İNSAN ÜZERİNDE DENEY SUÇU (TCK m. 90/1)

Yıl 2021, Cilt: 25 Sayı: 4, 705 - 747, 31.10.2021

Oğuz Bandır Can Eralp Elibol

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1018880

Öz

Birey, toplumun yapı taşıdır. Bireylerin hayatlarını huzur ve güven içinde devam ettirebilmeleri için hukuki olmayan müdahalelerden korunmaları gerekir. Bireylerin vücut bütünlüğü, ceza hukuku korumasını gerektiren önemli bir hukuki değerdir. Bu öneme istinaden 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun “Özel Hükümler” başlıklı ikinci kitabının “Kişilere Karşı Suçlar” başlıklı ikinci kısmının “Vücut Dokunulmazlığına Karşı Suçlar” başlıklı ikinci bölümünde bireylerin vücut bütünlükleri çeşitli suç tipleri ile koruma altına alınmıştır. Bu suçlardan biri de bu çalışmanın konusunu oluşturan ve TCK m. 90/1’de düzenlenen insan üzerinde deney suçudur. Bilimsel gelişmenin sağlanabilmesi için kişilerin deney yapmaları zorunluluktur. Ancak bu gelişme hiçbir hukuki sınırlamaya tabi olmaksızın gerçekleştirilemez. TCK m. 90/1’de düzenlenen insan üzerinde deney suçu bu sınırı ceza hukuku bakımından belirlemiştir. Bu çalışmada TCK m. 90/1’de düzenlenen insan üzerinde deney suçu, suç inceleme sistematiği çerçevesinde incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

İnsan üzerinde deney suçu, bilimsel araştırma özgürlüğü, vücut bütünlüğü/dokunulmazlığı, klinik araştırma, deney.

THE CRIME OF EXPERIMENT ON HUMAN BEINGS

Öz

The individual is the building stone of society. In order for individuals to continue their lives in peace and security, they must be protected from unlawful interventions. The physical integrity of individuals is an important legal value that requires criminal law protection. Based on this importance, physical integrity of individuals is protected with various crimes established under the second book titled “Special Provisions” in the chapter titled “Crimes against Physical Integrity” of the section titled “Crimes against Persons” within the Turkish Criminal Code No. 5237. One of these crimes is the crime of experiment on human beings, which is the subject of this study and regulated in Article 90 of the Turkish Criminal Code. In order to achieve scientific development, it is imperative that people do experiments. However, this development cannot be achieved without any legal restrictions. The crime of experiment on human beings regulated in Article 90 of the Turkish Criminal Code has drawn the line in terms of criminal law. In this study, the crime of experiment on human beings, which is regulated in Article 90 of the Turkish Criminal Code, is examined within the framework of the crime examination system.

Anahtar Kelimeler

Experiment on human beings, freedom of scientific research, physical integrity, clinical research, experiment.

Kaynakça

• Akyürek G, “İnsan Üzerinde Deney Suçu (TCK m. 90) ve Klinik Araştırmalar Etik Kurulları”, Aralık 2014, 9(100), Terazi Hukuk Dergisi, s. 8-16.
• Altunkaş A, İnsan Üzerinde Deney ve Deneme Suçları, (Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi 2011).
• Artuk M E, Gökcen A ve Yenidünya A C, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 9. Baskı, Adalet, 2015.
• Aygün-Eşitli E, İnsan Üzerinde Deney ve Deneme Suçları, Yetkin, 2012.
• Aygörmez Uğurlubay G A, “İnsan Üzerinde Deney ve Deneme Suçuna İlişkin Bazı Tespitler”, 2015, 6 (3), İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, s. 165-206.
• Bayındır S, “İnsan Üzerinde Deney ve Deneme Suçları (TCK. m. 90)”, 2018, 24(1), MÜHFHAD, s. 77-121.
• Bernd-Rüdiger K ve Martin R, “Der Vertrag über Humanexperiment”, in Laufs/Kern/Rehborn: Handbuch des Arztrechts, 5., neubearbeitete Auflage, C.H. Beck, 2019.
• Cankurt E, Tıbbi Müdahale ve İnsan Üzerinde Deney Bağlamında İlgilinin Rızası, (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2018).
• Demir R, Hukuksal Yönleriyle İnsan Geni Üzerindeki İncelemeler, Adalet Yayınevi, 2019.
• Deutsch E ve Spickhoff A, “Einleitung”, in Medizinrecht, 3. Auflage, C.H. Beck, 2018.
• Deutsch E ve Spickhoff A, Medizinrecht: Arztrecht, Arzneimittelrecht, Medizinprodukterecht und Transfusionsrecht, 7. Auflage, Springer Verlag, 2014. (Medizinrecht).
• Doğan K, Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Suçlar, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, 2015.
• Dursun S, “İnsan Üzerinde Deney ve Deneme Suçları ile İlaç Araştırmaları Hakkında Yönetmelik Arasındaki İlişki”, Temmuz 2008, 3(6), Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Derneği Bülteni, s. 12-13.
• Elibol C E, Mal veya Hizmet Satımından Kaçınma Suçu (TCK m. 240), On İki Levha, 2021.
• Erman B, “İnsan Üzerinde Deney ve Deneme Suçları”, in Özel Ceza Hukuku: Cilt II, On İki Levha, 2018, s. 237-278.
• Frewer A, “Menschenwürde und Humanexperimente Gefährliche Versuche an Menschen”, in Jan C. Joerden, Eric Hilgendorf, Natalia Petrillo, Felix Thiele (eds), Menschenwürde und moderne Medizintechnik, Nomos, 2011, s. 261-275.
• Güner U, “İnsan Üzerinde Deney Suçu (TCK m. 90)”, Aralık 2015, 10(29), CHD, s. 319-344.
• Güven G, “5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 90. Maddesi ile Düzenlenen İnsan Üzerinde Deney Suçu ve Rıza”, 2016, 90(4), İstanbul Barosu Dergisi, s. 213-226.
• Hafızoğulları Z ve Özen M, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler Kişilere Karşı Suçlar, US-A Yayıncılık, 2010.
• Hakeri H, Tıp Hukuku, 10. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2015.
• Hakeri H, Tıp Hukuku: El Kitabı, Güncellenmiş 21. Baskı, Seçkin, 2020.
• Hakeri H, “İnsan Üzerinde Deney-Deneme ve Ceza Sorumluluğu”, in II. Sağlık Hukuku Kurultayı, Ankara Barosu Yayınları, 2008.
• Helle J, Frölich J ve Haindl H, “Der Heilversuch in der klinischen Prüfung von Arzneimitteln und Medizinprodukten”, 2002, 12, NJW, s. 857-863.
• Hilgendorf E, Alman Tıp Ceza Hukukuna Giriş, Çev. Salih Oktar, Yetkin, 2. Baskı, Ankara, 2021.
• Koca M ve Üzülmez İ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 13. Baskı, Seçkin, 2020.
• Koca M ve Üzülmez İ, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, 6. Baskı, Adalet, 2019.
• Kowan D H, “Human Experimentation: The Review Process in Practice”, 1975, 25(3), Case Western Law Review, s. 533-564.
• Krey V and Esser R, Deutsches Strafrecht Allgemeiner Teil, 5., neu bearbeitete Auflage, Kohlhammer, 2012.
• Lipp V, “Heilversuch und medizinische Forschung”, in Laufs/Katzenmeier/Lipp: Arztrecht, 8., völlig neu bearbeitete Auflage, C.H. Beck, 2021.
• Malkoç İ, Açıklamalı Türk Ceza Kanunu: 2. Cilt, Sözkesen Matbaacılık, 2013.
• Meran N, Kişilere Karşı Suçlar, 2. Baskı, Seçkin, 2008.
• Özalp T ve Özalp F, Hekimin Cezai Sorumluluğu, Genişletilmiş ve Güncellenmiş 2. Baskı, Adalet, 2016.
• Özbek V Ö ve Doğan K, “İnsan Üzerinde Deney Suçu (TCK m.90)”, in Uğur Alacakaptan’a Armağan, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2008.
• Pazarcı A A, “Ulusal Mevzuat ve Uluslararası Kaynaklar Çerçevesinde İnsan Üzerinde Deney ve Deneme Kavramları’’, 2012, 2(2), Sağlık Hukuku Digestası, Ankara Barosu Yayınları, s. 30-58.
• Roelcke V, Vom Menschen in der Medizin, Psychosozial-Verlag, 2017.
• Claus R, Strafrecht Allgemeiner Teil: Band 1, 4., vollständig neu bearbeitete Auflage, C.H. Beck, 2006.
• Schrott N, Intersex-Operationen, Nomos, 2020.
• Shreiber H L, “Hayvandan İnsana Hücre-Doku-Organ Nakli-Hukuksal Görünüş’’, Veli Özer Özbek (çev), in Yener Ünver (ed), Tıp ve Ceza Hukuku, Seçkin Yayınları, 2004.
• Sternberg-Lieben D, “Körperverletzung”, in Schönke/Schröder: Strafgesetzbuch Kommentar, 30., neu bearbeitete Auflage, C.H. Beck, 2019.
• Subaşı M F, “İnsan Üzerinde Deney ve Deneme Suçları”, 2021, 29(1), SÜHFD, s. 75-104.
• Şen E, “İnsan Üzerinde Deney ve Deneme Suçları”, in V. Türk- Alman Tıp Hukuku Sempozyumu, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, 2008.
• Taneri G, Hasta ve Hekim Hakları ile Uygulamadan Örnek Hükümlerle Hekim Ceza Sorumluluğu, Bilge, 2015.
• Tepe H, “İnsan, İnsan Onuru ve İnsan Hakları”, in Sezgin Seymen Çebi ve Kerem Öz (eds), İnsan Onuru ve İnsana Saygı Sempozyumu, Adalet, 2019.
• Thomas H, Zufallsfunde und Zufallsbefunde in der medizinischen Forschung, Nomos, 2018.
• Tiedemann K, Ekonomi Ceza Hukuku, Ayşe Nuhoğlu (çev), Seçkin, 2017.
• Türk Dil Kurumu, Büyük Türkçe Sözlük (çevrimiçi), <http://www.tdk.gov.tr> ErişimTarihi 26.03.2021.
• Ünver Y, “Forschungen am Menschen und an Embryonen in der Türkei und die Würde des Menschen”, in Eric Hilgendorf ve Susanne Beck (eds), Biomedizinische Forschung in Europa, Nomos, 2010.
• Ünver Y, “İnsan Onuru Kavramının Ceza ve Tıp Hukuku Bağlamında Pozitif Hukuka Etkileri”, in Sezgin Seymen Çebi ve Kerem Öz (eds), İnsan Onuru ve İnsana Saygı Sempozyumu, Adalet, 2019.
• Ünver Y, “İnsan Üzerinde Deney ve Deneme Suçları”, in Sağlık Hukuku ve Yeni Türk Ceza Kanunu’ndaki Düzenlemeler Sempozyumu, Marmara Üniversitesi Yayınları, 2007.
• Yaşar O, Gökcan H T ve Artuç M, Yorumlu - Uygulamalı Türk Ceza Kanunu: 3. Cilt, Tamamen Gözden Geçirilmiş 2. Baskı, Adalet, 2014.
• Yüksel H, Kişilik Hakkı İhlali Kapsamında İnsan Üzerinde Yapılan Deneyler ve Hukuki Sonuçları, On İki Levha, 2017.