Human Rights and Counter-Hegemony

Yıl 2009, Cilt: 13 Sayı: 1, 217 - 240, 01.06.2009

ZEYNEP Kıvılcım

Öz

Historically, the use of the human rights discourse and the human rights claims by the social movements played an important role for challenging the power relations and structures. The use of the human rights discourse is the expression of the political, economical and social demands in the form of claims for rights and is not merely instrumental but bears an operational importance, in Gramscian terms “counter-monic” feature, for legitimizing alternative values, norms and life styles. The aim of this article is to study the current counter-hegemonic substance and the potential of the human rights discourse for organizing and strengthening the resistance against the global injustice, bearing in mind that this discourse is currently serving as an instrument for developing the global hegemony and injustice. The article discuss whether the workers’ organizations in Turkey are making use of the international human rights conventions and the procedures put in place for monitoring the compliance to these conventions, through the recent case studies of Novamed and Desa struggles.

Anahtar Kelimeler

Human Rights, Counter-Hegemony, Gramsci, Novamed, Desa

İnsan Hakları ve Karşı Hegemonya

Öz

Tarihsel olarak insan hakları söyleminin ve hak taleplerinin sosyal hareketler tarafından kullanılması, güç ilişkileri ve yapılarının sorgulanması açısından önemli bir rol oynamıştır. İnsan hakları söyleminin kullanılması politik, ekonomik ve sosyal taleplerin hak talebi şeklinde ifadelendirilmesidir ve sadece araçsal olmayıp, alternatif değerler, normlar ve hayat şekillerini meşrulaştırmak için operasyonel önem, yani Gramsci’nin terminolojisiyle hegemonya-karşıtı özellik taşır. Bu çalışmanın amacı, güncel olarak küresel hegemonya ve adaletsizliğin bir parçası ve destekleyicisi olarak kullanılan insan hakları söyleminin karşı-hegemonya açısından işlevsel özü, küresel adaletsizliğe karşı direnişin örgütlenmesine ve sözünün güçlenmesine katkı sağlayacak güncel potansiyelinin sorgulanmasıdır. Makalede, Türkiye’deki emek örgütlerinin uluslararası insan hakları sözleşmelerinden ve bunların uygulanmasının denetlenmesi amacıyla kurulmuş uluslararası mekanizmalardan bir direniş aracı olarak yararlanıp yararlanmadığı sorusuna, son dönemde gündemde yer etmiş Novamed ve Desa direnişleri örnekleri üzerinden yanıt aranmaktadır

Anahtar Kelimeler

İnsan Hakları, Karşı-Hegemonya, Gramsci, Novamed, Desa

Kaynakça

• Perry Anderson, Gramsci: Hegemonya, Doğu-Batı Sorunu ve Strate- ji, Salyangoz Yayınları, 2007
• Antonio Gramsci, Hapishane Defterleri, Belge Yayınları, 5.Bası, 2007
• Norberto Bobbio, “Gramsci ve Sivil Toplum Kavramı”, in Sivil Top- lum ve Devlet: Avrupa’da Yeni Yaklaşımlar, John Keane (Der.), Ayrıntı, 1993
• Terry Eagleton, İdeoloji, Ayrıntı, 2. Basım, 2005.
• Serpil Sancar, İdeolojinin Serüveni: Yanlış Bilinç ve Hegemonyadan Söyleme, İmge Kitabevi, 2.Baskı, 2008.
• Bkz. Gülnur Acar-Savran, Sivil Toplum ve Ötesi: Rousseau, Hegel, Marx, Belge Yayınları, 2003.
• Yasemin Özdek, “Küresel Yoksulluk ve Küresel Şiddet Kıskacında İnsan Hakları”, in Yoksulluk, Şiddet ve İnsan Hakları, Yasemin Özdek (Edi- tör), TODAIE İnsan Hakları Araştırma ve Derleme Merkezi, 2002, ss.1-44.
• Alpaslan Işıklı, İş Hukuku, 3. Baskı, İmaj Yayıncılık, Ankara, 1999.
• Alpaslan Işıklı, Yeni Ortaçağ, İmge Kitabevi, 2. Baskı, 2009.
• David Held – Anthony McGrew (Edited by), The Global Transfor- mations Reader: An Introduction to the Globalization Debate, Polity, 2nd Edition, 2003.
• Neil Stammer, “Social Movements and the Social Construction of Human Rights”, Human Rights Quarterly, 1999, Vol.21.
• Alan Hunt, “Rights and Social Movements: Counter-Hegemonic Strategies”, Journal of Law and Society, Vol.17, No:3, Autumn 1990.
• Mohammed Bedjaoui, “The Right to Development”, in Internatio- nal Law: Achievements and Prospects, M. Bedjaoui (General Editor), Unes- co Publication, Paris, 1991.
• Ayşen Ustubici, Export-Processing Zones and Gendering the Resis- tance: “Women’s Strike” in Antalya Free Zone in Turkey, LSE, Gender Insti- tute, New Working Paper Series, Issue 24, March 2009.
• William Milberg - Matthew Amengual, Economic development and working conditions in export processing zones: A survey of trends, Internati- onal Labour OfŞ ce, Geneva, 2008.
• John Gerard Ruggie, “Business and Human Rights: The Evolving International Agenda”, The American Journal of International Law, Vol. 101, No. 4, 2007, ss. 819-840.
• Petrol-İş, Novamed Grevi: Küresel Sermayeye Karşı Küresel Kadın Dayanışması, Mart 2008.
• John Ruggie, Protect, Respect and Remedy: a Framework for Busi- ness and Human Rights: Report of the Special Representative of the Secre- tary-General on the issue of human rights and transnational corporations and other business enterprises, A/HRC/8/5, 7 April 2008.
• M. Semih Gemalmaz, Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş, Genişletilmiş 6.Bası, Legal Yayıncılık, 2007.
• Mesut Gülmez, “İnsan Haklarının Uluslararası Korunmasında Söz- leşme-Dışı Sistemler ve Türkiye”, Türkiye’de İnsan Hakları, TODAIE, İnsan Hakları Araştırma ve Derleme Merkezi, 2000.
• Mesut Gülmez, “Sendikal Haklara İlişkin Sözleşmelerin İç Hukuka Üstünlüğü ve Yasalarımızdaki Aykırılıklar”, Çalışma ve Toplum, 2005/1, ss. 41-56.
• Mesut Gülmez, “Türkiye’nin İnsan Hakları Sözleşmelerini Onay Politikası: 1990 sonrası”, İnsan Hakları Yıllığı, TODAIE, Cilt: 21-22, 1999- 2000.
• Alan E. Boyle (Editor), Michael R. Anderson (Eds.), Human Rights Approaches to Environmental Protection, Oxford University Press, 1998.
• İlyas Doğan, Devlet ve Toplum Kuramlarına Yeni Yaklaşımlar, Yeni İnsan Yayınevi, 2008.
• Elisabeht Friedman, “Women’s Human Rights: The Emergence of a Movement”, in Women’s Rights, Human Rights: International Feminist Pers- pectives, J. S. Peters - Andrea Wolper (Eds), Routledge, 1994, ss.18-35.
• Rebecca J. Cook, “Women’s International Human Rights Law: The Way Forward”, Human Rights Quarterly, Vol. 15, No. 2 (May, 1993), ss. 230-261.
• A-A. Desmarais, Peasents Speak: “The Via Campesina: Consolida- ting an International Peasant and Farm Movement”, Journal of Peasant Stu- dies, Vol.29, No:2 January 2002 , ss. 91–124
• B. de Sousa Santos – César A. Rodriguez-Garavito (Eds.), Law and Globalization from Below: Towards a Cosmopolitan Legality, Cambridge University Press, 2005.
• Balakrishnan Rajagopal, “Counter-hegemonic International Law: Rethinking Human Rights and Development as a Third World Strategy”, Third World Quarterly, Vol.27, No:5, 2006, ss.769-775.
• Richard Falk, “Resisting ‘Globalization-from-above’ Through ‘Glo- balization-from-below’”, New Political Economy, Vol.2, No:1, 1997.
• Andreas Fisher-Lescano, “Global Constitutional Struggles: Human Rihgts Between Colère Publique and Colère Politique”, in International Prosecution of Human Rights Crimes, Wolfgang Kaleck – Michael Ratner – Tobias Singelnstein – Peter Weiss (Eds), Springer, 2007.
• Petrol-İş Kadın Sekreteri Necla Akgökçe ile görüşme, 20 Nisan 2009.
• Petrol-İş Hukuk Danışmanı Serpil Aksakal’la görüşme 20 Nisan 2009.
• Deri-İş Örgütlenme Uzmanı Nuran Gülenç ile görüşme, 26 Eylül 2009.
• Kristal-İş Eğitim Uzmanı Aziz Çelik’le görüşme, 7 Mayıs 2009.
• Türkiye Deri-İş Sendikası’nın 19.08.2008, 16.11.2008, 26.12.2008, 26.03.2009, 01.04.2009, 16.06.2009, 20.6.2009 ve 26.08.2009 tarihli basın açıklamaları.