Ebeveynlerin Aşılara Olan Güvenleri ile Aşı E-Sağlık Okuryazarlığı Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 3, 154 - 164, 20.12.2022

Sibel Serap Ceylan Türkan Turan Çiğdem Erdoğan

Öz

Bu araştırmanın amacı ebeveynlerin çocukluk çağı aşılarına yönelik bilgi, tutum ve davranışları ile e-sağlık okuryazarlığı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Tanımlayıcı-ilişki arayıcı ve kesitsel tipte yürütülen araştırmanın verileri sosyal medya platformları üzerinden toplanmıştır. Araştırmanın örneklemini Temmuz-Kasım 2020 tarihleri arasında ulaşılan 0-16 yaş çocuğu olan 363 ebeveyn oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri Ebeveyn Tanıtıcı Özellikler Formu, Ebeveyn Aşı Davranışları Formu, Aşı Güvenirlik Ölçeği (AGÖ) ve E-sağlık Okuryazarlık Ölçeği ile toplanmıştır. Araştırmaya dahil edilen ebeveynlerin %85.4’ü kadın olup yaş ortalamaları 35.04±7.01’dir. Ebeveynlerin AGÖ puan ortalaması 61.09±14.19’dur. Araştırmada sosyal medya ve internetten aşılar hakkında bilgi alan ebeveynlerin Aşı Güvenirlik Ölçeği Puanları düşük olup aşılar hakkında daha olumsuz tutuma sahip oldukları belirlenmiştir (p<0.05). Ebeveynlerin E-sağlık okuryazarlık puan ortalamaları 30.43±5.71 olup sağlık okuryazarlığı ile aşıya güven düzeyleri arasında negatif yönde ve orta büyüklükte bir ilişki bulunmuştur (p<0.05). Buna göre e-sağlık okuryazarlığı düzeyi arttıkça çocukluk çağı aşılarına olan güven azalmaktadır. Bu sonuçlar doğrultusunda çocukluk çağı aşıları hakkında ebeveynlere bilgi ve farkındalık kazandıracak sağlık eğitimlerinin planlandığı ve özellikle güncel ve bilimsel bilgi içeren sosyal medya içeriklerinin geliştirildiği çalışmaların planlanması önerilir.

Anahtar Kelimeler

Aşı güveni, aşı tutumu, çocukluk çağı aşıları, ebeveyn, e-sağlık okuryazarlığı.

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Examination of The Relationship Between Parents' Confidence in Vaccinations and Levels of Vaccine E-Health Literacy

Öz

The aim of this study was to examine the relationship between parents' knowledge, attitudes and behaviors towards childhood vaccines and their e-health literacy levels. The data of the descriptive-correlational and cross-sectional research were collected through social media platforms. The sample of the study consisted of 363 parents with children aged 0-16, reached between July and November 2020. The data of the study were collected with the Parent Descriptive Characteristics Form, the Parent Vaccination Behaviors Form, the Vaccine Reliability Scale (AGS) and the E-health Literacy Scale. 85.4% of the parents included in the study were female and their mean age was 35.04±7.01. Parents' mean FDS score was 61.09±14.19. In the study, it was determined that the parents who received information about vaccines from social media and the internet had low Vaccine Reliability Scale Scores and had a more negative attitude about vaccines (p<0.05). E-health literacy mean score of the parents was 30.43±5.71 and a negative and medium-sized relationship was found between health literacy and vaccine trust levels (p<0.05). Accordingly, as the e-health literacy level of parents increases, their trust in childhood vaccines decreases. In line with these results, it is recommended to plan studies in which health education is planned that will provide parents with information and awareness about childhood vaccines, and especially social media content containing up-to-date and scientific information is developed.

Anahtar Kelimeler

E-health literacy, Parent, Vaccine attitude, Childhood vaccine, Vaccine confidence

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Aquino, F., Donzelli, G., De Franco, E., Privitera, G., Lopalco, P. L., & Carducci, A. (2017). The web and public confidence in MMR vaccination in Italy. Vaccine, 35(35), 4494-4498.
• Argüt, N., Yetim, A., & Gökçay, G. (2016). Aşı kabulünü etkileyen faktörler. Çocuk Dergisi, 16(1), 16-24. Barrett, P., Cotter, S., Ryan, F., Connell, J., Cronin, A., Ward, M., & Outbreak Control Team ve ark. (2018). A national measles outbreak in Ireland linked to a single imported case, April to September, 2016. Eurosurveillance, 23(31), 1700655.
• Basch, C. H., Zybert, P., Reeves, R., & Basch, C. E. (2017). What do popular YouTubeTM videos say about vaccines?. Child: Care, Health and Development, 43(4), 499-503.
• Bean, S. J. (2011). Emerging and continuing trends in vaccine opposition website content. Vaccine, 29(10), 1874-1880.
• Betsch, C. & Wicker, S. (2012). E-health use, vaccination knowledge and perception of own risk: drivers of vaccination uptake in medical students. Vaccine, 30(6), 1143-1148.
• Boon-itt, S. (2019). Quality of health websites and their influence on perceived usefulness, trust and intention to use: an analysis from Thailand. Journal of Innovation and Entrepreneurship, 8(1), 1-18.
• Bosch‐Capblanch, X., Banerjee, K., & Burton, A. (2012). Unvaccinated children in years of increasing coverage: how many and who are they? Evidence from 96 low‐and middle‐income countries. Tropical Medicine & International Health, 17(6), 697-710.
• Can, A., Sönmez, E., Özer, F., Ayva, G., Bacı, H., & Kaya, H. ve ark. (2014). Sağlık arama davranışı olarak internet kullanımını inceleyen bir araştırma. CMJ, 36(4),486-94.
• Center for Disease Control and Prevention (2019). What’s in vaccines?. https://www.cdc.gov/vaccines/vac-gen/additives.htm adresinden 25 Aralık 2021 tarihinde alınmıştır.
• Coşkun, S. & Bebiş, H. (2015). Adolesanlarda e-sağlık okuryazarlığı ölçeği: Türkçe Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Gülhane Tıp Dergisi, 57(4), 378-384.
• Damnjanović, K., Graeber, J., Ilić, S., Lam, W. Y., Lep, Ž., & Morales, S. ve ark.(2018). Parental decision-making on childhood vaccination. Frontiers in Psychology, 9, 735.
• De Figueiredo, A., Simas, C., Karafillakis, E., Paterson, P., & Larson, H. J. (2020). Mapping global trends in vaccine confidence and investigating barriers to vaccine uptake: a large-scale retrospective temporal modelling study. The Lancet, 396(10255), 898-908.
• Diviani, N., van den Putte, B., Giani, S., & van Weert, J. C. (2015). Low health literacy and evaluation of online health information: a systematic review of the literature. Journal of Medical Internet Research, 17(5), e4018.
• Donzelli, G., Palomba, G., Federigi, I., Aquino, F., Cioni, L., & Verani, M. ve ark. (2018). Misinformation on vaccination: A quantitative analysis of YouTube videos. Human Vaccines & Immunotherapeutics, 14(7), 1654-1659.
• Du, F., Chantler, T., Francis, M. R., Sun, F. Y., Zhang, X., & Han, K. ve ark. (2021). Access to vaccination information and confidence/hesitancy towards childhood vaccination: A cross-sectional survey in China. Vaccines, 9(3), 201.
• Dubé, È., Ward, J. K., Verger, P., & MacDonald, N. E. (2021). Vaccine hesitancy, acceptance, and anti-vaccination: trends and future prospects for public health. Annu Rev Public Health, 42(1), 175-91.
• Ertaş, H., & Göde, A. (2021). Sağlık okuryazarlığı ile aşı karşıtlığı arasındaki ilişkinin incelenmesi: Üniversite öğrencileri üzerinde bir araştırma. Journal of Academic Value Studies, 7(1),1-14.
• Gencer, Z.T. (2017). Norman ve Skınner’ın E-Sağlık Okuryazarlığı Ölçeğinin Kültürel Uyarlaması İçin Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (52),131.
• Gilkey, M. B., Magnus, B. E., Reiter, P. L., McRee, A. L., Dempsey, A. F., & Brewer, N. T. (2014). The Vaccination Confidence Scale: a brief measure of parents’ vaccination beliefs. Vaccine, 32(47), 6259-6265.
• Hanley, S. J., Yoshioka, E., Ito, Y., & Kishi, R. (2015). HPV vaccination crisis in Japan. The Lancet, 385(9987), 2571. Hasar, M., Özer, Z. Y., & Bozdemir, N. (2021). Aşı reddi nedenleri ve aşılar hakkındaki görüşler. Çukurova Medical Journal, 46(1), 166-176.
• Kata, A. (2010). A postmodern Pandora's box: anti-vaccination misinformation on the Internet. Vaccine, 28(7), 1709-1716.
• Kaufman, J., Tuckerman, J., Bonner, C., Durrheim, D. N., Costa, D., & Trevena, L. ve ark. (2021). Parent-level barriers to uptake of childhood vaccination: a global overview of systematic reviews. BMJ Global Health, 6(9), e006860.
• Lagoe, C., & Atkin, D. (2015). Health anxiety in the digital age: An exploration of psychological determinants of online health information seeking. Computers in Human Behavior, 52, 484-491.
• Larson, H. J., Jarrett, C., Eckersberger, E., Smith, D. M., & Paterson, P. (2014). Understanding vaccine hesitancy around vaccines and vaccination from a global perspective: a systematic review of published literature, 2007–2012. Vaccine, 32(19), 2150-2159.
• Morahan-Martin, J. M. (2004). How internet users find, evaluate, and use online health information: a cross-cultural review. CyberPsychology & Behavior, 7(5), 497-510.
• Moran, M. B., Lucas, M., Everhart, K., Morgan, A., & Prickett, E. (2016). What makes anti-vaccine websites persuasive? A content analysis of techniques used by anti-vaccine websites to engender anti-vaccine sentiment. Journal of Communication in Healthcare, 9(3), 151-163.
• Norman, C. D., & Skinner, H. A. (2006a). eHealth literacy: essential skills for consumer health in a networked world. Journal of Medical Internet Research, 8(2), e506.
• Norman, C. D., & Skinner, H. A. (2006b). eHEALS: the eHealth literacy scale. Journal of Medical Internet Research, 8(4), e507.
• Özdemir, İ. N., & Kadıoğlu, H. (2020). Validity and Reliability of Turkish version of Vaccination Confidence Scale for Parents. Florence Nightingale Journal of Nursing, 28(1), 41.
• Puri, N., Coomes, E. A., Haghbayan, H., & Gunaratne, K. (2020). Social media and vaccine hesitancy: new updates for the era of COVID-19 and globalized infectious diseases. Human Vaccines & Immunotherapeutics, 16(11), 2586-2593.
• Sadaf, A., Richards, J. L., Glanz, J., Salmon, D. A., & Omer, S. B. (2013). A systematic review of interventions for reducing parental vaccine refusal and vaccine hesitancy. Vaccine, 31(40), 4293-4304.
• Sapçı, E., & Güngörmüş, Z. (2021) Çığ gibi büyüyen evrensel sorun: Aşı karşıtlığı-aşı reddi ve hemşirelerin sorumlukları. J Educ Res Nurs., 18(3),352-55.
• Sim, N. Z., Kitteringham, L., Spitz, L., Pierro, A., Kiely, E., Drake, D., & Curry, J. (2007). Information on the World Wide Web-how useful is it for parents?. Journal of Pediatric Surgery, 42(2), 305-312.
• Tustin, J. L., Crowcroft, N. S., Gesink, D., Johnson, I., Keelan, J., & Lachapelle, B. (2017). Facebook recruitment of vaccine-hesitant Canadian parents: cross-sectional study. JMIR Public Health and Surveillance, 3(3), e6870. Türkoğlu, H. S., & Doğan, B. Ö. (2018). Sosyal medya üzerinden okurun değişimi ve bilgi güvenirliği. Erciyes İletişim Dergisi, 5(4), 371-385.
• Üzüm, Ö., Eliaçık, K., Örsdemir, H. H., & Öncel, E. K. (2019). Ebeveynlerin aşı yaklaşımlarını etkileyen faktörler: Bir eğitim araştırma hastanesine ilişkin değerlendirme. Çocuk Enfeksiyon Dergisi, 13(3), 144-149.
• Wheeler, M., & Buttenheim, A. M. (2013). Parental vaccine concerns, information source, and choice of alternative immunization schedules. Human Vaccines & Immunotherapeutics, 9(8), 1782-1789.
• Whelan, S. O., Moriarty, F., Lawlor, L., Gorman, K. M., & Beamish, J. (2021). Vaccine hesitancy and reported non-vaccination in an Irish pediatric outpatient population. European Journal of Pediatrics, 180(9), 2839-2847.
• Williams, S. E., Rothman, R. L., Offit, P. A., Schaffner, W., Sullivan, M., & Edwards, K. M. (2013). A randomized trial to increase acceptance of childhood vaccines by vaccine-hesitant parents: A pilot study. Academic Pediatrics, 13(5), 475-480.
• World Health Organization (2013). What Influences Vaccine Acceptance: A Model of Determinants of Vaccine Hesitancy. http://www.who.int/immunization/sage/meetings/2013/april/1_Model_analyze_driversofvaccineConfidence_22_March adresinden 25 Aralık 2021 tarihinde alınmıştır.
• World Health Organization (2019). Ten threats to global health in 2019. https://www.who.int/news-room/spotlight/ten-threats-to-global-health-in-2019 adresinden 25 Aralık 2021 tarihinde alınmıştır.