınevi, Bursa 2010.
• GÖZLER, Kemal: “Halkoylamasına Sunulan Anayasa Değişikliği Kanunlarında Halkoylamasından Önce Değişiklik Yapılabilir mi?”, Prof. Dr. Yılmaz Aliefendioğlu’na Armağan, Yetkin Yayınevi, Ankara 2009, s.557-571, , 04.05.2010.
• GÖZLER, Kemal: “Anayasa Değişikliği Kanunları Hakkında Cumhurbaşkanının Yetkileri”, Ankara Barosu Dergisi, Y.59, S.2001/4, s.35-53.
• GÖZLER, Kemal: Türk Anayasa Hukuku, Ekin Kitabevi Yayınları, Bursa 2000.
• GÖZLER, Kemal: Anayasa Normlarının Geçerliliği Sorunu, Ekin Kitabevi Yayınları, Bursa 1999.
• GÖZLER, Kemal: “Halkoylamasının Değeri”, AÜHFD, C.XL, S.1-4, 1988, s.97-113.
• HAS, Volkan: Anayasayı Değiştirme Süreci, Adalet Yayınları, 2. B., Ankara
• HOCAOĞLU, A. Şeref/OCAKÇIOĞLU, İsmet: Anayasa ve Anayasa Mahkemesi (Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetimi), Ayyıldız Matbaası, Ankara 1971.
• İBA, Şeref: Anayasa Hukuku ve Siyasal Kurumlar, 2. B., Turhan Kitabevi, Ankara 2008.
• İBA, Şeref: “Cumhurbaşkanınca Yayınlanması Kısmen veya Tamamen Uygun Bulunmayan Kanunların Meclise Geri Gönderilmesi”, AÜHFD, C.52, S. 3, 2003, s.299-316.
• KABOĞLU, İbrahim Ö.: Anayasa Yargısı, Avrupa Modeli ve Türkiye, İmge Kitabevi, 4. B. Ankara 2007.
• KANADOĞLU, Korkut O.: Anayasa Mahkemesi, Beta, 1. B. İstanbul 2004.
• KANETİ, Selim: “Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’ndaki Boşlukların Anayasa Mahkemesi Tarafından Doldurulması”, Anayasa Yargısı, 1991, s.77-101.
• KARAMUSTAFAOĞLU, Tunçer: “Anayasa Yargısının Önemli Sorunları”, AÜHFD, 1968, C.XXV, S.3-4, s.91-100.
• KAUPER Paul G.: “The Constitutions of West Germany and The United States: A Comparative Study”, Michigan Law Review, June 1960, C.58, S.8, s.1091-1184.
• KIRATLI, Metin: Anayasa Yargısında Somut Norm Denetimi: İtiraz Yolu, Sevinç Matbaası, AÜSBFY, Ankara 1966.
• KIRATLI, Metin: Alman Federal Anayasa Mahkemesi, Sevinç Matbaası, AÜSBFY, Ankara 1963.
• KUBALI, Hüseyin N.: Anayasa Hukuku Dersleri, Kurtulmuş Matbaası, İÜHFY, İstanbul 1971.
• NEZİROĞLU, İrfan: Kanun Tasarı ve Teklifl erinin Büyük Millet Meclisinde Yeniden Görüşülmesi: Tekrir-i Müzakere”, AÜHFD, 2007, C.56, S.1, s.165-178.
• ONAR, Erdal: 1982 Anayasasında Anayasayı Değiştirme Sorunu, Ankara
• ÖZBUDUN, Ergun: Türk Anayasa Hukuku, 10. B., Yetkin Yayınları, Ankara 2009.
• ÖZBUDUN, Ergun,: “Yeni Anayasa Şart Oldu” 23.10.2008, Zaman Gazetesi, , 30.04.2010.
• ÖZBUDUN, Ergun: Türk Anayasa Hukuku, 8. B., Yetkin Yayınları, Ankara 2005.
• ÖZBUDUN, Ergun: Çağdaş Türk Politikası, Çev. A. R. Usul, Doğan Kitapçılık, İstanbul 2003.
• SAN, Coşkun: Anayasa Değişiklikleri ve Anayasa Gelişmeleri, AİTİAY, Ankara 1974.
• SEROZAN, Rona: “Anayasayı Değiştirme Yetkisinin Sınırları”, İÜHFM, 1972/XXXVII/1-4, s.135-141.
• SOYSAL, Mümtaz: Anayasaya Giriş, AÜSBF Yayınları, 2. B., Ankara 1969.
• ŞAHBAZ, İbrahim: Yarı Doğrudan Demokrasi Kurumu Olarak Referandum ve Türkiye, Yetkin Yayınları, Ankara 2006.
• ŞEN, Murat: “1961 ve 1982 Anayasalarında Anayasa Değişikliklerinin Yargısal Denetimi”, AÜEHFD, C.II, S.1, s.88-119, 23.06.2010.
• ŞENTOP, Mustafa: “Anayasa Değişikliği Sürecinin Yol Haritası”, Zaman Gazetesi, 11.05.2010.
• TANÖR, Bülent/ YÜZBAŞIOĞLU, Necmi: 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, YKY yayınları, 2. B., İstanbul 2001.
• TEZİÇ, Erdoğan: Anayasa Hukuku, Beta Yayıncılık, 12. B., İstanbul 2007.
• TEZİÇ, Erdoğan: Anayasa Hukuku, Beta Yayıncılık, 8. B., İstanbul 2003.
• TEZİÇ, Erdoğan: “Cumhurbaşkanının Geri Gönderme Yetkisi”, Anayasa Yargısı, 1987, C.3, s.83-94.
• TUNÇ, Hasan: Anayasa Hukukuna Giriş, 2. B., Nobel, Ankara 1999.
• TURHAN, Mehmet: “Anayasaya Aykırı Anayasa Değişiklikleri”, AÜHFD, 1976, C.XXXIII, S.1-4, s.63-115.
• YAYLA, Yıldızhan: “ Anayasa Mahkemesine Göre Cumhuriyetin Özü”, Hıfzı Timurun Anısına Armağan, İstanbul 1979, s.973-1040.
• YAYLA, Yıldızhan: “1982 Anayasasına Göre Devletin Özü”, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, 1983, C.4, S.1-3, s.133-149.
• WHEARE, K.C.: Modern Anayasalar, Çev. Mehmet Turhan, 1. B., İstanbul 1984.