AYRIMCILIK YASAĞI BAĞLAMINDA ENGELLİ BİREYLERİN HAKLARINA İLİŞKİN AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ KARARLARI

Yıl 2019, Cilt: 23 Sayı: 3, 311 - 349, 26.07.2019

Ayşe Özkan Duvan

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.609118

Öz

Avrupa İnsan Hakları
Sözleşmesi “engelli” terimini içermemesine karşın, eşitlik hakkı ve ayrımcılık yasağını düzenleyen
hükümleriyle engelli bireyler için önemli güvenceler sağlamaktadır. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin
engelli birey haklarına yönelik yaklaşımı 14. maddedeki düzenleme ve ayrımcılık
yasağını genelleştiren 12. Protokol’le sınırlı değildir. Engelli bireylere
ilişkin uyuşmazlıklarda yaşam hakkı, özgürlük ve güvenlik
hakkı, adil yargılanma hakkı, evlenme hakkı, seçme hakkı, özel
yaşama saygı hakkı, mülkiyet hakkı, eğitim hakkı ve kötü
muamele yasağı gibi haklar da bazen ayrımcılık yasağı bağlamında, bazen de
ayrımcılık yasağından bağımsız olarak değerlendirilmiştir. Mahkemenin Poirrez/Fransa,
Glor/İsviçre, Çam/Türkiye, Guberina/Hırvatistan ve Şahin/Türkiye kararlarında
ise ayrımcılık yasağı ekseninde engelli bireylerin hakları koruma altına alınmıştır. Mahkeme bu içtihadında Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi
gibi spesifik olarak engelli birey haklarını düzenleyen kaynaklara sıkça atıf
yapmış, ulusal ve uluslararası hukuk düzleminde emsal teşkil eden kararlara
imza atmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ayrımcılık yasağı, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, engelli birey hakları, 14. madde

Kaynakça

• AKILLIOĞLU, Tekin: İnsan Hakları: Kavram, Kaynaklar ve Koruma Sistemleri, İmaj Yayınevi, Ankara 2010.
• ARNARDOTTIR, Oddny Mjöll: Equality and Non-Discrimination Under the European Convention on Human Rights, Martinus Nijhof Publishers, Lahey/Londra/New York, 2003.
• ARNARDOTTIR, Oddny Mjöll: “Vulnerability under Article 14 of the European Convention on Human Rights”, Oslo Law Review, C. 4. Sa. 3, Y. 2017, s. 150-171.
• BELL, Marc: “The Right to Equality and Non- Discrimination”, Hervey Tamara/ Kenner Jeff (Der.), Economic and Social Rights under the EU Charter of Fundamental Rights: A Legal Perspective, Hart Publishing, Oxford/Portland/Oregon 2003, s. 91-110. CLEMENTS, Luce / READ, Janet: “Life, Disability and the Pursuit of Human Rights”, Luce Clements/Janet Read (Der.), Disabled People and the Right to Life: The Protection and Violation of Disabled People’s Most Basic Human Rights, Routledge, Londra/New York 2008, s. 1-29.
• CLIFFORD, Jarlath: “The UN Disability Convention and its Impact on European Equality Law”, The Equal Rights Review, C. 6, Y. 2011, s. 11-25.
• ÇAĞLAR, Selda: “Engelli Hakları Sözleşmesinde Ayrımcılık Yasağı ve Türkiye’nin uyum Sorunu”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sa. 96, Y. 2011, s. 149-178.
• ÇAĞLAR, Selda: “Engellilerin Erişebilirlik Hakkı ve Türkiye’de Erişebilirlikleri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 61, Sa. 2, Y. 2012, s. 541-598. ÇELİK, Elif: “Onuncu Yılında Birleşmiş Milletler Engelli Kişilerin İnsan Hakları Sözleşmesi”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 7 Sa. 1, Y. 2016, s. 219-246.
• DEVROYE, Jennifer: “The Case of D.H. and Others v. the Czech Republic”, Northwestern Journal of International Human Rights, C. 7, Sa. 1, Y. 2009, s. 80-101.
• DIMOPOULOS, Andreas: Issues in Human Rights Protection of Intellectually Disabled Persons, Routledge/Taylor and Francis Group, Londra/New York 2016.
• EMENS, Elizabeth F.: “Disabling Attitudes: U.S. Disability Law and the ADA Amendments Act”, Lennard J. Davis (Der.), The Disability Studies Reader, Routledge, 4. Bası, Londra/New York 2013, s. 42-57.
• FENWICK, Helen: Civil Liberties and Human Rights, Routledge-Cavendish, 4. Bası, UK-USA-Canada 2007.
• FIALA, Jan / LEWIS, Oliver: “Human Rights Aspects of Deaths of Institutionalized People with Disabilities in Europe”, Luke Clements/Janet Read (Der.), Disabled People and Right to Life, Routledge, New York 2008, s. 127-147.
• FREDMAN, Sandra: Discrimination Law, Oxford University Press, 2. Bası, Oxford, 2011.
• GERARDS, Janneke: “The Discrimination Grounds of Article14 of the European Convention on Human Rights”, Human Rights Law Review, Sa. 13, Y. 2013, s. 99-124.
• GÜL, İdil Işıl / KARAN, Ulaş: Ayrımcılık Yasağı: Kavram, Hukuk, İzleme ve Belgeleme, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 1. Bası, İstanbul, Şubat 2011.
• GÜLMEZ, Mesut: Anayasal Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı: Eleştirel ve Aykırı Düşünceler, Sosyal Haklar Uluslararası Sempozyumu III – Bildiriler: 25-26 Ekim 2011, Petrol-İş Yayınları, İstanbul 2011.
• HARRIS, D. J. / O’BOYLE, M./ WARBRICK, C.: Law of the European Convention on Human Rights, Oxford University Press, 2. Bası, Oxford-New York 2009.
• MCCOLGAN, Aileen: Discrimination, Equality and the Law, Hart Publishing, Oxford and Portland, Oregon 2014.
• MC CRUDDEN, Christopher / PRECHAL: Sacha, The Concepts of Equalty and Non-Discrimination in Europe: A Practical Approach, European Commision, Kasım 2009.
• MOECKLI, Daniel: “Equality and Non-Discrimination”, International Human Rights Law, Daniel Moeckli/ Sangeeta Shah/Sandesh Sivakumaran (Der.), Oxford University Press, New York 2010, s. 189-208.
• O’CONNEL, Rory: “Cinderella comes to the Ball: Art 14 and the right to non-discrimination in the ECHR”, Legal Studies: TheSociety of Legal Scholars, C. 29, Sa. 2, Y. 2009, s. 211-229.
• OOMEN, Barbara: “Fragmentation/Integration of Human Rights Law: a Users’ Perspective on CRPD”, Brems, Eva / Ouald-Chaib, Saïla (Der.), Fragmentation and Integration in Human Rights Law, Edward Edgar Publishing, UK/USA 2018.
• ÖZBUDUN, Ergun: Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, 4. Bası, Ankara 1995.
• ÖZKAN DUVAN, Ayşe: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Anayasa Mahkemesi Kararlarında Eşitlik Hakkı ve Ayrımcılık Yasağı”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sa. 2, Y. 2017, s. 17-80.
• ŞİRİN, Tolga: “Ulusal ve Uluslararası Anayasa Yargısında Engelli Hakları”, MÜHF Engelli Hakları Komisyonu Engelli Hukukuna Giriş Sempozyumu, Legal Yayıncılık, İstanbul, Nisan 2015.