Osmanlı Devleti’nde Yönetici Sınıf Açısından Müsadere Uygulaması

Yıl 2008, Cilt: 12 Sayı: 1, 389 - 420, 01.06.2008

Sevgi Gül Akyılmaz

Öz

Kişinin mal varlığı üzerindeki mülkiyet hakkına son verilerek bu mülkiyetin devlet hazinesine devredilmesi anlamına gelen müsadere, Osmanlı Devleti’nde Fatih döneminden itibaren devşirme kökenli devlet adamlarına uygulanırken, Kanuni ile birlikte ilmiye sınıfı haricinde bütün yönetici sınıf mensupları için geçerli olmuştur. Mal varlığına el koyma iki şekilde karşımıza çıkmaktadır. İşlenen bir suç sonucunda verilen bir tazir cezası olarak ve ölüm halinde müsadere. Ceza olarak verildiğinde genellikle siyaseten katl, hapis, sürgün gibi cezalara eşlik etmiş ve hâkim kararı olmaksızın padişah tarafından verilmiştir. Ayrıca yönetici sınıf mensupları eceliyle öldüklerinde devlet doğrudan mal varlıklarına el koymuştur. Bu uygulamanın temelinde merkezi otoriteye rakip olabilecek güçlerin ortaya çıkışını önleme ve görevin kötüye kullanılarak servet edinmenin önüne geçme isteği yatmaktadır. II. Mahmut’un 1838’te memurlar için çıkardığı ceza kanunnamesi ile hâkim kararı olmadan müsadere yapılması yasaklanmış, 1839 Tanzimat Fermanı ise herkes için müsadere uygulamasını kaldırmıştır

Anahtar Kelimeler

Müsadere, Yönetici sınıf, kul sistemi, 1838 Ceza Kanunnamesi, Tanzimat Fermanı

THE PRACTICE OF CONFISTICATION ABOUT RULING CLASS IN OTTOMAN STATE

Öz

ConŞ stication means to put an end someones’property right over his estate and seize it in the name of the state. The Ş rst examples of conŞ stication were seen in the period of Mehmet the Conqueror and widened its scope in the time of Süleyman the MagniŞ cient, In the Ottoman Empire conŞ stication was examined as an tazir punishment for the members of ruling class except ilmiyye. Besides when a member of ruling class died his estate was seized directly in the name of state treasury. The main reasons of this practise were to protect the central autority and prevent the foundation of rival powers which can threaten the central goverment and taking necessary precautions against the misusing of power.The Criminal Code which was enacted by Mahmut II in1838 forbited conŞ scation for members of ruling class without the decision of court. Finally Tanzimat Edict abolished the practise of conŞ stication both ruling class and reaya

Anahtar Kelimeler

Confi stication, Ruling class, tazir punishment, 1838 Criminal Code, Tanzimat Edic

Kaynakça

•  Akyılmaz Gül, “Osmanlı Devleti’nde Yönetici Sınıf-Reaya Ayrımı”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, c. VIII, s. 1/2, 2004.
•  Akyılmaz Gül, Osmanlı Devleti’nde Egemenlik Kavramının Gelişimi, Yeni Türkiye Osmanlı Özel Sayısı, c. III, 2000.
•  Arık Feda Şamil, “Selçuklularda Müsadere” http://www.muverrih.net/turkiye-selcuklu-devletinde-musadere e.t.:20.08.2009.
•  Arsal Sadri Maksudi, Türk Tarihi ve Hukuk, İstanbul 1947.
•  Baysun Cavid, “Musadere”, İ.A. c. 8, İstanbul 1987.
•  Cin Halil/Akyılmaz Gül, Türk Hukuk Tarihi, Konya 2008.
•  Cin Halil/Akyılmaz Gül, Feodalite ve Osmanlı Düzeni, Mersin 2001.
•  D’ohsson Maurice, Tableau General de L’Empire Othoman, c. VII, Paris.
•  Ebu Ya’la el-Ferra, el-Ahkamü’s Sultaniye, Beyrut 1983.
•  el- Maverdi, el-Ahkamu’s-Sultaniyye, (Çeviren: Şafak Ali), İstanbul 1994.
•  Findley Carter, Bureaucratic Reform in the Ottoman Empire, The Sublime Porte, 1789–1922, Princeton 1980.
•  Findley Carter V., Ottoman Civil Offi cialdom, Princeton 1989.
•  Gerber Haim, “The Vaqf İnstitution in Early Ottoman Edirne”, Asian and African Studies, sy. 17.
•  GibbH.A.R./Bowen H., Islamic Society and the West, London 1969, vol. I.
•  Heyd Uriel, Studies in Old Otoman Criminal Law, Oxford 1973.
•  Itzkowitz Norman, Ottoman Empire and Islamic Tradition, Chicago 1972.
•  İnalcık Halil, The Ottoman Empire The Classical Age 1300-1600, London 1994.
•  İnalcık Halil, “Osmanlılarda Raiyyet Rüsumu”, Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi, İstanbul 1993.
•  İnalcık Halil, Fatih Devri Üzerine Tetkikler ve Vesikalar I, Ankara 1987.
•  İnalcık Halil, “Mehmet II”, İA, c. 7, İstanbul 1988.
•  İnalcık Halil, “Osmanlılarda Saltanat Veraset Usulü ve Türk Hakimiyet Telakkisiyle İlgisi, SBFD c. XIV, sy. 1.
•  İnalcık Halil/Seyitdanlıoğlu Mehmet, Tanzimat Fermanı, Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, İstanbul 2006.
•  Karal Enver Ziya, Selim III’ün Hatt-ı Hümayunları –Nizam-ı Cedit-, Ankara 1988.
•  Karataş Mehmet, “18-19. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti’nde Bazı Müsadere Uygulamaları”, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/19/26/195.
•  Köprülü Fuad, “Vakıf Müessesesinin Hukuki Mahiyeti ve Tarihi Tekâmülü I”, İslam ve Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları ve Vakıf Müessesesi, İstanbul 1983.
•  Lord Kinross, The Ottoman Centuries, The Rise and Fall of the Turkısh Empire, New York 1977.
•  Mehmed Neşri, Kitab-ı Cihan-Nüma, c. II, (Yayınlayanlar: Unat Faik Reşit/Köymen Mehmet Altay), Ankara 1987.
•  Mumcu Ahmet, Divan-ı Hümayun, Ankara 1986.
•  Mumcu Ahmet, Osmanlı Devleti’nde Rüşvet (Özellikle Adli Rüşvet), İstanbul 1985.
•  Mumcu Ahmet, Osmanlı Devleti’nde Siyaseten Katl, Ankara 1985.
•  Mustafa Nuri Paşa, Netayic ül-Vukuat, (Sadeleştiren: Çağatay Neşet), c. I-III, Ankara1987.
•  Ongan Halit, Ankara’nın İki Numaralı Şer’îyye Sicili, Ankara 1974.
•  Öğün Tuncay, “Osmanlı Devleti’nde Müsadere Uygulamaları”, Osmanlı c. 6 Teşkilat, Ankara 1999.
•  Öztürk Nazif, “Sosyal Siyaset Açısından Osmanlı Dönemi Vakıfl arı”, Osmanlı, c. 5, Ankara1999.
•  Shaw Stanford, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, c. I, İstanbul 1982.
•  Ubicıni M.A., Türkiye Mektupları, (Çeviren: Karaağaçlı Cemal), c. II, Tercüman 1001 Temel Eser.
•  Udeh Abdülkadir, Mukayeseli İslam Hukuku ve Beşeri Hukuk (Çeviren: Şafak Ali), c. II, Ankara 1990.
•  Uzunçarşılı İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, c. II, Ankara 1988.
•  Uzunçarşılı İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, c. I, Ankara 1984.
•  Uzunçarşılı İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti’nin Merkez ve Bahriye Teşkilatı, Ankara 1984.
•  Üçok Çoşkun/Mumcu Ahmet/Bozkurt Gülnihal, Türk Hukuk Tarihi, Ankara 1996.
•  Başbakanlık Osmanlı Arşivleri: BBA, HHT, BBA, CTD, BBA, HHT, BBA, C. ZB, BBA, C. AS, BBA, CDH BBA, C. ML BBA, MAD BBA, C. ADL BBA, C. SM, BBA, C. ML BBA, C. MTZ BBA, C. DH BBA, C. AS BBA, A.AMD BBA, İE.ADL.