Fıkıh ve Hukuk Terimleri ve Kavramları Üzerine

Yıl 2024, Cilt: 28 Sayı: 3, 159 - 174, 30.07.2024

Ramazan Çağlayan

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1402461

Öz

Fıkıh ve hukuk, kelime olarak Arapça olup İslâm medeniyetine aittir. Ancak kavram olarak böyle değildir. Kavram olarak fıkıh İslâm medeniyetine ait iken, kavram olarak hukuku, batılı hukukçular kullanıma sokmuştur. Onlardan da Müslüman hukukçular iktibas etmişlerdir. Fıkıh yerine hukuk kavramının kullanıma girmesine de Müslüman hukukçulardan herhangi bir itiraz gelmemiştir. Arapça “hak” kelimesinin çoğulu olan “hukuk” kelime anlamı “haklar” demektir. Hak kelimesinin çoğulu olarak “hukuk”, dilimizde öteden beri bilinmekte ve kullanılmaktadır. Ülkemiz hukuk dilinde, hukuk teriminin “uyulması zorunlu kurallar bütünü” anlamında kullanımı, 1850’lerden sonra olduğu anlaşılmaktadır. Hukuk kelimesinin uyulması zorunlu kurallar bütünü anlamında kullanımı, 1880’lerden sonra kaleme alınan hukuk lugatlarında da yer almaya başlamıştır

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, hukuk, şeriat, kitap, makale

ON FIQH AND LAW CONCEPTS

Öz

Fiqh and law are Arabic words and belong to Islamic civilization. However, this is not the case as a concept. While fiqh as a concept belongs to the Islamic civilization, law as a concept was introduced into use by western jurists. Muslim jurists also quoted from them. There was no objection from Muslim jurists to the use of the concept of law instead of fiqh. The word "law", which is the plural of the Arabic word "right", means "rights". The plural of the word "right", "law", has been known and used in our language for a long time. In our country's legal language, it is understood that the term law was used in the sense of "a set of rules that must be followed" after the 1850s. In Ottokar von Schlechta's work named "Kitab-ı Hukuk-ı Milel" (كتاب حقوق ملل), published in Vienna in 1847 (published in Istanbul in 1880 under the name "Hukuk-ı Milel"), the word "law" was first used. It is stated that it is often used in the sense of “set of rules”. The name of the article published by Ali Suâvî in the 1871 (1287) copy of the "Ulûm Newspaper" published in Paris is "Duruva-İlm-i Usûlü'l-Hukûk". Among the courses of Mekteb-i Mülkiye, which started education in 1859, there is a course called "hukuk-ı milel". The use of the word law in the sense of a set of rules that must be followed began to appear in legal dictionaries written after the 1880s.

Anahtar Kelimeler

Fiqh, law, sharia, book, article.

Kaynakça

• Atar F., Fıkıh Usûlü, Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yayınları, 1988.
• Ahmet Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet, Cilt.6, Dersaâdet 1309.
• Akkaya Kia R., “Kâni Paşa-Zâde Rif’at Bey’in “Hukuk-ı Umûmiyye” (İstanbul, 1290) Kitabı”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt 25, Sayı 1, Haziran 201, s.1-14.
• Ali Suavi, “Duruva: İlm-i Usûlü’l-Hukûk”, Ulûm Gazetesi, Paris, Sayı 18, 1287 s.1065-1081 (isamveri.org/.../1287_18_SUAVIA.pdf).
• Andonyadi T., Kâmûs-ı Kavânin, Cilt.1, 1894 (1310).
• Âşık Çelebi/Haz. Muhammed Usame Onuş- Abdurrahman Bulut- Ahmet Çelik, Mi‘râcü’l-Eyâle-Âşık Çelebi’nin Siyâsetnâmesi, 2018.
• Beşer F., “Bir Bilgi Türü Olarak Fıkıh ve Diğer Disiplinlerle İlişkisi”, İslâm Araştırmaları, Haziran 2006, 5(5), 33-62. Bianchi T. X., Vocabulaire Français-Turc, Paris 1831.
• Bilgin A., “İslam Hukukunda Gerçek Kişilerin Ehliyeti”, Doktora Tezi, Dicle Üniversitesi SBE, Diyarbakır 1989.
• Bilmen Ö N., Hukuk-ı İslamiyye ve Istılahat-ı Fıkhıyye Kamusu, İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1967-1970, C.I,. İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1967-1970.
• Bilsel C., “Devletler Hukuku Mu? Devletlerarası Hak Mı?”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 6(4), 1940, 631-644.
• Çağlayan R., “Ülkemizde İdare Hukuku Dersinin Kısa Tarihçesi ve İdare Hukuku Ders Kitaplarının İlk Örnekleri”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 25(3), 2021, s.329-379.
• Çankaya A., Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler, 1954.
• Doğan A., “Osmanlı Eğitiminde Mülkiye Mektepleri”, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi SBE, Konya 2007.
• Doğan D. M., Doğan Büyük Türkçe Sözlük, Vadi Yayınları, 15. Baskı, 2001, s.577.
• Ferec Ba’d eş-Şidde, (Haz. Guorgy Hazai-Andreas Tıetze, Çev. Ali Suat Ürgüplü, I, Türkiye Bilimler Akademisi, 2017.
• Galip H., Kamus-ı Hukuk, 1899 (1305).
• Gelibolulu Mehmet Rıfat, Istılahât-ı Mer’iyye, 1894 (1310).
• Hatemi H., Medenî Hukuka Giriş, Filiz Yayınevi, 2. Baskı, 1999.
• http://lugatim.com/s/HUKUK.
• https://kuran.diyanet.gov.tr/Tefsir/.
• https://sozluk.adalet.gov.tr/hukuk.
• İhsanoğlu E., “Dârulfünûn Tarihçesine Giriş- İlk İki Teşebbüs”, Belleten, LIV(210), 1990, s.705 vd.
• Karaman H., “Fıkıh”, https://islamansiklopedisi.org.tr/fikih#1
• Karaman H., Anahatlarıyla İslâm Hukuku, 1- Giriş ve Amme Hukuku, Ensar Neşriyat, 1984.
• Karavokiros M., Lugat-Kavânîn-i Osmaniyye, 1894 (1310).
• Kieffer J. D./Bianchi T. X., “Elsine-i Türkiyye ve Franseviyyenin Lugatı-Dictionnaire turc-français, evvel-Tome Premier Paris 1835.,
• Muhammed Ebû Zahrâ/Çev. Abdulkadir Şener, İslâm Hukuk Metodolojisi (Fıkıh Usûlü), 1986.
• Nev’izâde Atâyî/Hazırlayan. Suat Donuk, Hadâ’ikul-Hakâik fî Tekmilet’iş-Şakâik, I. Cilt, 2017.
• O. de Schlechta-Wssehrd, Mecmua-i Istılahat-ı Resmiye -Manuel Terminologique Français-Ottoman, Viyana, Imprimerie Impériale, 1870.
• Ottıkar von S-W., Kitab-ı Hukuk-u Milel (كتاب حقوق ملل), Viyana, Darü'l-Tebaatü'l İmparatoriye, 1847.
• Sami Ş., Kâmûs-ı Türkî, Dersaâdet 1317.
• Şemseddin Sami, Kâmûs-ı Fransavî: Dictionnaire Français-Turc, 1898.
• Şeyhî Mehmed Efendi/ Hazırlayan Ramazan EKİNCİ, Vekâyi’u’l Fuzalâ-Şeyhî’nin Şakâik Zeyli, 2, 2018.
• Taşköprülüzâde Ahmed Efendi/Hazırlayan. Muhammed Hekimoğlu, Eş-Şekâ’ikun-Numâniyye fî Ulemâi’d-Devleti’l Osmâniyye, 2019.
• Tirmizî Ebu Îsa, Sünen-i (Sahîh-i) Tirmizî, İlim, 110.
• Türkzâde Z., Mükemmel Istılâhât-ı Kavânîn Yâhud Mâlûmat-ı Kânûniye Hulâsası, Dersaâdet 1313, s.118-121.
• Yörük A. A., “İlk Hukuk Lügatlerimiz (1870-1928)”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, (2), 2006 (Güz), s.99-128.
• Zerkâ M. A, El-Madhal-il fıkhü’l-Âm: İhracün cedîdün bi-Tatvîrin fî’t-Tertîbi ve’t-Tebvîbi ve Tiyâdât”, 1. Cild, Şam 2004 (h.1425), s.66-69.