Akranlar Arasında Saldırgan Davranışı Önleme Programının Ortaokul Öğrencilerinin Zorba Davranışlarına Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 3, 99 - 108, 07.01.2025

Arzu Akcan , Fatih Akcan , Süreyya Sarvan

https://doi.org/10.59398/ahd.1565329

Öz

Amaç
Ergenler arasında zorba davranışlar önlenerek sağlıklı nesil ve sağlıklı toplum hedefine ulaşmak daha mümkün olacaktır. Bu çalışma “Akranlar Arasında Saldırgan Davranışı Önleme Programı”nın ortaokul öğrencilerinin zorba davranışlarına etkisini belirlemek amacıyla yapılmıştır.

Yöntem
Bu çalışma ön test-son test kontrol gruplu, yarı deneysel bir araştırmadır. İki ortaokulun 425 öğrencisi (236 girişim grubu, 189 kontrol grubu) ile yürütülmüştür. Girişim grubuna altı hafta boyunca öğrencileri, aileleri, okulu kapsayan etkinliklerle “Akranlar Arasında Saldırgan Davranışı Önleme Programı” uygulanmıştır. Veriler kişisel bilgi formu ve Olweus Öğrenciler İçin Akran Zorbalığı Anketi ile toplanmıştır. Veriler SPSS 23.0 paket programında ki kare testi ile değerlendirilmiştir.

Bulgular
“Akranlar Arasında Saldırgan Davranışı Önleme Programı”nın öğrencilerin bildirimlerine göre son test ve izlem (altıncı ay) ölçümlerinde zorba, kurban, zorba/kurban ve katılmayan olma durumlarında girişim ve kontrol grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olmadığı görülmüştür (p>0.05).

Sonuç
“Akranlar Arasında Saldırgan Davranışı Önleme Programı” ortaokul öğrencilerinin zorba davranışlarına etkisi açısından girişim ve kontrol grupları arasında fark yaratmasa da bu gruplara girmeyenlerin sayısında artış olmuştur. Bundan sonra yapılacak çalışmalarda, “Akranlar Arasında Saldırgan Davranışı Önleme Programı” okul öğrencilerinin tamamının katıldığı çalışmalar ile tekrarlanabilir. Ayrıca program yeni girişimler, yeni yöntemler ile güncellenerek etkinliği değerlendirilebilir.

Anahtar Kelimeler

kurban, ortaokullar, Saldırganlık, zorba

Etik Beyan

Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu (09.12.2015, No: 366).

Destekleyen Kurum

Bu çalışmanın yürütülmesi için herhangi bir kaynak kullanılmamıştır.

The Effect of Peer Aggressive Behavior Prevention Program on Bullying Behavior of Secondary School Students

Öz

Aim
By preventing bullying behaviour among adolescents, achieving the goal of a healthy generation and a healthy society will be more possible. This study was conducted to determine the effect of “Peer Ag¬gressive Behavior Prevention Program” on the bullying behaviour of secondary school students.

Method
This study is a quasi-experimental research with a pre-test-post-test control group. It was conducted with 425 students (236 in the intervention group, 189 in the control group) from two secondary schools. “Peer Aggressive Behavior Prevention Program” was implemented with activities involving students, families and the school for six weeks. Data were collected using a personal information form and the Olweus Student Bullying Questionnaire. The data were evaluated using the chi-square test in the SPSS 23.0 package program.

Results
According to the students’ reports of the Peer Aggressive Behavior Prevention Program, in the post-test and follow-up (sixth month) measurements, it was observed that there was no statistically significant difference between the intervention and control groups in terms of being a bully, victim, bully/victim and non-participant (p>0.05).

Conclusion
Although “Peer Aggressive Behavior Prevention Program” did not make a difference between the intervention and control groups in terms of its effect on bullying behavior among secondary school students, there was an increase in the number of those who were not included in these groups. In future studies, the “Peer Aggressive Behavior Prevention Program” can be repeated with studies involving all school students. In addition, the program can be updated with new initiatives and new methods and its effectiveness can be evaluated.

Anahtar Kelimeler

Agression, bullying, secondary schools, victimization

Kaynakça

• American Psychological Association. APA dictionary of psychology. 2018. Erişim adresi: https:// dictionary.apa.org/bullying?_gl=1*169mxvo*_ ga*mjezmjk1ode5lje3mtu2njgzmdc.*_ga_szx-lgdjgnb*mtcxnty2odmwny4xljeumtcxnty2od¬m1ms4wljauma. [erişim tarihi 03.04.2024].
• Olweus, D. Bullying at school: Understanding children’s worlds. Oxford, MA: Blackwell Publishing; 1993.
• Doğan A, Vural Yüzbaşı D. Akran Zorbalığı Rehber Öğretmen/Psikoloiik Danışmanlar İçin Kitapçık. M. Ağar M, Aydın E. (eds). 1. baskı. T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Gazi Mesleki Eğitim Merkezi Mat¬baası, Ankara; 2021.
• Marshall B, Roberts KJ. Bullying in the school setting. In Loschiavo J. (Ed.) School nursing: The Essential reference. Springer Publishing, New York, 2021. p. 301-312.
• Olweus D. Revised Olweus Bully/Victim Questionnaire (OBVQ) [Database record]. APA PsycTests. 2006.
• World Health Organization. Youth violence. 2023. Erişim adresi: https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/youth-violence [Erişim Tarihi 09.05.2024].
• U.S. Department of Education, National Center for Education Statistics. Bullying at school and electronic bullying. 2021. Erişim adresi: https://nces. ed.gov/programs/coe/indicator/a10 [Erişim Tari¬hi 15.04.2024].
• Centers for Disease Control and Prevention. Youth violence prevention about bullying. 2024. Erişim adres: https://www.cdc.gov/violencepre-vention/youthviolence/bullyingresearch/fastfact. html [Erişim Tarihi 03.04.2024].
• Türkiye İstatistik Kurumu. Türkiye çocuk araştırması, 2022. Erişim adresi: https://data.tuik.gov. tr/Bulten/Index?p=Turkiye-Cocuk-Arastirma¬si-2022-49744 [Erişim Tarihi 03.04.2024].
• Ayanoğlu M, Dilmen Bayar B. Çocuklarda akran zorbalığı ve etkileri. İçinde: Basatemur İ (Ed). 6th International Congress of Multidisciplinary Studies in Medical Sciences Liberty Academic Publishers, New York; 2023. ss.53-60.
• Copeland WE, Wolke D, Angold A, Costello EJ. Adult psychiatric outcomes of bullying and being bullied by peers in childhood and adolescence. JAMA psychiatry, 2013;70(4), 419-426.
• World Health Organization. INSPIRE: Seven strategies for ending violence against children. 2016. Luxembourg. Erişim adresi: https://www. who.int/publications-detail-redirect/inspire-se-ven-strategies-for-ending-violence-against-child- ren [Erişim Tarihi 15.03.2021].
• Bayar A, Balcı, M. Okul rehber öğretmenlerinin bakış açısından akran zorbalığı ve çözüm yolları. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD). 2023;10(4): 87-105.
• Akcan A, Akcan F, Sarvan S. Ortaokul öğrencilerinde zorba davranışların önlenmesine yönelik bir girişim programı. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi. 2016;5: 259-265.
• Tardu A, Akcan A. Ergenlerin toplumsal cinsiyet eşitliği anlayışı ile zorba davranışları arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Hemşirelik Bilimi Dergisi. 2021;4(2), 59-65.
• Segura L, Estévez JF, Estévez E. Empathy and emotional intelligence in adolescent cyberaggressors and cybervictims. International Journal of Environmental Research and Public Health, 2020;17(13), 4681.
• Zych I, Ttofi MM, Farrington DP. Empathy and callous-unemotional traits in different bullying roles: A systematic review and meta-analysis. Trauma, Violence & Abuse, 2019;20, 3–21.
• Öztürk A, Tezel A, Öztürk FÖ. Bir ortaöğretim kurumunda akran zorbalığının değerlendirilmesi. Konuralp Tıp Dergisi, 2019; 11(1), 82-88.
• Sarı B, Demirbağ BC, 2019. İlk ve ortaokul öğrencilerinde akran zorbalığının sosyodemografik değişkenler açısından değerlendirilmesi: İlçe örneği. Halk Sağlığı Hemşireliği Dergisi, 2019;1(3), 119-131.
• Çelen Ç, Çöp E, Şenses Dinç G, Hekim Ö, Görker Z, Sekmen E, Üneri ÖŞ. Çocuk psikiyatrisi polikliniğine başvuran ergenlerde akran zorbalığı ile siber zorbalık ve öfke ifade tarzlarının ilişkisi. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi, 2020; 14, 108-118.
• Hisar T, Kazan Kızılkurt Ö, Dilbaz N. 15-25 yaşları arasındaki madde kullanım bozukluğu olan bireylerde öfke ve aile işlevlerinin zorbalık davranışı üzerine etkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 2020;21, 1-8.
• Demirel S. İlkokul öğrencilerinin teknoloji bağımlılığı düzeyleri ile prroblem çözme becerileri, akran zorbalığı ve sosyal kaygı düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul: Marmara Üniversitesi; 2022.
• Tıpırdamaz Sipahi H, Karababa AO. Olweus öğrenciler için akran zorbalığı anketinin Türkçeye ve Türkiye’ye uyarlanması ve geçerlilik, güvenirlik analizi. Ege Tıp Dergisi / Ege Journal of Medicine. 2018;57(4):222-227.
• Kartal H, Bilgin A. İlköğretim öğrencilerinin zorbalığın nedenleri ile ilgili algıları. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2012; 11(1): 25-48.
• Ergün D. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde ortaöğretim 6., 7., ve 8. sınıf öğrencilerinde akran zorbalığı yaygınlığı ve risk faktörlerinin belirlenmesi, [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 2011.
• Gray WN, Kahhan NA, Janicke DM. Peer victimization and pediatric obesity: A review of the literature. Psychology in the Schools, 2009;46(8):721- 727.
• Des Jarlais DC, Lyles C, Crepaz N, Trend Group. Improving the reporting quality of nonrandomized evaluations of behavioral and public health interventions: the TREND statement. Am J Public Health. 2004;94(3): 361-366.
• Bonell C, Allen E, Warren E, McGowan J, Bevilacqua L, Jamal F, et al. Effects of the Learning Together intervention on bullying and aggression in English secondary schools (INCLUSIVE): a cluster randomised controlled trial. The Lancet, 2018;392(10163), 2452-2464.
• Ferrer-Cascales R, Albaladejo-Blázquez N, Sánchez-SanSegundo M, Portilla-Tamarit I, Lordan O, Ruiz-Robledillo N. Effectiveness of the TEI program for bullying and cyberbullying reduction and school climate improvement. International Journal of Environmental Research and Public Health, 2019;16(4), 580.
• Chatters SJ, Zalaquett CP. Bullying prevention and prejudice reduction: assessing the outcome of an integrative training program. The Journal of Individual Psychology, 2018;74(1), 20-37.
• Sır E, Lok N. The effect of self-esteem development programme applied to secondary school students on self-esteem and peer bullying victimization: A randomized controlled trial. Journal of Pediatric Nursing. 2024;77:e305-e312.
• Yalnız A, 2019. Kabul ve kararlılık terapisi yönelimli psikoeğitim programının akran zorbalığı üzerindeki etkisi. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Sakarya: Sakarya Üniversitesi; 2019.
• Kale M, Demir S. Olumlu davranış geliştirme etkinlik programının, öğrencilerin zorbalık davranışlarını azaltmadaki etkisinin incelenmesi. TÜBAV Bilim Dergisi, 2020;13(2), 47-57.
• Sezgin S. Akran zorbalığını önlemeye yönelik psikoeğitim programının zorbalık düzeyi ve problem çözme becerisi üzerindeki etkisi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ordu: Ordu Üniversitesi; 2023.
• Zuzevičiūtė I. Olweus Bullying Prevention Program in Lithuania: Bullying rates in the first cohort of schools, 2008–2019. International Journal of Bullying Prevention, 2023;5,194–201.
• Özbek ÖY, Taneri PO. İlkokullar için akran zorbalığı önleme modülünün tanıtımı. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2022;13(1),55-87.
• Gaffney H, Farrington DP, Ttofi MM. Examining the effectiveness of school-bullying intervention programs globally: A meta-analysis. International Journal of Bullying Prevention. 2019;1,14-31.
• Ossa FC, Jantzer V, Eppelmann L, Parzer P, Resch F, Kaess M. Effects and moderators of the Olweus bullying prevention program (OBPP) in Germany. European Child & Adolescent Psychiatry. 2021;30,1745-1754.
• Üstün A, Şenyer D. Ortaokullarda karşılaşılan akran zorbalığı ve akran zorbalığına karşı öğretmen görüşleri, International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal. 2022;8(61): 1176-1183.
• Karabulut R, Kucur A, Yıldızili F, Çetin G, Eroğlu S. Akran zorbalığına maruz kalmış ortaokul öğrencilerinin akran zorbalığı ile baş etme yöntemlerinin incelenmesi. Kayseri Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2023;5(1), 33-50.