KOVİD-19 SALGININDA YOĞUN BAKIM YATAKLARI VE SOLUNUM CİHAZLARININ TAHSİSİ (TRİYAJ) KARARLARININ ETİKSEL VE CEZA HUKUKU BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2020, Cilt: 24 Sayı: 3, 361 - 384, 29.07.2020

Mehmet Arslan

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.775418

Cited By: 4

Öz

Kovid-19 salgınının giderek kötüleşmeye devam etmesi, yoğun bakım yatakları ile solunum cihazlarının tedaviye ihtiyaç duyan hasta sayısı karşısında yetersiz kalması halinde; hekimlerin ve sağlık çalışanlarının bu hususta bir tahsise (triyaja)gitmeleri kaçınılmaz olacaktır. Hekimlerin ve sağlık çalışanlarının yapmak zorunda kalacağı seçimin, hastalar bakımından ölümle neticelenmesi dahi mümkündür. Bu şekildeki kritik bir kararın verilmesinde göz önüne alınacak kriterlerin etiksel anlamda doğru olmaları gerekir. Keza triyaj kararları ceza hukuku açısından da bazı sorunları beraberinde getirmekte ve bu açıdan da irdelenmeleri gerekmektedir. Bu çalışma kapsamında adı geçen triyaj kararının etiksel anlamda adilliği, utilitarist ve ödev etiğinin gereklilikleri göz önünde bulundurularak cevaplandırılmaya çalışılmaktadır. Özellikle gençlerin yaşlılara tercih edilmesi gibi genel bir triyaj uygulamasının etiksel anlamda sorunlu taraflarına değinilecek ve tatmin edici bir kriter aranacaktır. Diğer taraftan, yoğun bakım yatakları ile solunum cihazlarının tedaviye ihtiyaç duyan hasta sayısı karşısında yetersiz kalması halinde; hekimin yapacağı seçim sonucu tedavisi ihmal edilen hasta bakımından hekimin eyleminin ceza hukuku anlamında hukuka uygunluğu ve kusurluluğuna değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

adalet ilkesi, utilitarist etik, ödev etiği, yükümlülükler çatışması, zorunluluk hali.

AN ETHICAL AND CRIMINAL ASSESSMENT OF TRIAGE DECISIONS REGARDING THE ALLOCATION OF INTENSIVE CARE UNIT BEDS AND VENTILATORS DURING COVID 19 OUTBREAK

Öz

Insufficient places in the intensive care unit and lacking ventilators in view of the number of patients in need of treatment will make a triage decision on the part of the doctors and health care workers necessary, if Covid 19 outbreak continues to worsen. The inevitable selection amongst the patients by doctors and health care workers can have lethal consequences for patients. Such a critical decision only has to be made taking justifiable ethical standards into account. Furthermore, the triage decisions raise criminal questions and also need to be assessed in this regard. The article discusses the ethical fairness of the aforementioned triage decision in the light of the requirements of utilitarianism and duty ethics. In particular, attention is drawn to the problematic aspects of a general triage practice, which would be to give young people priority over old ones. The article seeks another reasonable criterion. On the other hand, the lawfulness and culpability of the doctor's act, in the sense of criminal law, regarding the failure to treat a patient must be determined, in situations where the doctor has to make a choice between the patients given the lack of bed in the intensive care units and the limited number of ventilators.

Kaynakça

• AFANDIYEV, Ulvi: Türk ve Azerbaycan Hukukunda Zorunluluk Hali. Yüksek Lisans Tezi. (http://acikerisimarsiv.selcuk.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/123456789/4328/448070.pdf?sequence=1&isAllowed=y, erişim: 01.06.2020)
• AKBULUT, Berrin: Ceza Hukuku Genel Hükümler, 6. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2019.
• BACAKSIZ, Pınar: “Ceza Hukukunda Yükümlülükler Çatışması”, CHD 2013/21, s. 119–138.
• BIOETHIKKOMMISION: “Zum Umgang mit knappen Ressourcen in der Gesundheitsversorgung im Kontext der Covid-19-Pandemie”. (https://www.bundeskanzleramt.gv.at/themen/bioethikkommission/publikationen-bioethik.html, erişim: 01.06.2020)
• BIRHEKIMOĞLU, Tolga: “Start Triaj Modeli”. (http://www.istanbulsaglik.gov.tr/w/sb/kriz/belge/triaj.pdf, erişim: 01.06.2020)
• DEUTSCHE BISCHOFSKONFERENZ: “Triage. Medizinische Allokationsprobleme angesichts der Covid-19-Pandemie in ethischer Beurteilung”. (https://dbk.de/nc/presse/aktuelles/meldung/triage/detail/, erişim: 01.06.2020)
• DEUTSCHER ETHIKRAT: “Solidarität und Verantwortung in der Corona-Krise. Ad-hoc-Empfehlung”. (https://www.ethikrat.org/fileadmin/Publikationen/Ad-hoc-Empfehlungen/deutsch/ad-hoc-empfehlung-corona-krise.pdf, erişim: 01.06.2020)
• DEUTSCHE INTERDISZIPLINÄRE VEREINIGUNG FÜR INTENSIV- UND NOTFALLMEDIZIN: “Entscheidungen über die Zuteilung von Ressourcen in der Notfall- und der Intensivmedizin im Kontext der COVID-19-Pandemie”. (https://www.divi.de/empfehlungen/publikationen/covid-19/1540-covid-19-ethik-empfehlung-v2/file, erişim: 01.06.2020)
• DÜLGER, Murat Volkan: “Hukuka Uygunluk Nedenleri İle Mazaret Nedenleri Arasındaki Ayrımın Tarihçesi, Niteliği ve Gerekliliği Üzerinde Karşılaştırmalı Bir Deneme”, CHD 2014/24, s. 121–180.
• EZEKIEL, J. Emanuel/GOVIND Persad/UPSHUR, Ross/THOME, Beatriz/PARKER, Michael/GLICKMAN, Aaron/ZHANG, Cathy/BOYLE, Connor/SMITH, Maxwell/PHILLIPS, James P.: “Fair Allocation of Scarce Medical Resources in the Time of Covid-19”, The NEW ENGLAND JOURNAL of MEDICINE, May 2020, s. 2049-2055 (https://www.nejm.org/doi/pdf/10.1056/NEJMsb2005114, erişim:01.06.2020)
• HAFIZOĞULLARI, Zeki: “Hukuka Uygunluk Nedenleri”, Abchukuk, (http://www.abchukuk.com/cezahukuku/hukuka-uygunluk.html, erişim:01.06.2020)
• HAKERİ, Hakan: Ceza Hukuku Genel Hükümler, 22. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2019.
• HAKERİ, Hakan: “Acil Serviste Hasta Sevkinden Kaynaklanan Hekim Sorumluluğu II”, Medimagazin, 27.11.2006 Tarihli Köşe Yazısı. (https://www.medimagazin.com.tr/authors/hakan-hakeri/tr-acil-serviste-hasta-sevkinden-kaynaklanan-hekim-sorumlulugu-II-72-64-951.html, erişim:01.06.2020)
• HOVEN, Elisa: “Auch auf das Alter kommt es an”, Frankfurter Allgemeine Zeitung, 31.03.2020 Tarihli Köşe Yazısı. (https://www.faz.net/einspruch/exklusiv/triage-entscheidungen-auch-auf-das-alter-kommt-es-an-16705931.html, erişim:01.06.2020)
• HÖRNLE, Tatjana: “Dilemmata bei der Zuteilung von Beatmungsgeräten, VerfBlog, 04.04.2020, Tarihli Blog Yazısı. (https://verfassungsblog.de/dilemmata-bei-der-zuteilung-von-beatmungsgeraeten/., erişim: 01.06.2020)
• INFLUENZA-PANDEMIEPLAN SCHWEIZ: “Strategien und Massnahmen zur Vorbereitung auf eine Influenza-Pandemie”. (https://www.bag.admin.ch/bag/de/home/das-bag/publikationen/broschueren/publikationen-uebertragbare-krankheiten/pandemieplan-2018.html., erişim:01.06.2020).
• GAEDE, Karsten/KUBICIEL, Michael/SALIGER, Frank/TSAMBIKAKIS, Michael: “Rechtsmäßiges Handeln in der dilemmatischen Triage-Entscheidungssituation”, Zeitschrift für Medizinstrafrecht 2020/3 (metnin yayımlanacağı dergi ve sayısı), s. 129–146 (taslak üzerinden).
• JÄGER, Christian/GRÜNDEL, Johannes: “Zur Notwendigkeit einer Neuorientierung bei der Beurteilung der rechtfertigenden Pflichtenkollision im Angesicht der Corona-Triage”, ZIS 2020/04, s. 151–163.
• KANGAL, Zeynel: Ceza Hukukunda Zorunluluk Durumu, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2010.
• KEÇELİOĞLU, Elvan: “Kusurluluğu Ortadan Kaldıran Sebeplerle Hukuka Uygunluk Sebepleri Arasındaki Ayrımın TCK’nın Uygulanması Bakımından Pratik Sonuçları”, TBBD 2010/87, s. 299–321.
• KOCA, Mahmut/ÜZÜLMEZ, İlhan: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yayınevi, 12. Baskı, Ankara, 2019.
• LÜBBE, Weyma: “Corona-Triage: Ein Kommentar zu den anlässlich der Corona-Krise publizierten Triage-Empfehlungen der italienischen SIAARTI-Mediziner”, VerfBlog, 15.03.2020 Tarihli Blog Yazısı. (https://verfassungsblog.de/corona-triage/, erişim: 01.06.2020)
• ÖSTERREICHISCHE GESELLSCHAFT FÜR ANAESTHESIOLOGIE, REANIMATION UND INTENSIVMEDIZIN: “Allokation intensivmedizinischer Ressourcen aus Anlass der Covid-19-Pandemie”. (https://www.oegari.at/web_files/cms_daten/covid-19_ressourcenallokation_gari-statement_v1.7_final_2020-03-17.pdf, erişim: 01.06.2020)
• ÖZBEK, Veli/DOĞAN, Koray/BACAKSIZ, Pınar: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 10. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2019.
• ÖZBEK, Veli/DOĞAN, Koray: “Zorunluluk Halinin (TCK m. 25/2) Hukuki Niteliği”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2007/9, s. 195–222.
• ÖZGENÇ, İzzet: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 15. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2019.
• ÖZTÜRK, Bahri/ERDEM, Mustafa Ruhan: Uygulamalı Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku, 19. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2019.
• SELÇUK, Sami: “Hukuka Uygunluk Nedeni Olarak Yükümlülüklerin/Görevlerin Çatışması ve Yargıtay Kararları”, Terazi Hukuk Dergisi, 2010/45, s. 87–104.
• STOECKER, Ralf: “Verteilung knapper Ressourcen in der Intensiv- und Notfallmedizin Ein ethischer Hintergrundkommentar zur gemeinsamen Stellungnahme der AEM und anderer medizinischer Fachgesellschaften vom 25.3.2020”. (https://www.uni-bielefeld.de/philosophie/personen/stoecker/dokumente/Ralf-Stoecker-Ethischer-Hintergrundkommentar-zur-Stellungnahme-der-Fachverbaende-und-AEM.pdf, erişim: 01.06.2020)
• TRİAJ ÖNCELİK BELİRLEME: “Türkiye Hastane Afet Planı Eğitimleri”. (http://www.istanbulsaglik.gov.tr/w/sb/kriz/belge/hap_triaj.pdf, erişim:01.06.2020)
• TÜRK TABİPLER BİRLİĞİ: “Salgınlara Yönelik Türk Tabipleri Birliği Etik Kurulu Görüşü”, 04.04.2020 Tarihli. (https://www.ttb.org.tr/makale_goster.php?Guid=4da9a49c-7674-11ea-b329-aa051764b049, erişim: 01.06.2020)
• VON DER MEDEN, Philip: “Kontrolle in der Ausnahmesituation”, Legal Tribune Online, 27.03.2020 Tarihli Köşe Yazısı. (https://www.lto.de/recht/hintergruende/h/corona-pandemie-triage-aerzte-entscheidungen-anleitung-prozesse/, erişim:01.06.2020)
• WALTER, Tonio: “Corona-Krise:Lasst das Los entscheiden!”, Zeit, 02.04.2020 Tarihli Köşe Yazısı. (https://www.zeit.de/gesellschaft/2020-04/corona-krise-aerzte-krankenhaeuser-ethik-behandlungen-medizinische-versorgung, erişim: 01.06.2020)
• YURTLU, Fatih: “Suçu Bildirmeme Suçu”, Silvia Tellenbach’a Armağan, Seçkin Yayınevi, 2018, s. 757–783.
• ZIMMERMANN, Till: “Ärzte in Zeiten von Corona. Wer stirbt zuerst?”, Legal Tribune Online, 23.03.2020 Tarihli Köşe Yazısı. (https://www.lto.de/recht/hintergruende/h/corona-triage-tod-strafrecht-sterben-krankenhaus-entscheidung-auswahl/,