YARGITAY KARARLARI IŞIĞINDA HATIR SENETLERİNDE BEDELSİZLİK İDDİASI VE BU İDDİANIN İLERİ SÜRÜLMESİNDE ÖNE ÇIKAN SORUNLAR

Yıl 2023, Cilt: 27 Sayı: 1, 173 - 216, 31.01.2023

Aybüke Demir

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1160183

Öz

Kanunen düzenlenme altına alınmamış olan hatır senedi ve bedelsizlik kavramları uygulama ve Yargıtay kararları ile ortaya çıkmışlardır. Taraflarca anlaşılarak bedelsiz kılınan ve alacaklı menfaatine düzenlenen senetler olarak tanımlanabilecek olan hatır senetlerinde bedelsizlik iddiası şahsi bir def’i olup, kural olarak yalnızca hatır ilişkisinin tarafları arasında ileri sürülebilmektedir. Uygulamada hatır senetlerinde bedelsizlik iddiası çoğunlukla hatır borçlusu tarafından açılan bedelsizliğe dayalı bir menfi tespit davası ile gündeme gelmektedir. Bununla birlikte uygulamada ve Yargıtay tarafından verilen bazı kararlarda hatır senetlerinde bedelsizlik iddiasına ilişkin bir takım hukuki sorunların öne çıktığı görülmektedir. Bu kapsamda özellikle hatır senetlerinde bedelsizlik iddiasına ilişkin olarak bile bile borçlu zararına hareket halinin tespiti ve malen kaydı bulunan hatır senetlerinde ispat yükünün kimde olduğu konularında öğretide farklı görüşler bulunmakla birlikte Yargıtay uygulamasında ise birbirinden farklı kararlara rastlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hatır Senedi, kambiyo Senetleri, bedelsizlik, menfi tespit davası, kişisel def'iler

CLAIM OF THE ABSENCE OF CONSIDERATION IN ACCOMMODATION BILLS AND MAJOR PROBLEMS IN SETTING FORTH THIS CLAIM IN THE LIGHT OF SUPREME COURT DECISIONS

Öz

The concepts of accommodation bills and the absence of consideration are not regulated by law. They are concepts that have emerged with practice and Supreme Court decisions. In accommodation bills which can be defined as bills that are provided with the status of the absence of consideration by agreement of the parties and issued for the benefit of the payee, the claim of the absence of consideration is a personal exception and as a rule, it can only be set forth between the parties of the accommodation bill relationship. In practice, it is seen that the claim of the absence of consideration in the accommodation bills is mostly asserted by the drawer with an adverse declaratory action based on the absence of consideration. However, there are some legal problems in setting forth the claim of the absence of consideration in the accommodation bills. In this context, there are different opinions in the doctrine and the Supreme Court decisions on the determination of deliberate detriment of the debtor and the burden of proof in an accommodation bill with a property record, especially about the claim of the absence of consideration in the accommodation bills.

Anahtar Kelimeler

Accommodation Bill, Bill of Exchange, Absence of Consideration, Negative Declaratory Action, Personal Exceptions

Kaynakça

• Adıgüzel B, “Yargıtay Kararları Işığında Kambiyo Senetlerinde Bile Bile Borçlu Zararına Hareket”, TFM, 4(2), 2018, s.129-148.
• Akil C, “Ticari Uyuşmazlıklarda Dava Şartı Arabuluculuk Hakkında Usul Hukuku Bakımından Bazı Değerlendirme”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 11(41), 2020,s. 321-322.
• Antalya G, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt V/1,1, 2. Bası, Seçkin Yayıncılık, 2019.
• Arslan İ, “Kambiyo Senetlerinde Geçersizlik Def’ileri”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 16(1), 2008, s. 11-28.
• Arslan R /Yılmaz E /Taşpınar Ayvaz S /Hanağası E, Medeni Usul Hukuku, 20. Baskı, Yetkin Yayınları, 2021.
• Arslanlı H, Ticari Senetler Dersleri, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul 1959.
• Atik Tüzemen E, Açık Kambiyo Senetleri, 3. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2021.
• Ayli A /Üçer M, “Çekte Bedelsizlik İddiası ve Açılabilecek Dava”, DÜHFD, 23(39), 2018, s. 413-451.
• Ayhan R, “Son Değişikliklerle Ticarî Dava ve Ticaret Mahkemelerinin Görev Sahası Hakkında Getirilen Yenilikler”, Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi , I(1), 2015, s.13-64.
• Ayhan R/Çağlar H/Özdamar M, Ticari İşletme Hukuku Genel Esaslar, 14. Baskı, Yetkin Yayınları, 2021.
• Bozer A/Göle C, Kıymetli Evrak Hukuku, 10. Bası, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 2021.
• Bozgeyik H/Gündoğdu S B, “Yargıtay Kararları Çerçevesinde Bonoda Düzenleme Sebebinin Değiştirilmesine Yönelik Beyanların İspat Yüküne Etkisi”, TFM, 2021, (7)/2, s. 253-264.
• Bozkurt T, Kıymetli Evrak Hukuku, 3. Baskı, Yetkin Yayınları, 2022.
• Brox H, Handels- Und Wertpapierrecht 17. Neubearb. Aufl ed., C.H. Beck, 2004.
• Bülow P, Wechselgesetz Scheckgesetz Agb: Mit Agb-Sparkassen Agb-Banken und Agb-Postbank 5. Aufl ed. C. H. Beck. 2013.
• Can H / Güner S, Kıymetli Evrak Hukuku, 1. Baskı, Siyasal Kitapevi, 1999.
• Can M, Kıymetli Evrak Hukuku (Ders Kitabı), İmaj Yayınevi, 2015.
• Canbolat, S /Canbolat B, Menfi Tespit ve İstirdat Davaları, 1. Baskı, Yetkin Yayınları, 1987.
• Çiçekli A F, “Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Yoluyla Takipte Menfi Tespit Davasının Nitelikleri”, SDÜHFD, 11(2), 2021, s.839-901.
• Deynekli A, “Bonoda Bedel Kaydının Bedelsizlik İddiası Yönünden Önemi”, Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu XXII (15 Aralık 2006), 2007, s.115-143.
• Doğan Gür D, Kambiyo Senetlerinde Bedelsizliğe Dayanan Menfi Tespit Davası ve Bedelsiz Senedi Kullanma Suçu, Seçkin Yayıncılık, 2022.
• Eren F, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 26. Baskı, Yetkin Yayınları, 2021.
• Ertekin E /Karataş İ, Uygulamada Ticari Senetler Hukuku, Feryal Matbaacılık, 1. Baskı, 1992.
• Göktürk K, Kambiyo Senetlerinde Şahsi Defiler, Adalet Yayınevi, 2022.
• Gürbüz A H, Yargıtay Uygulaması Işığında Ticari Senetlerin İptali Davaları ve Ticari Senetlere Özgü Sorunlar, 1. Baskı, Cem Ofset Yayınevi, 1984.
• Hatzelmann E, Wertpapierrecht, 2. Auflage, Beck-Rechtslexika, 1973.
• Hefermehl W/ Baumbach A, Wechselgesetz Und Scheckgesetz : Mit Nebengesetzen und Einer Einführung in Das Wertpapierrecht, 17. Neubearbeitete und erw. Aufl. Stand: C.H. Beck.1990.
• İmregün O, Kıymetli Evrak Hukuku, 1. Baskı, Filiz Kitapevi, 2003.
• İnan N, Türk Hukukunda Hatır Senetleri ve Özellikle Hatır Bonoları, 1. Baskı, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 1975.
• Jacobi E, Wechsel- und Scheckrecht, Walter De Gruyter, 1955.
• Kaçak N, Tüm Yönleriyle Bono-Poliçe-Çek, 4. Bası, Seçkin Yayınları, 2008.
• Karayalçın Y, Ticaret Hukuku Dersleri II, Ticari Senetler, 3. Baskı, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 1964.
• Kendigelen A /Kırca İ, Kıymetli Evrak Hukuku, 5. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, 2021.
• Kılıçoğlu A M, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 25. Baskı, Turhan Kitapevi, 2021.
• Kınacıoğlu N, Kıymetli Evrak Hukuku, 5. Baskı, Nobel Yayın Dağıtım, 1999.
• Koçyiğit İ /Bulur A, Ticari Davalarda Dava Şartı Arabuluculuk, Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğü Arabuluculuk Daire Başkanlığı Yayınları, 2019.
• Kuru B/ Aydın B, Medeni Usul Hukuku El Kitabı, Cilt I, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, 2021.
• Meier-Hayoz A /Von Der Crone H, Wertpapeirrecht, 3. Auflage, Stampfli Verlag, 2018.
• Özdamar M/Göktürk K/Can Ç. M/ Kaşak E, Kıymetli Evrak Hukuku, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, 2021.
• Öztan F, Kıymetli Evrak Hukuku, 2.Bası, Turhan Kitapevi, 1997.
• Öztan F, Kıymetli Evrak Hukuku, 25. Bası, Turhan Kitapevi, 2021.
• Pekcanıtez H / Atalay O /Özekeş M, Medeni Usul Hukuku, 15. Baskı, On İki Levha Yayınları, 2021.
• Poroy R /Tekinalp Ü, Kıymetli Evrak Hukuku Esasları, 24. Bası, Vedat Kitapçılık, 2021.
• Pulaşlı H, Kıymetli Evrak Hukukunun Esasları, 9. Baskı, Adalet Yayınevi, 2021.
• Sayhan İ,Kambiyo Senetlerinde Mücerretlik İlkesi ve Bedel İlişkisi, 1. Baskı, Yetkin Yayınları, 2006.
• Soydal Çınar T, Kambiyo Senetlerinde Bedelsizlik, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), 2019.
• Sönmez N S, Kambiyo Senetlerinde Şahsi Defiler, Oniki Levha Yayıncılık, 2019 (https://www.lexpera.com.tr Erişim tarihi: 29.10.2022).
• Tanrıver S, “Dava Şartı Arabuluculuk Üzerine Bazı Düşünceler”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 32(147), 2020, s.111-142.
• Tanrıver S, Medeni Usul Hukuku, Cilt I, 4. Baskı, Yetkin Yayınları, 2021.
• Türk A, “Kambiyo Senedi Borçlusu Tarafından Açılan Bedelsizliğe ve Hükümsüzlüğe Dayalı Menfi Tespit Davalarının Gösterdiği Özellikler”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. İrfan Baştuğ’a Armağan, 7(Özel Sayı), 2005, s. 307-382.
• Ülgen H /Helvacı M / Kaya A / Nomer Ertan F, Kıymetli Evrak Hukuku, 12. Bası, Vedat Kitapçılık, 2019.
• Yasan M, Kambiyo Senetlerinde Sebepsiz Zenginleşme, 1. Baskı, Yetkin Yayınları, 2008.
• Yavuz C, Borçlar Hukuku Dersleri Özel Hükümler, 8. Baskı, Beta Yayınları, 2010.
• Yılmaz G, “Yargıtay Kararları Işığında Bononun Ta’lili”, Ankara Barosu Dergisi, 2020/4, s.1-36.
• Yılmaz L, Kambiyo Senetlerinde Defiler, 2. Baskı, Aristo Yayınları, 2007.
• Yüksel Bozkurt, A. E, “İspat Hukuku Bakımından Kambiyo Senetleri”, BATİDER, 24(3), 2018, s. 501-538.
• İnternet Kaynakları: https://www.lexpera.com.tr (Erişim tarihi: 29.10.2022) https://lib.kazanci.com.tr/kho3/ibb/anaindex.html (Erişim Tarihi. 29.10.2022)