İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Parti Kapatma Davaları ve Refah Partisi Kararının Venedik Komisyonu Raporları Doğrultusunda Değerlendirilmesi

Yıl 2006, Cilt: 10 Sayı: 1, 311 - 348, 01.06.2006

Kasım Karagöz

Öz

Bu makalede, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin örgütlenme özgürlüğü ile ulusal güvenlik ve kamu düzeni arasındaki sınırı nasıl belirlediğini, Refah Partisi-Türkiye kararının incelenmesi ile sunulmuştur. Refah partisi 1998 yılında Anayasa Mahkemesi tarafından laik düzene aykırı faaliyetlerin odağı olduğu gerekçesi ile kapatılmıştı. AİHM, bu kararı, örgütlenme özgürlüğü ile denk bir yararı koruduğu için sözleşmeye aykırı bulmadı. Bu karar, kuşkusuz, mahkemenin zorunlu parti kapatılması olayları ile ilgili olarak verdiği en önemli karar konumundadır. Bu karar aynı zamanda Refah Partisinin kapatıldığı zaman, geniş bir desteğe sahip bulunan, iyi örgütlenmiş bir Parti olması bakımından da önem taşımaktadır. Fakat AİHM’in bu kararının hatalı olduğu ve Venedik Komisyonu Standartlarına uymadığı söylenebilir. Venedik Komisyonu raporlarına göre, bir partinin kapatılabilmesi için bu partinin şiddetin kullanılmasını desteklemesi veyahut da Demokratik Anayasal Düzeni ortadan kaldırmak için şiddet kullanması gerekir

Anahtar Kelimeler

Refah Partisi Kararı, Örgütlenme Özgürlüğü, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesinin 11. Maddesi, Parti Yasaklamaları, Venedik Komisyonu Raporları

"The Dissolution of Political Parties Under the Jurisdiction of The European Court of Human Rights and Examining the Case of Welfare Party According to the Venice Commission Reports"

Öz

This essay examines how and where the European Court of Human Rights draw the lines between the guarantee of the right to freedom of association and the protection of national security and public order by a detailed study of the case of Welfare Party v. Turkey. Welfare Party was dissolved in 1998 by the decision of the Constitutional Court of Turkey for its alleged involvement in activities contrary to the secular basis of the national social order. The ECHR upheld this decision and found it compatible with the freedom of association guarantees under the European Convention on Human Rights. This case remains by far the most important in the Court’s line of judgments addressing the compulsory dissolution of a political party. This decision is important for the Welfare Party was widelysupported, well-established, and in power at both the national and the local level at the time of its dissolution. But it can be said that ECHR decision in the Welfare Party case was wrong and unfortunate pertaining to Venice Commission standards. According to the Venice Commission reports, the prohibition or enforced dissolution of political parties may only be justified in the case of parties which advocate the use of violence or use violence as political means to overthrow the democratic Constitutional order, thereby undermining the rights and freedoms guaranteed by the Constitution

Anahtar Kelimeler

Case of Welfare Party, Freedom of Assembly and Association, Article 11 of ECHR, The Dissolution of Political Parties, Reports of Venice Commission

Kaynakça

• Algan Bülent, “Rethinking “Third Generation” Human Rights”, Ankara Law Review, Summer 2004, vol. 1, no.1
• Anayurt Ömer, “Türk Hukukunda Siyasi Partilerin Kapatılması Rejimi: Ulusal Demokrasinin Strasbourg Demokrasisi Karşısında Hükmen Yenilgisi”, Libe- ral Düşünce, 23, Yaz 2001
• Ayres Thomas, “Batasuna Banned: The Dissolution of Political Parties Under The European Convention of Human Rights”, Boston College International & Comparative Law Review, vol. 27:99, 2004
• Boyle Kevin, “Human Rights, Religion and Democracy: The Refah Party Case”, Essex Human Rights Review, Vol. 1, No.1
• Boz Muhammet, Avrupa Birliği Mevzuatı ve Türk Hukuk Çerçevesinde Türkiye’de Siyasi Partilerin Kapatılması Rejimi, (basılmamış Doktora Tezi), Ankara 2004
• Case Comment, “Article 11: Freedom of Assembly and Association”, European Law Review
• Drumbl Mark A, “International Human Rights, International Humanitarian Law, and Environmental Security: Can the International Criminal Court Bridge the Gaps?”, International Law Association International Law Weeken, November, 4-6, 1999
• Erdoğan Mustafa, “AİHM’nin RP Kararının Düşündürdükleri”, Liberal Düşünce, Sy. 23, Yaz. 2001
• Gölcüklü Feyyaz, Gözübüyük Şeref, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İnceleme ve Yargılama Yöntemi, Ankara 2002
• Heper Metin, “The Justice and Development Party: Towards a Reconciliation of Islam and Democracy in Turkey”, Tel Aviv University The Moshe Dayan Center for Middle Eastern and African Studies The Annual Georges A. Kaller Lecture, March 16 2003
• Koçak Mustafa, Örücü Esin, “Dissolution of Political Parties in the Name of Democracy: Cases from Turkey and the European Convention of Human Rights”, European Public Law, Vol. 9, Issue., 2003, s.403-404.
• Kogacioglu Dicle, “Dissolution of Political Parties by the Constitutional Court in Turkey”, Judical Delimitation of the Political Domain, March 2003, vol. 18 (1)
• Kogacioglu Dicle, “Unity, and Democracy: Dissolving Political Parties in Turkey”, Law and Society Review Amherst: Sep 2004, Vol. 38
• Küçük Adnan, Siyasi Partilere İlişkin Yasaklamalar, Ankara 2005
• Olbourne Ben, “Refah Partisi (The welfare Party) v Turkey”, European Law Review, 2003
• Parliamentary Assambly, Council of Europe, “Restriction on Political Parties in the Council of Europe Member States”, 17 July 2002, www. assembly.coe.int/Documents
• Poul Harvey, “Militant Democracy and the European Convention on Human Rights”, European Law Review, 2004
• Selçuk Sami, Beccaria’nin İnsanlığa Bildirisi, Ankara 2004
• Tezcan Durmuş, Erdem Mustafa Ruhan, Sancaktar Oğuz, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu, Ankara 2002
• Turhan Mehmet, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Siyasi Parti Kapatma Davaları”, AÜ SBF Dergisi, Temmuz- Eylül 2002
• Uygun Oktay, Siyasi Partilerin Kapatılması Rejiminin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Değerlendirilmesi, Anayasa Yargısı, 17 (2000)
• Venice Commision: “Guidelines on Prohibition of Political Parties and Analogous Measures”, 10 January 2000, www. vencice.coe.int
• Venice Commission: “Prohibition of Political Parties and Analogous Measures Report”, Strasbourg, June 1998, www.venice .coe.int