SON YİRMİ YILDA HEMŞİRELİK ALANINDA ELEŞTİREL DÜŞÜNME İLE İLGİLİ YAPILAN LİSANSÜSTÜ TEZLERİN RETROSPEKTİF İNCELENMESİ

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 1 - 13, 21.04.2022

Esra Tayaz , Ayşegül Koç

Öz

Eleştirel düşünme, hemşirelik bilgisinin temelini oluşturur ve performansın, uyum sağlamanın, problem çözmenin, bu meslekteki sorumlulukların teorik ve kavramsal anlayışının hayati bir parçasıdır. Retrospektif tanımlayıcı tipteki bu çalışmada, eleştirel düşünme ile ilgili yapılan çalışmaları belirlemek amacı ile Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi veri tabanı taranmıştır. Yapılan tarama sonucunda “eleştirel düşünme” anahtar kelimesi ile 867, “critical thinking” anahtar kelimesi ile 1082, kritik düşünme anahtar kelimesi ile 35 teze ulaşılmıştır. Değerlendirmeye 29 tez alınmıştır. Tezlerin 21 tanesi yüksek lisans, 8 tanesi doktora tezi olarak bulunmuştur. Yüksek lisans tezlerinin tamamı kanıt 4 düzeyinde iken, doktora tezleri değerlendirildiğinde kanıt 2 düzeyde iki tez, kanıt 3 düzeyde dört tez ve kanıt 4 düzeyde iki tez yer almaktadır. Son 5 yılda yapılmış olan tezlerde eleştirel düşünme üzerine daha fazla çalışıldığı belirlenmiştir. İncelenen tezlerde tanımlayıcı çalışmaların fazla olması sebebiyle randomize kontrollü çalışmalara ağırlık verilmesi önerilir. Ayrıca eleştirel düşünme ile ilgili tezlerin yarısından fazlasının öğrenci hemşireler ile yapılması nedeniyle tezlerin çalışan hemşireler üzerine yoğunlaştırılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

eleştirel düşünme, hemşirelik, eğitim

RETROSPECTIVE ANALYSIS OF POSTGRADUATE THESES ON CRITICAL THINKING IN NURSING IN THE LAST TWENTY YEARS

Öz

Critical thinking forms the basis of nursing knowledge and is a vital part of the theoretical and conceptual understanding of performance, adaptability, problem solving, and responsibilities in this profession. In this retrospective descriptive study, the National Thesis Center database of the Council of Higher Education was searched in order to determine the studies on critical thinking. As a result of the scanning, 867 theses were reached with the keyword critical thinking, 1082 with the keyword critical thinking, and 35 theses with the keyword critical thinking. 29 theses were included in the evaluation. 21 of the theses were found as master's theses and 8 of them as doctoral theses. While master's theses are at fourth level of evidence, when doctoral theses are evaluated, there are 2 theses at evidence 2 level, 4 theses at evidence 3 level, and 2 theses at evidence 4 level. It has been determined that more studies have been made on critical thinking in the theses made in the last 5 years. Due to the large number of descriptive studies in the examined theses, randomized controlled studies should be emphasized. In addition, since more than half of the theses are done with student nurses, studies on critical thinking should be focused on working nurses.

Anahtar Kelimeler

critical thinking, nursing, education

Kaynakça

• Açıkgöz, G. (2015). Hemşirelerin eleştirel düşünme eğilimlerinin ve profesyonellik davranışlarının belirlenmesi [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Afşar, F., Özkan, A., & Arslanoğlu, A. (2018). Hemşirelerinin eleştirel düşünme eğilimleri: Bir eğitim ve araştırma hastanesi örneği. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 5(1), 71-75.
• Akalın, A. (2018). Preeklampsili gebe yönetiminde simülasyon yönteminin hemşirelik öğrencilerinin bilgi, eleştirel düşünme ve klinik karar verme düzeyine etkisi [Doktora tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Alfaro-LeFevre, R. (2016). Critical thinking, clinical reasoning and clinical judgment: A practical approach (6. Baskı). Elsevier.
• Arlı, S.K., Bakan, A.B., Öztürk, S., Erişik, E., & Yıldırım, Z. (2017). Critical thinking and caring in nursing students. International Journal of Caring Sciences, 10(1), 471-478.
• Atay, S. (2010). Kavram haritaları ile oluşturulan bakım planlarının öğrencilerin eleştirel düşünme eğilimlerine etkisi [Doktora tezi, Marmara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Aydın, A., & Kurudirek, F. (2021). Hemşirelik öğrencilerinin eleştirel düşünme düzeylerinin yaratıcılıklarına etkisi. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 9(1), 140-9.
• Baran, M., & Balcı, F. (2017). Yönetici hemşirelerin eleştirel düşünme eğilimleri üzerine bir araştırma. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 4(2), 63-71.
• Bıkmaz, Z. (2016). Öğrenci ve mezun hemşirelerin yetkinlik algıları ile otonomi ve eleştirel düşünme eğilimleri arasındaki ilişki [Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Burden, P.R., & Byrd, D.M. (2010). Methods for effective teaching: Meeting the needs of all students (5. Baskı). Allyn & Bacon.
• Burucu, R. (2019). Hemşirelik öğrencilerinde vaka temelli öğretim yönteminin algılanan öz-yeterlilik ve eleştirel düşünme düzeylerine etkisi: Karma yöntem [Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Castledine, G. (2010). Critical thinking is crucial. British Journal of Nursing, 19(4), 271.
• Chan, Z.C. (2013). A systematic review of critical thinking in nursing education. Nurse Education Today, 33(3), 236-240.
• Cody, W.K. (2002). Critical thinking and nursing science: Judgment, or vision? Nursing Science Quarterly, 15(3), 184-189.
• Çalışkan, N., Karadağ, M., Durmuş-İskender, M., Aydoğan, S., & Gündüz, C.S. (2020). Eleştirel düşünme dersinin hemşirelik öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri ve eleştirel düşünme motivasyonlarına etkisi. Türkiye Klinikleri Hemşirelik Bilimleri, 12(4), 544-51.
• Çelik, S., Yılmaz, F., Karataş, F., Betül, A. L., & Karakaş, N.S. (2015). Hemşirelik öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri ve etkileyen faktörler. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 2(1), 74-85.
• Çengel, B.A. (2020). Yoğun bakım hemşirelerinin eleştirel düşünme eğilimleri ile iş doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Acıbadem Mehmet Ali Aydınlar Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Di Vito-Thomas, P. (2005). Nursing student stories on learning how to think like a nurse. Nurse Educator, 30(3), 133-136.
• Dil-Çoşkun, S. (2001). Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu öğrencilerinin eleştirel düşünme düzeyleri [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Dirimeşe, E. (2006). Hemşirelerin ve öğrenci hemşirelerin eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Doğan, P. (2015). Hemşirelik eğitiminde farklı simülasyon yöntemlerinin öğrencilerin eleştirel düşünme eğilimleri ve öz etkililik düzeylerine etkisi [Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Durmuş, M. (2012). Hemşirelik son sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme düzeyinin belirlenmesi [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi). Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Ennis, R.H. (1989). Critical thinking and subject specificity: Clarification and needed research. Educational researcher, 18(3), 4-10.
• Erkuş, B. (2011). Özel hastanelerde çalışan yönetici hemşirelerin ve hemşirelerin eleştirel düşünme düzeyi ve problem çözme becerileri [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Erzincanlı, S. (2010). Hemşirelerin eleştirel düşünme eğilimleri ve problem çözme becerilerinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Eskidemir, S. (2020). Hemşirelik lisans ve yüksek lisans öğrencilerinde eleştirel düşünme ve duygusal zeka arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Falcó‐Pegueroles, A., Rodríguez‐Martín, D., Ramos‐Pozón, S., & Zuriguel‐Pérez, E. (2021). Critical thinking in nursing clinical practice, education and research: From attitudes to virtue. Nursing Philosophy, 22(1), e12332.
• Fero, L.J., O’Donnell, J.M., Zullo, T.G., Dabbs, A.D., Kitutu, J., Samosky, J.T., & Hoffman, L.A. (2010). Critical thinking skills in nursing students: Comparison of simulation‐based performance with metrics. Journal of Advanced Nursing, 66(10), 2182-2193.
• Fero, L.J., Witsberger, C.M., Wesmiller, S.W., Zullo, T.G., & Hoffman, L.A. (2009). Critical thinking ability of new graduate and experienced nurses. Journal of Advanced Nursing, 65(1), 139-148.
• Jin, J., & Bridges, S. (2016). Qualitative research in PBL in health sciences education: A review. Interdisciplinary Journal of Problem-Based Learning, 10(2), 13.
• Kanbay, Y. (2013). Hemşirelik öğrencilerine verilen eleştirel düşünme eğitiminin problem çözme becerisi üzerine etkisi [Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Karagözoğlu, Ş. (2005). Bilimsel bir disiplin olarak hemşirelik. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 9(1), 6-14.
• Karagözoğlu, Ş. (2017, Nisan, 20-22). Kanıt düzeyi yüksek araştırmaların hemşirelikte önemi [Sözlü sunum]. I. Ulusal Hemşirelikte Araştırma Kongresi, Ankara, Türkiye.
• Kashaninia, Z., Yusliani, F., Hosseini, M. A., & Soltani, P. R. (2015). The effect of teaching critical thinking skills on the decision making style of nursing managers. Journal of Client-Centered Nursing Care, 1(4), 197-204.
• Kaya, H., Şenyuva, E., & Bodur, G. (2017). Developing critical thinking disposition and emotional intelligence of nursing students: a longitudinal research. Nurse Education Today, 48, 72-77.
• Kaya, H., Şenyuva, E., & Bodur, G. (2018). The relationship between critical thinking and emotional intelligence in nursing students: A longitudinal study. Nurse Education Today, 68, 26-32.
• Kobya-Bulut, H., & Bulut, E. (2020). Pediatri Hemşirelerinin Eleştirel Düşünme Eğilim Düzeyleri ve Etkileyen Faktörler. Türkiye Klinikleri Hemşirelik Bilimleri, 12(1), 37-48.
• Köksal, A.G. (2020). Öğrenci hemşirelerin algıladıkları stresin eleştirel düşünme eğilimlerine etkisi [Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Öztürk, N. (2006). Hemşirelik öğrencilerinin eleştirel düşünme düzeyleri ve eleştirel düşünmeyi etkileyen faktörler [Yüksek lisans tezi, Cumhuriyet Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Papp, K.K., Huang, G.C., Clabo, L.M.L., Delva, D., Fischer, M., Konopasek, L., Schwartzstein, R., & Gusic, M. (2014). Milestones of critical thinking: a developmental model for medicine and nursing. Academic Medicine, 89(5), 715-720.
• Popil, I. (2011). Promotion of critical thinking by using case studies as teaching method. Nurse Education Today, 31(2), 204-207.
• Sarıoğlu, Ö. (2009). Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma ve Uygulama Hastanesinde çalışan yoğun bakım ve servis hemşirelerinin eleştirel düşünme eğilimlerinin karşılaştırılması [Yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Sarıtaş, S., & Yıldırım, M. (2020). Ameliyathane hemşirelerinin eleştirel düşünme eğilimlerinin belirlenmesi. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (2), 252-256.
• Stetler, C.B. (2001). Updating the Stetler model of research utilization to facilitate evidence-based practice. Nursing Outlook, 49(6), 272-279.
• Şabanoğlu, G. (2020). Hemşirelerin eleştirel ve yaratıcı düşünme becerileri ile bireyselleştirilmiş bakım algıları arasındaki ilişki [Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Şengül, F. (2010). Hemşirelik eğitim modellerinin öğrencilerin eleştirel düşünme eğilimlerine etkisi: Çok merkezli çalışma [Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Şenturan, L. (2006). Hemşirelik öğrencilerinde eleştirel düşünme [Doktora tezi, Marmara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Şenyuva, E. (2016). Hemşirelik eğitimi ve kanıta dayalı uygulamalar. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 24(1), 59-65.
• Taşçı, Ö. (2018). Cerrahi kliniklerde çalışan hemşirelerin eleştirel düşünme eğilimleri ile kanıta dayalı hemşireliğe yönelik tutumlarının incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Tseng, H.C., Chou, F.H., Wang, H.H., Ko, H.K., Jian, S.Y., & Weng, W.C. (2011). The effectiveness of problem-based learning and concept mapping among Taiwanese registered nursing students. Nurse Education Today, 31(8), e41-e46.
• Ulger, K. (2018). The effect of problem-based learning on the creative thinking and critical thinking disposition of students in visual arts education. Interdisciplinary Journal of Problem-Based Learning, 12(1), 10.
• Urhan, E. (2019). Kamu hastanelerinde çalışan hemşirelerin eleştirel düşünme düzeylerinin belirlenmesi [Yüksek lisans tezi, İstanbul Okan Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Uyanık, G. (2019). Hemşirelik öğrencilerinin kültürlerarası iletişim yeterliliği ve eleştirel düşünme eğilimi arasındaki ilişkinin belirlenmesi [Yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Uyar, G.M. (2019). Öğrenci hemşirelerin eleştirel düşünme eğilimleri ve otonomi düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Uyar, M.G., & Güven, Ş.D. (2020). Hemşirelik öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri ile otonomi düzeyleri arasındaki ilişki. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 7(3), 421-30.
• Von Colln-Appling, C., & Giuliano, D. (2017). A concept analysis of critical thinking: A guide for nurse educators. Nurse Education Today, 49, 106-109.
• Windish, D.M. (2015). Reflective practice and stress: helpful, harmful or uninfluential in critical thinking. Journal of General Internal Medicine, 30(9), 1237-1238.
• Yalçınkaya, S.B. (2019). Hemşire akademisyenlerin akademik etik değerlerinin ve eleştirel düşünme düzeylerinin değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Yetik-Aras, A. (2019). Acil serviste çalışan hemşirelerin eleştirel düşünme eğilimlerinin belirlenmesi [Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Yıldırım Öztürk, T. (2014). Yönetici hemşirelerin eleştirel düşünme becerileri ile araştırma kullanım engelleri ve kolaylaştırıcılarına ilişkin algıları [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Yıldırım, B. (2010). Beceri temelli eleştirel düşünme öğretiminin öğrenci hemşirelerde eleştirel düşünme gelişimine etkisi [Doktora tezi, Ege Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Yılmaz Doğan, E. (2010). Hemşirelik öğrencilerinin eleştirel düşünme düzeyleri ve kitap okuma alışkanlığına ilişkin tutumları [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.