ÜLKEMİZDE İDARE HUKUKU DERSİNİN KISA TARİHÇESİ VE İDARE HUKUKU DERS KİTAPLARININ İLK ÖRNEKLERİ

Yıl 2021, Cilt: 25 Sayı: 3, 329 - 379, 09.08.2021

Ramazan Çağlayan

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.979172

Cited By: 2

Öz

Diğer hukuk dallarına göre idare hukuku yeni bir hukuk dalıdır. 1789 Fransız İhtilalinden sonra Fransa’da ortaya çıkmıştır. Özellikle 1872 yılında Fransız Danıştayına mahkeme niteliğinin verilmesinden sonra, içtihatlarla gelişmeye başlamıştır. İdare hukukunu benimseyen ilk ülkelerden birisi de Osmanlı Devleti’dir. 1839 tarihli Tanzimat Fermanı sonrası, diğer alanlarda olduğu gibi eğitim alanında da reformlar başlamıştır. Tüm eğitim kurumlarında yenilikler yapılmaya başlanmıştır. Devlet işlerinde çalıştırılacak nitelikli memur yetiştirmek üzere 1859 yılında Mülkiye Mektebi açılmıştır. Mülkiye Mektebinin programında ilk defa “idare hukuku” isminde bir derse yer verilmiştir. Bu ders fiilen 1877 yılında okutulmaya başlanmıştır. Mülkiye Mektebinde ilk kapsamlı idare hukuku ders kitabı Sakızlı Ohannes Efendi tarafından 1892 yılında yazılmıştır. Öte yandan 1868 yılında kurulan hukuk mektebinde idare hukuku dersi ancak 1880 yılında okutulmaya başlanmıştır. Hukuk mektebinde okutulmak üzere ilk kapsamlı “idare hukuku ders kitabı” 1890 yılında İbrahim Hakkı Bey tarafından yazılmıştır. Bu makalede, Osmanlı Devleti’nde idare hukuku dersinin tarihsel gelişimi üzerinde durulmuştur. İdare hukuku ders kitaplarının ilk örneklerinde incelenen konular aktarılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İdare hukuku, ilk ders kitabı, Osmanlı Devleti, Mülkiye Mektebi, Hukuk Mektebi

UN BREF HISTORIQUE DES COURS DE DROIT ADMINISTRATIF DANS NOTRE PAYS ET LES PREMIERS EXEMPLES DE LIVRES DE COURS DE DROIT ADMINISTRATIF

Öz

Le droit administratif est une nouvelle branche du droit par rapport aux autres branches du droit. Il est né en France après la Révolution française de 1789. Surtout après que le Conseil d'État français a reçu la qualification de tribunal en 1872, il a commencé à se développer avec la jurisprudence. L'un des premiers pays à adopter le droit administratif fut l'Empire ottoman. Après l'édit du Tanzimat de 1839, des réformes ont commencé dans le domaine de l'éducation comme dans d'autres domaines. Des innovations ont commencé à être faites dans tous les établissements d'enseignement. L'École d'administration a été ouverte en 1859 pour former des fonctionnaires qualifiés pour être employés dans les affaires de l'État. Pour la première fois, un cours nommé « droit administratif » a été inscrit au programme de l'école d'administration. Ce cours a en fait commencé à être enseigné en 1877. Le premier manuel complet de droit administratif de l'école d'administration a été écrit par Sakızlı Ohannes Efendi en 1892. En revanche, dans la faculté de droit créée en 1868, le cours de droit administratif n'a commencé à être enseigné qu'en 1880. Le premier «manuel de droit administratif» complet à enseigner à la faculté de droit a été écrit par İbrahim Hakkı Bey en 1890. Cet article se concentre sur le développement historique du cours de droit administratif dans l'Empire ottoman. Les sujets abordés dans les premiers exemples de manuels de droit administratif ont été tentés d'être véhiculés.

Anahtar Kelimeler

Droit administrative, premier manuel, Empire ottoman, École d, Faculté de droit.

ON THE BRIEF HISTORY OF ADMINISTRATIVE LAW COURSE IN OUR COUNTRY AND THE FIRST EXAMPLES OF ADMINISTRATIVE LAW COURSE BOOKS

Öz

Administrative law is a new branch of law compared to other branches of law. It originated in France after the French Revolution of 1789. Especially after the French Council of State was qualified as a court in 1872, it started to develop with jurisprudence. One of the first countries to adopt administrative law was the Ottoman Empire. After the Tanzimat Edict of 1839, reforms began in the field of education as in other fields. Innovations have begun to be made in all educational institutions. Civil Service School was opened in 1859 to train qualified civil servants to be employed in state affairs. For the first time, a course named "administrative law" was included in the curriculum of the Civil Service School. This course was actually started to be taught in 1877. The first comprehensive administrative law textbook in the Civil Service was written by Sakızlı Ohannes Efendi in 1892. On the other hand, in the law school established in 1868, the administrative law course was only started to be taught in 1880. The first comprehensive "administrative law textbook" to be taught in the law school was written by İbrahim Hakkı Bey in 1890. This article focuses on the historical development of the administrative law course in the Ottoman Empire. The subjects examined in the first examples of administrative law textbooks were tried to be conveyed.

Anahtar Kelimeler

Administrative law, first textbook, Ottoman Empire, School of Administration, Law School.

Kaynakça

• AKYILDIZ Ali, “Mekteb-i Mülkiyye “, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.2, İstanbul 2016.
• ALBAYRAK Sadık, “Dâru’l-Hikmeti’l-İslâmiye”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1993-8.
• ALTIN Hamza, “Osmanlı Son Döneminde Muallim Okulları Dışındaki Öğretmen Yetiştiren Kurumlara Genel Bir Bakış”, Sosyal Bilimler Dergisi,2011/1.
• ARSLAN Ali, “Darülfünun İlahiyat Fakültesi, Fakülte Meclisi’nin Kurulması ve İlk Meclis Zabıtları (1911-1912)”, Değerler Eğitimi Dergisi 5/13 (2007).
• ARSLAN Ali, Dârü'l-fünûn 'dan Üniversiteye, İstanbul 1995.
• ATACI Cahit, “Eğitim Sistemi, Osmanlı Dünyayı Nasıl Yönetti, İstanbul 1999.
• AYDÜZ Salim, “Osmanlı Astronomi Müesseseleri”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 2/4 (2004).
• BASKICI M. Murat, “Mekteb-i Mülkiye'den Siyasal Bilgiler Fakültesi'ne 150 Yılın Kronolojisi”, Mülkiye Dergisi 33/265 (2009).
• BASKIN Bahar, “II. Meşrutiyet’te Kadın Eğitimine Yönelik Bir Girişim: İnas Darülfünunu”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 2008.
• BAŞGELEN Nezih, “Müze-i Hümayun’dan Günümüze İstanbul Arkeoloji Müzeleri”, Arkeoloji Dergisi 14 (2006).
• BAŞKAN Şenay/ÇAY Abdulhaluk Mehmet, “Tanzimat Dönemi Osmanlı Eğitim Sistemi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 64 Haziran 2019.
• BERKES Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Ankara 1973, s.176.
• BEYDİLLİ Kemal, “Mühendishane-i Berrî-i Humâyun”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 31: 516.
• ÇANKAYA Ali, Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler, Ankara 1954.
• DOĞAN Adem, Osmanlı Eğitiminde Mülkiye Mektepleri, (Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi SBE, Konya 2007.
• DÖLEN Emre, “II. Meşrutiyet Döneminde Darülfünun” Osmanlı Bilimi Araştırmaları X-1 (2008), s.1-2.
• DUMAN Fulya, Osmanlıda Tıp Eğitimi ve Mekteb-i Tıbbiye, Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi 2015.
• ELDEM Sedat Hakkı/HANDAN M. Ali, “Güzel Sanatlar Akademisi”, Arkitekt (Mimarlık-Şehircilik Ve Belediyecilik Dergisi 22 /1-2 (1954).
• IŞIK Abdulcelil/GÜNEŞ Engin, “Türk Tarihinde Özel Yeteneklilerin Eğitimi: Osmanlı Enderun Mektebi”, Üstün Zekâlılar Eğitimi ve Yaratıcılık Dergisi, Aralık, 4(3).
• İ. Hakkı UZUNÇARŞILI, Osmanlı Tarihi I. Cilt (Osmanlı Devleti’nin Kuruluşundan İstanbul’un Fethine Kadar),2015.
• İHSANOĞLU Ekmeleddin, “Dârulfünûn Tarihçesine Giriş (II), Üçüncü Teşebbüs: Dârulfünûn-ı Sultani”, https://belleten.gov.tr/tam-metin-pdf/2159/tur.
• İHSANOĞLU Ekmeleddin, “Dârulfünûn Tarihçesine Giriş- İlk İki Teşebbüs”, Belleten, C.LIV, 1990, Sayı.210.
• İHSANOĞLU Ekmeleddin, Dârulfünun-Osmanlıda Kültürel Modernleşmenin Odağı, C.I, İstanbul 2010.
• İPŞİRLİ Mehmet, “Enderun”, İslam Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/enderun.
• KARATAŞ Özgür Sadık, “Klasik Türk Müziği Eğitiminde Saray Üniversitesi: Enderun Mektebi”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/2 Winter 2014.
• KESKİN Nuray E, “Türkiye’de Kamu Yönetimi Disiplininin ‘Kökeni’ Sorunu, AİD, 2006, Cilt.39, Sayı.2.
• KESKİN Nuray E, “Türkiye’de Kamu Yönetimi Disiplininin ‘Kökeni’ Sorunu, AİD, 2006, Cilt.39, Sayı.2.
• KOÇER Hasan Ali, Eğitim Sorunlarımız Üzerine İncelemeler ve Düşünceler, Ankara 1975.
• KOYUNCU Nuran, Hukuk Mektebinin Doğuşu”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XVI, Y. 2012, Sayı. 3.
• NUTKU Özdemir, “Daru'l-Bedâyi”, TDV İslam Ansiklopedisi, 1993-8, s.515.
• ÖCAL Mustafa, “İlahiyat Fakültelerinin Tarihçesi”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (1986).
• ÖZCAN Abdülkadir, “Harbiye”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1997), 13: 115-116.
• ÖZDEN Erhan,“Osmanlı'nın Mûsikî Okulları”, Rast Müzikoloji Dergisi, 1/2 (2013).
• ÖZKAN Ela, “19. Yüzyılda Mekteb-i Mülkiye Mezunlarının Devlet Kademelerinde İstihdam Edilmeleri Üzerine Örnekler”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 30, 2020, Sayı: 2.
• ÖZTÜRK Cemil, “Dâru'l-Muallimin”, TDV İslam Ansiklopedisi, 1993-8.
• ÖZYİĞİT Halil, “Enderun Mekteb’inde Yetişen İki Sanatçı: Said Efendi ve Tevfik Paşa”, Ekev Akedemi Dergisi, 2011, Yıl: 15 Sayı: 49.
• SERİN Necdet, “Mekteb-i Mülkiye'den Siyasal Bilgiler Fakültesi'ne” Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 40/1 (1985).
• SERİN Necdet, “Mekteb-i Mülkiye'den Siyasal Bilgiler Fakültesi'ne” Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 40/1 (1985).
• ŞİŞMAN Adnan, “Galatasaray Mekteb-i Sultânîsi”, İslam Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/galatasaray-mekteb-i-sultanisi
• TAŞTEKİN Osman, “18. Yüzyıl ve Sonrası Osmanlı Eğitim Kurumları”, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, Aralık 2019, 23 (3): 1143-1166.
• TOKER Hikmet/ÖZDEN Erhan, “Osmanlı Devletinde Müzik Eğitimi Veren Önemli Kurumlar”, Rast Müzikoloji Dergisi (2013).
• UĞUR Ünal, “III. Selim’den Meşrutiyete Osmanlıda Eğitim (1789-1876)”, Türk Eğitim Tarihi, Ankara 2016.
• UNAT Faik Reşit, Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış, Ankara1964.
• ÜNÜVAR Süleyman, “Fen-Edebiyat Fakülteleri ve Formasyon Programı (Öğretmen Yetiştirme)”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Dergisi 1/2 (2012).
• YILDIRIM Sefa/KILIÇ Ümit, “Klasik Dönem Osmanlı Devleti’nde Eğitim ve Öğretim”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Nisan 2018 22(Özel Sayı): 603-627.
• YILDIZ Abdullah, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Sivil ve Türkçe Tıp Eğitimine Geçiș”, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası 70/3 (2017).
• YILMAZ Harun, “Osmanlı Son Döneminde Medreselerin Islahı ve Panislamizm Tartışmaları Bağlamında Bir Medrese: Kudüs Selâhaddîn-i Eyyûbî Külliye-i İslâmiyyesi ve Külliye Talimatnâmesi” Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi-51 (2016).
• YÖRÜK Ali Adem, Mekteb-i Hukukun Kuruluşu ve Faaliyetleri (1878-1900), Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 2008.