CUMHURBAŞKANININ ANAYASAL YETKİSİ ÇERÇEVESİNDE MİLLİ GÜVENLİĞİ SAĞLAMA SORUMLULUĞU

Yıl 2023, Cilt: 27 Sayı: 1, 359 - 408, 31.01.2023

Gülay Koçak

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1202145

Öz

Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçişle birlikte anayasada milli güvenlikle ilgili iki önemli değişiklik yapılmıştır. Bu değişiklerden ilki, anayasanın 104. maddesinin 13. fıkrasıyla Cumhurbaşkanına milli güvenlik politikalarını belirleme ve gerekli tedbirleri alma yetkisinin verilmesi, diğeri ise anayasanın 117. maddesinin ikinci fıkrasıyla milli güvenliğin sağlanmasından TBMM’ye karşı Cumhurbaşkanının sorumlu tutulmasıdır. 2017 yılı sonrası kamu politikası konusu haline gelmiş olan milli güvenlik, 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle çerçevesi belirlenen politika oluşturma sürecine dahil edilerek yeni politika aktörlerinin danışmanlığında Cumhurbaşkanınca tek başına belirlenen bir politika konusu haline gelmiştir. Ancak bu durum 1982 anayasasının hazırlık aşamasından bu yana milli güvenlik siyasetinin hazırlanmasında yürütme organına danışmanlık yapan MGK’nin milli güvenlik politikasının oluşturulmasında görevli olup olmadığı sorusunu gündeme getirmiştir. Öte yandan 117. maddede milli güvenliğin sağlanmasından TBMM’ye karşı Cumhurbaşkanının sorumlu olduğunun düzenlenmiş olması, halk tarafından seçilen Cumhurbaşkanının TBMM’ye karşı sorumsuz olduğu olgusuna dayanan Cumhurbaşkanlığı Hükümet sisteminde, sorumluluk hükmünün uygulanabilirliği konusunda belirsizlik yaratmıştır.

Anahtar Kelimeler

cumhurbaşkanı, milli güvenlik, siyasi sorumluluk

THE RESPONSIBILITY OF THE PRESIDENT TO ENSURE NATIONAL SECURITY WITHIN THE FRAMEWORK OF HIS CONSTITUTIONAL AUTHORITY

Öz

The transition to the Presidential Government System entailed two important amendments in the constitution regarding national security. By these amendments, the president is given the authority to determine the national security policies and to take the necessary measures through the 13th paragraph of article 104 of the constitution, and deemed responsible before the TBMM for the protection of national security through the second paragraph of article 117. In line with these amendments, national security, which has become a public policy issue after 2017, was included in the policy-making process, the framework of which was determined by the Presidential Decree No. 1, and became a policy issue determined by the President alone under the consultancy of new policy actors. However, this situation raised the question of whether the MGK, which has been advising the executive body in the preparation of national security politics since the preparation stage of the 1982 constitution, has any role in the formation of national security policy. On the other hand, since the Presidential Government system is based on the nonliability of the elected President before the TBMM the provision in Article 117 holding the President responsible before the TBMM for the protection of national security has created uncertainty about the applicability of the responsibility clause.

Anahtar Kelimeler

president, national security, political responsibility

Kaynakça

• Acaray D, “Anayasal Bir Kuruluş Olarak MGK- Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde MGK’nın Yeri ve Alternatif Yeni Bir Kurum: Güvenlik ve Dış Politikalar Kurulu”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 69(3), 2020, s. 1293-1326.
• Açıkgöz M Ü, 2017 Anayasa Değişikliği Bağlamında Yürütmenin Denetlenmesi, 1.Bası, Adalet Yayınevi, 2021.
• Akgüner T, 1961 Anayasasına Göre Milli Güvenlik Kavramı ve Mili Güvenlik Kurulu, 1. Bası, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Yayınevi, Yayın No:12, 1983.
• Akıncı B, “Türkiye'de Kamu Politikası Oluşturma Sürecinde Yeni Aktör: Cumhurbaşkanlığı Politika Kurulları”, OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 9(16), 2018, s. 2128-2146.
• Akman Ç/ Akçay E Y, “Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Politika Kurulları: ABD ile Karşılaştırılması”, Yasama Dergisi, (40), 2019, s. 33-59.
• Akman Ç, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Politika Kurulları: Sosyal Politikalar Kurulu Üzerinden Bir Değerlendirme”, Route Educational and Social Science Journal, 37(2), 2017, s.659-676.
• Akman E, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Kamu Politikası Aktörleri”, Paradoks Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, 15(1), 2019, s. 35-54.
• Aköz S, “Politika Kavramının Siyaset Kavramı Yerine Kullanılması ve Bilimsellik Tartışmaları Bağlamında Devlet Olgusuyla İlişkisi”, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(5), 2018, s. 160-180.
• Ardıçoğlu M A, “Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”, Ankara Barosu Dergisi, 75(3), 2017, s.19-51.
• Atar Y, “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Hukuki Rejimi ve Anayasallık Denetimi”, Anayasa Yargısı Dergisi, 36(1) ,2019, s. 241-259.
• Barın T, “Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Uygulaması Ve Hükûmet Sisteminin Tahlili”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi Prof. Dr. M. Fatih UŞAN'a Dekanlıkta 10. Yıl Anısına Teşekkür Armağanı (2), 2022, s. 289-314.
• Bilir F, “1982 Anayasası’nda Bakanlar Kurulu”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7(1-2),199, s. 243-260.
• Boyunsuz Özsoy Ş, Dünyada Başkanlık Sistemleri,1. Bası, İmge Kitabevi, 2017.
• Doğan B/ Doğan İ, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Cumhurbaşkanının Sorumluluğu”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11(2), 2020, s. 468-483.
• Erol Ö F, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Cumhurbaşkanlığı Politika Kurulları”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 26(1), 2020, s. 107-130.
• Giritli İ, Türkiye’de ve Yabancı Memleketlerde Hükümet Tasarrufları, İstanbul Üniversitesi Yayınları No.770, 1958.
• Gören Z, “Erkler Ayrılığı İlkesi ve 2017 Anayasa Değişikliği ile Benimsenen Hükümet Sistemi”, İzmir Barosu Dergisi, 84(3), 2017, s. 469 - 490.
• Gören Z, Anayasa Hukuku, 4. Baskı, Yetkin Yayınları, 2019.
• Göztepe E, “Cumhurbaşkanlığı Sistemine Geçiş ve Anayasa Değişikliği”, Güncel Hukuk Dergisi, (159), 2017, s. 46-51.
• Güzel O, “Danıştay Kararları Işığında Türk Hukukunda Hükümet Tasarrufları”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 25(2), 2017, s. 217-247.
• Hoxie R G, “The National Security Council”, Presidential Studies Quarterly, 12(1),1982, s. 108-113.
• İba Ş/ Söyler Y, “Yeni Hükümet Sisteminde Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Cumhurbaşkanı Kararının Nitelik Farkı ve Hukuki Sonuçları”, Anayasa Yargısı, 36(1), 2019, s. 195–223.
• Kağıtçıoğlu M, “Türk Hukukunda Cumhurbaşkanı Kararları”, <https://www.kamuhukukculari.org/upload/dosyalar/Mutlu_Katyolu.pdf>, Erişim Tarihi 15 Ekim 2022.
• Kapani M, Politika Bilimine Giriş, 60. Baskı, Serbest Akademi, 2019.
• Kaya C, “Danıştay İçtihatlarında Hükümet Tasarrufu Teorisinden Devletin Hükümranlık/Egemenlik Hakkı Teorisine”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, (7), 2016, s. 637-663.
• Keskinsoy Ö/ Kaya S B, “2017 Anayasa Değişikliğinin Demokratik Nitelik Sorunu”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 34(155), 2021, s. 51-78.
• Kılıç A, “Siyasi Sorumluluk Kurumunun Hükümet Sistemleri Açısından Değerlendirilmesi”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, (8), 2017, s. 269-299.
• Koçak K A, “ABD Başkanlık Sistemi Ayrı Ama Birlikte Çalışan Organlar”, Semra Gökçimen (Ed.), Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri Başkanlık Sistemi ABD, Arjantin, Azerbaycan, Brezilya ve Nijerya Örnekleri, Türkiye Büyük Millet Meclisi Araştırma Hizmetleri Başkanlığı Yayınları, 2017, s. 21-77.
• Kontacı A E/ Gönenç L, “2017 Tarihli Anayasa Değişikliği Sonrasında Yasama-Yürütme İlişkileri”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (145), 2019, s. 53-79.
• Kontacı A E, “Parlamenter Sistemden Kopuş ve Sonrası: Karşılaştırmalı Gözlemler ve Bazı Değerlendirmeler”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 33(133), 2017, s. 11-60.
• Mızrak D/ Temiz Ö, “Hukuk ve Politika - Türkiye’de Yaşanan Olağanüstü Dönemlerin Edebiyat Eserleri Işığında İncelenmesi”, Ankara Barosu Dergisi, 67(2), 2009, s. 77-97.
• Nacak O, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin Milli Güvenlik Kurulu Üzerindeki Etkileri”, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 29(2), 2022, s. 365-388.
• Natıonal Securıty Act Of 1947,<https://www.govinfo.gov/content/pkg/COMPS-1493/pdf/COMPS-1493.pdf>Erişim Tarihi 1 Ekim 2022
• Özbudun E, Türk Anayasa Hukuku,18. Baskı, Yetkin Yayınevi, 2018.
• Özdemir Y, “Cumhurbaşkanı Kararlarının Yargısal Denetimi”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 29(4) ,2021, s. 3211-3256.
• Sarıca R, “Türk Devlet Şurası İçtihatlarına Göre Hükümet Tasarrufları”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 8(3-4), 1942, s. 452-472. <https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/97305> Erişim Tarihi 25 Eylül 2022.,
• Sağlam F, “Kanun Hükmünde Kararname Çıkarma Yetkisinin Sınırları, Uygulamanın Yaygınlaşmasından Doğabilecek Sorunlar”, Anayasa Yargısı, Anayasa Mahkemesi Yayınları, 1984, <https://ayam.anayasa.gov.tr/media/6319/fazil_saglam.pdf> Erişim Tarihi 15 Eylül 2022, s. 261-276.
• Şen E/ Serdar C, “MGK Kararlarının Hukuki Niteliği”, Ersan Şen, Yorumluyorum 25, Seçkin Yayınevi, 2022, s. 77-90.
• Tan T, İdare Hukuku, 7. Baskı, Turhan Kitabevi, 2018.
• Taş M I, Cumhurbaşkanlığı Politika Kurullarının Hukuki Niteliği Ve İdari Örgütlenmedeki Yeri,1. Bası, Yetkin Yayınevi, 2021.
• The White House, “The Council on Environmental Quality”, <https://www.whitehouse.gov/ceq/> Erişim Tarihi 30 Eylül 2022.
• The White House, “National Security Council”,<https://www.whitehouse.gov/nsc/> Erişim Tarihi 30 Eylül 2022.
• The White House, “Executive Office of the President”, <https://www.whitehouse.gov/administration/executive-office-of-the-president/> Erişim Tarihi 30 Eylül 2022.
• Tunç H, “Karşılaştırmalı Anayasa Hukuku Açısından Yasama Ve Yürütme Organlarının Oluşumu Ve Yetkileri Kapsamında Başkanlık Sistemi Ve Türkiye”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 14(2), 2019, s.555-602.
• Tunç H/ Yavuz B, “Avantaj ve Dezavantajlarıyla Başkanlık Sistemi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 22(81), 2009, s.27-64.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri, Güncel Türkçe Sözlük, “Politika”, <https://sozluk.gov.tr/> Erişim Tarihi 15 Eylül 2022.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri, Güncel Türkçe Sözlük, “Tedbir” ve “Tedbir Almak”,<https://sozluk.gov.tr/> Erişim Tarihi 1 Ekim 2022
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Gerekçeli), Anayasa Mahkemesi Yayınları, 2021 <https://www.anayasa.gov.tr/media/7465/gerekceli_anayasa_2021.pdf> Erişim Tarihi 1 Eylül 2022.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği, “Genel Bilgi”, <https://www.mgk.gov.tr/index.php/milli-guvenlik-kurulu/genel-bilgi> Erişim Tarihi 30 Eylül 2022.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği, “Diğer Ülkelerdeki Benzer Kuruluşlar”,<https://www.mgk.gov.tr/index.php/kurumsal/diger-ulkelerdeki-benzer-kuruluslar> Erişim Tarihi 1 Ekim 2022.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi, Yasama Dönemi 26, Yasama Yılı 2, Sıra Sayısı 447, “Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanı İzmir Milletvekili Binali Yıldırım ve Grup Başkanvekilleri Kayseri Milletvekili Mustafa Elitaş, Amasya Milletvekili Mehmet Naci Bostancı, Aksaray Milletvekili İlknur İnceöz, Çanakkale Milletvekili Bülent Turan ve İstanbul Milletvekili Mehmet Muş ile 310 Milletvekilinin Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi (2/1504) ve Anayasa Komisyonu Raporu”, <http://anayasadegisikligi.barobirlik.org.tr/pdf/anayasadegisikligikanunteklifipdf> Erişim Tarihi 28 Eylül 2022.
• Uçum M, 15-16 Temmuzdan Cumhurbaşkanlığı Sistemine, 1. Bası, Alfa Yayınları, 2018.
• Yeşilırmak B, “Cumhurbaşkanının TBMM’ye Mesaj Verme Yetkisi”, Yasama Dergisi, (41), 2020, s.11-38.
• Yıldız A, “Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Cumhurbaşkanının Sorumluluğu Meselesi”, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 2019, s. 1-20.
• Yokuş S, “Türkiye’de Yeni Anayasa Arayışları ve 2017 Anayasa Değişiklikleri”, Anayasa Hukuku Dergisi, 6(12), 2018, s. 665-683.