İdare Hukukunun Arkaik ve Anakronik Bir Kurumu: "Fiil Yol"

Yıl 2007, Cilt: 11 Sayı: 1, 887 - 918, 01.06.2007

Gürsel Kaplan

Öz

Açık bir yolsuzluk ve hukuka aykırılıkla malûl bir idari işlemle mülkiyet hakkına veya başka bir temel bir hak veya özgürlüğe bir saldırının söz konusu olması ve bunun maddi ve Ş ili icra yani icrai ve Ş ili ameliyeler ile uygulanması halinde Ş ili yol hali söz konusu olur. Fiili yolun bu kurucu şartlarının gerçekleşmesi halinde, gerek bu halin tespiti ve gerekse buna bağlı olarak söz konusu duruma son verilmesi ve bu durumun yol açtığı zararlı sonuçların tazminine karar verme yetkisi adli yargı yerlerine geçmektedir. Başka bir deyişle, Ş ili yol halinin varsayıldığı hallerde İdare, İdare Hukukunun kendisine uygulanması ayrıcalığını kaybetmekte ve tıpkı bir özel hukuk kişisi gibi adli yargı yerlerince yargılanmaktadır. Ondokuzuncu yüzyılın başlarında hazırlanan bu teori, temelde, İdari yargının tarafgirliği ve yetersizliği nedeniyle, kamu gücü karşısında kişilerin temel hak ve özgürlükleri ile mülkiyet hakkını adli yargı yerleri kadar etkili bir şekilde koruyamayacağı varsayımına dayanmaktadır

Anahtar Kelimeler

temel hak ve özgürlük, mülkiyet hakkı, ağır ve açıkça hukuka aykırı, Ş ili yol, adli yargı

Une Institution Archaїque et Anachronique du Droit Administratif: “La Voie de Fait”

Öz

Il s’agit de voie de fait lorsque, dans l’accomplissement d’une activité matérielle d’exécution, l’adminastration commet une irrégularité grossière, portant atteinte au droit de propriété ou à une liberté publique fondamentale. Lorsque sont réunis les éléments constitutifs de la voie de fait, la présence de celle-ci entraîne la compétence de juridiction judiciaire pour constater la voie de fait, la faire cesser ou réparer ses conséquences dommageables. Autrement dit, l’administration, dans l’hypothèse de la voie de fait, se trouve en quelque sorte déchue des règles de protection juridictionnelle du droit administratif; elle est soumise au contrôle du juge dans les mêmes conditions qu’un simple particulier. Elaborée au début de XIX. siècle, à une époque où la justice administarative semblait n’offrir qu’une protection restreinte aux administrés et à la fois pour sa partialité, la théori de la voie de fait a pour bout de confi er à l’autorité judiciaire le soin de defendre les droits fondamentaux contre l’éventuel arbitraire des pouvoirs publics.

Anahtar Kelimeler

liberté publique fondamentale, droit de propriété, grave et manifestement illégale, voie de fait, juridiction judiciaire.

Kaynakça

• AUBY, Jean-Marie/DRAGO, Roland, Traité De Contentieux Administratif, Tome Premier, 2. Édition, LGDJ, Paris, 1975.
• AYANOĞLU, Taner, Uyuşmazlık Mahkemesi Kararlarına Göre İdari Eylemin Tanımlanması, Legal, İstanbul, 2004.
• BRAIBANT, Guy/STIRN, Bernard, Le Droit Administratif Français, 7. Édition, Dalloz, Paris, 2005.
• BÜLBÜL, Erdoğan, “Fransız İdari Yargılama Hukukunda İvedi Yargılama Usulleri Reformu”, in Danıştay ve İdari Yargı Günü, Sempozyum, 134. Yıl, Ankara 10-11
• Mayıs 2002, Danıştay Başkanlığı Yayını, Ankara, 2002.
• CANDAN, Turgut, Açıklamalı İdari Yargılama Usulü Kanunu, Maliye ve Hukuk Yayınları, Ankara, 2005.
• CHAPUS, René, Droit Administratif Général, Tome 1, 11. Édition, Montchrestien, Paris, 1997.
• CHAPUS, René, Droit Du Contentieux Administratif, 13. Édition, Montchrestien, Paris, 2008.
• DARCY, Gilles/PAILLET, Michel, Contentieux Administratif, Armand Colin, Paris, 2000.
• DARENDELİ, Vahap, Adli Yargı Yerlerinde Görülen İdari Uyuşmazlıklar ve Davalar, Yetkin, Ankara, 2004.
• DE FORGES, Jean-Michel, Droit Administratif, 6. Édition, Puf, Paris, 2002.
• DE LAUBADÈRE, André/GAUDEMET, Yves, Traité De Droit Administratif, Tome 1, 16. Édition, LGDJ, Paris, 2001.
• DEBBACH, Charles/RICCI, Jean-Claude, Contentieux Administratif, 8. Édition, Dalloz, Paris, 2001.
• DURAN, LûtŞ , İdare Hukuku Meseleleri, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını, İstanbul, 1964.
• DURAN, LûtŞ , İdare Hukuku Ders Notları, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1982.
• DUPUIS, Georges/GUÉDON, Marié-José/CHRÉTIEN, Partice, Droit Administratif, Édition, Armand Colin, Paris, 2002.
• ERKUT, Celâl, “İdare Hukukunda Yokluk Teorisi”, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, Sayı: 1-3, Yıl: 9, 1988 (Prof. Dr. LûtŞ DURAN’a Armağan Özel Sayısı).
• ERKUT, Celâl, İptal Davasının Konusunu Oluşturma Bakımından İdari İşlemin Kimliği, Danıştay Yayını, Ankara, 1990.
• GÖKALP, Ali Sıtkı, “İdari Dava Türleri” in Yüzyıl Boyunca Danıştay, İkinci Baskı, Danıştay Matbaası, Ankara, 1986.
• GÖZLER, Kemal, İdare Hukuku, Cilt I, Ekin Kitabevi, Bursa, 2003.
• GÖZÜBÜYÜK, A. Şeref/TAN, Turgut, İdare Hukuku, Cilt 2, İdari Yargılama Hukuku, 2. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2006.
• GÜNDAY, Metin, İdare Hukuku, 9. Baskı, İmaj Yayınevi, Ankara, 2004.
• KARAVELİOĞLU, Celâl, İdari Yargılama Usulü Kanunu, Cilt: I, 5. Baskı (basımevi ve yeri yok), 2001.
• LACHAUME, Jean-François, Droit Administratif, 11. Édition, Puf, Paris, 1997.
• LOMBARD, Martine/DUMONT, Gilles, Droit Administratif, 5. Édition, Dalloz, Paris, 2003.
• LONG, Marceau/WEIL, Prosper/BRAIBANT, Guy/DELVOLVÉ, Pierre/ GENEVOIS, Bruno, Les Grands Arrêts De La Jurisprudence Administrative, Édition, Dalloz, Paris, 1996.
• ODYAKMAZ, Zehra, “İdari Yargı İle İlgili Öneriler”, in İdari Yargının Yeniden Yapılandırılması ve Karşılaştırmalı İdari Yargılama Usulü, Sempozyum, Ankara 12 Mayıs 2001, 133. Yıl, Danıştay Başkanlığı Yayını, Ankara, 2003.
• OĞURLU, Yücel, “İdare Hukukunda ‘Fiili Yol’ ve Yargısal Denetimi”, KHukA, 1 (2003).
• ONAR, Sıddık Sami, İdare Hukukunun Umumi Esasları, Cilt: III, Üçüncü Bası, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul, 1966.
• ÖZAY, İl Han, Günışığında Yönetim, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2004.
• ÖZKOL, Adil, Uyuşmazlık Mahkemesi Kararları Açısından İdari Yargının Görev Alanı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını, Ankara, 1970.
• PACTEAU, Bernard, Traité De Contentieux Administratif, 1. Édition, Puf, Paris
• PEISER, Gustave, Contentieux Administratif, 14. Édition, Dalloz, Paris, 2006.
• RIVERO, Jean/WALINE, Jean, Droit Administratif, 20. Édition, Dalloz, Paris
• ROUAULT, Marie-Christine, Contentieux Administratif, 2. Édition, Gualino Éditeur, Paris, 2003.
• SARICA, Ragıp, İdari Kaza, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Talebe Cemiyeti Yayını, İstanbul, 1942.
• SARICA, Ragıp, İdari Kaza, Cilt I, İdari Davalar, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını, İstanbul, 1949.
• TRUCHET, Didier, Droit Administratif, 1. Édition, Puf, Paris, 2008.
• TUNCAY, Aydın H., “Giriş” in Yüzyıl Boyunca Danıştay, İkinci Baskı, Danıştay Matbaası, Ankara, 1986.
• ULUSOY, Ali, “Fransız İdari Yargı Reformu”, in Danıştay Dergisi, Yıl: 31, Sayı, , 2001.
• VAN LANG, Agathe/GONDOUIN, Geneviève/INSURGET-BRISSET, Véronique, Dictionnaire De Droit Administratif, 2. Édition, Armand Colin, Paris, 1999.
• WALINE, Jean, Droit Administratif, 22. Édition, Dalloz, Paris, 2008.
• VERPEAUX, Michel, “Voie De Fait et Liberté Fondamentale”, Actualité Juridique- Droit Administratif, 2008.
• YAYLA, Yıldızhan, İdare Hukuku I, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş İkinci Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1990.
• YENİCE, Kâzım/ESİN, Yüksel, İdari Yargılama Usulü, Cilt-1, Arısan Matbaacılık, Ankara, 1983.
• YILDIRIM, Turan, İdari Yargı, Beta, İstanbul, 2008.
• YILMAZ, Ejder, Hukuk Sözlüğü, Yenilenmiş Dokuzuncu Baskı, Yetkin, Ankara