İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Mesleki İmaj Algısı ile Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişki

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 4, 2117 - 2141, 08.12.2017

Emre Sönmez , Necati Cemaloğlu

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2017.17.32772-364002

Cited By: 9

Öz

Bu araştırmanın amacı, ilköğretim okulu öğretmenlerinin mesleki
imaj algısı ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkiyi
saptamaktır. İlişkisel tarama modelindeki bu araştırma, kazara örnekleme
yöntemi ile belirlenen Ankara ili Yenimahalle ilçesi ilköğretim okullarında
görev yapan 256 öğretmen üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmada, veri
toplama araçları olarak “Öğretmenlik Mesleği İmaj Ölçeği” ve “Öğretmenlerin
Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Algısı Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırma
bulgularına göre, öğretmenlerin mesleğin genel görünümüne yönelik olumsuz
görüşlere sahip oldukları; yüksek düzeyde örgütsel vatandaşlık davranışları
sergiledikleri; öğretmenlik mesleği imajının alt boyutları ile örgütsel vatandaşlık
davranışları alt boyutları arasında anlamlı ilişkilerin bulunduğu; mesleki imaj
algısının örgütsel vatandaşlık davranışlarının centilmenlik hariç yardımlaşma,
vicdanlılık ve sivil erdem alt boyutlarının anlamlı birer yordayıcısı olduğu
görülmektedir. Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ile mesleki imaj
algısı arasındaki ilişkiler, nitel veya karma araştırmalarla daha derinlemesine
incelenebilir.

 

Anahtar Kelimeler

Öğretmenlik mesleği, mesleki imaj, örgütsel vatandaşlık, öğretmen saygınlığı

Kaynakça

• Aktay, A. ve Ekşi, H. (2009). Yönetici ve öğretmenlerin değer tercihleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. İş Ahlakı Dergisi, 2(3), 19-65.
• Akyüz, Y. (1978). Türkiye’de öğretmenin “öğretmen” ve meslek imajı. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 11(1), 115-121.
• Ataünal, A. (2003). Niçin ve nasıl bir öğretmen?. Ankara: Milli Eğitim Vakfı Yayınları.
• Bağçeci, B., Çetin, B. ve Ünsal, S. (2013). Öğretmenlerin mesleki imaj ölçeği. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 12(1), 34-48.
• Bakan, Ö. (2004). Kurumsal imaj oluşumunu etkileyen faktörler: İletişim faktörlerinin rolünü belirlemeye yönelik ampirik bir çalışma. Yayımlanmamış doktora tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Baş, G. ve Şentürk, C. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel adalet, örgütsel vatandaşlık ve örgütsel güven algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(1), 29-62.
• Başaran, İ. E. (2000). Eğitim yönetimi (Nitelikli okul). Ankara: Feryal Matbaası.
• Bateman, T. S. ve Organ, D. W. (1983). Job satisfaction and the good soldier: The relationship between affect and employee “citizenship”. Academy of management Journal, 26(4), 587-595.
• Blakely, G., Andrews, M. C. ve Fuller, J. (2003) Are chameleons good citizens? A longitudinal study of the relationship between self monitoring and organizational citizenship behavior. Journal of Business and Psychology,18(2), 131-144.
• Blanchard, G. A. (2012). Communication satisfaction, organizational citizenship behavior and the relationship to student achievement in high schools (Doctoral dissertation, Northern Arizona University).
• Bogler, B. ve Somech, A. (2005). Organizational citizenship behavior in school: How does it relate to participation in decision making?. Journal of Educational Administration, 43(5), 420-438.
• Borman, W. C. (2004). The concept of organizational citizenship. American Psychology Society, 13(6), 238-241.
• Buluç, B. (2008). Ortaöğretim okullarında örgütsel sağlık ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 571-602.
• Burns, T. ve Carpenter, J. (2008). Organizational citizenship and student achievement. Journal of cross-disciplinary perspectives in education, 1(1), 51-58.
• Burns, W. R. T. ve DiPaola, M. F. (2013). A study of organizational justice, organizational citizenship behavior, and student achievement in high schools. American Secondary Education, 42(1), 4-23.
• Cepic, R., Vorkapic, S. T., Loncaric, D., Andic, D. ve Mihic, S. S. (2015). Considering transversal competences, personality and reputation in the context of the teachers’ professional development. International Education Studies, 8(2), 8-20.
• Cohen, A. ve Keren, D. (2010). Does climate matter? An examination of the relationship between organisational climate and OCB among Israeli teachers. The Service Industries Journal, 30(2), 247-263.
• Cohen, A. ve Vigoda, E. (2000). Do good citizens make good organizational citizens? An empirical examination of the relationship between general citizenship behavior in Israel. Administration and Society, 32(5), 596-625.
• Çağlayan, E. (2014). Öğretim elemanlarının örgütsel vatandaşlık davranışları ile örgütsel adalet algıları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi [Educational Administration: Theory and Practice], 20(4), 421-452.
• Çeliköz, N. ve Çetin, F. (2004). Anadolu öğretmen lisesi öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarını etkileyen etmenler. Milli Eğitim Dergisi, (162), 160-167.
• Çelikten, M., Şanal, M. ve Yeni, Y. (2005). Öğretmenlik mesleği ve özellikleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(2), 207-237.
• Demiröz, S. (2014). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları, örgütsel imaj algıları ve öğrenci başarıları arasındaki ilişki. Yayımlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• DiPaola, M. F. ve Hoy, W. K. (2005). Organizational citizenship of faculty and achievement of high school students. The High School Journal, 88(3), 35-44.
• Duyurucu, S. (2014). İlkokul öğretmenlerinin tükenmişliği ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Fatih Üniversitesi, İstanbul.
• Ergun, M., Ergezer, B., Çevik, İ. ve Özdaş, A. (1999). Öğretmenlik mesleğine giriş. Ankara: Ocak Yayınları.
• Esen, Y. (2005). Öğretmenlerin toplumsal/mesleki kimliklerine ve rollerine ilişkin değerlendirmeleri: Sosyal bilgiler öğretmenleri üzerinde yapılmış bir araştırma. Eğitim Bilim Toplum, 3(11), 16-53.
• Eskicumalı, A. (2002). Eğitim, öğretim ve öğretmenlik mesleği. İçinde Y. Özden (Ed.) Öğretmenlik mesleğine giriş, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık
• Fredriksson, U. (2004). Quality education: The key role of teachers. Education International Working Papers, (14). 1-20.
• Gök, F. ve Okçabol, R. (1998). Öğretmen profili araştırma raporu. İstanbul: Eğitim-Sen.
• Gökmen, A. (2011). İlköğretim öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışları ve bu davranışların okul etkililiği üzerindeki etkisine ilişkin algıları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Gümüş, M. (1997). Yönetimde başarı için altın kurallar. İstanbul: Alfa Basım Yayım.
• Gündüz, F. (2000). Toplumsal sapma. Ankara: Doruk Yayınları.
• Hacıoğlu, F. ve Alkan, C. (1997). Öğretmenlik uygulamaları. Ankara: Alkım Yayınları.
• Hatch, M. J. ve Schultz, M. (2002). The dynamics of organizational identity. Human Relations, 55(8), 989-1018.
• Hoy, W. K., Tarter, C. J. ve Kottkamp, R. B. (1991). Open schools/healthy schools: Measuring organizational climate (1st ed.). Newbury Park: Sage.
• İpek, C. (2012). Öğretmen algılarına göre ortaöğretim kurumlarında örgütsel kültür ve örgütsel vatandaşlık davranışı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi [Educational Administration: Theory and Practice], 18(3), 399-434.
• Karabey, C. N. (2005). Örgütsel özdeşleşme, örgütsel imaj ve örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisi: Bir uygulama. Yayımlanmış Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Karabey, C. N. ve İşcan, Ö. F. (2007). Örgütsel özdeşleşme, örgütsel imaj ve örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisi: Bir uygulama. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(2). 231-241.
• Karaköse, T. (2007). Örgütlerde itibar yönetimi. Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E- Dergi, (11), 1-12.
• Karaman, A. ve Aylan, S. (2012). Örgütsel vatandaşlık. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 2(1), 35-48.
• Karamustafaoğlu, O. ve Özmen, H. (2004). Toplumumuzda ve öğretmen adayları arasında öğretmenlik mesleğine verilen değer üzerine bir araştırma. Değerler Eğitimi Dergisi, 2(6), 35-49.
• Karasar, N. (2010). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
• Kaskel, R. J. (2000). Value congruence and satisfaction. Unpublished doctoral dissertation. Alliant International University, San Diego.
• Korkmaz, C. (2011). İlköğretim ve ortaöğretim okulları öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık algıları (Malatya ili örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Lievens, F. ve Anseel, F. (2004). Confirmatory factor analysis and invariance of an organizational citizenship behaviour measure across samples in a Dutch‐speaking context. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 77(3), 299-306.
• McGregor, D. (1970). Örgütün insan ilişkileri yönü (D. Energin, çev.). Ankara: ODTÜ.
• Moorman, R. H. (1991). Relationship between organizational justice and organizational citizenship behaviors: Do fairness perceptions influence employee citizenship?. Journal of applied psychology, 76(6), 845-855.
• Neely, R. B. (1988). Professional Image perceptions of selected groups of Mexican teachers trained In the normal school system and those trained in a university. Unpublished dissertasion, The Pennsylvania State University, Pennsylvania.
• Neuman, G. A. ve Kickul, J. R. (1998). Organizational citizenship behaviours: Achievement orientation and personality. Journal of Business and Psychology, 13(2), 263-279.
• Nguni, S., Sleegers, P. ve Denessen, E. (2006). Transformational and transactional leadership effects on teachers’ job satisfaction, organizational commitment, and organizational citizenship behavior in primary schools: The Tanzanian case. School Effectiveness and School Improvement, 17(2), 145-177.
• Oğuzkan, F. (1998). Öğretmenliğin üç yönü. Ankara: Kadıoğlu Matbaa.
• Okay, A. (2005). Kurum kimliği (5. Baskı). Ankara: MediaCat Kitapları.
• Oplatka, I. (2006). Going beyond role expectations: Toward an understanding of the determinants and components of teacher organizational citizenship behavior. Educational Administration Quarterly, 42(3), 385-423.
• Oplatka, I. (2009). Organizational citizenship behavior in teaching: The consequences for teachers, pupils and the school. International Journal of Educational Management, 23(5), 375-389.
• Organ, D. W. (1988). Organizational citizenship behavior: The good soldier syndrome. Lexington, MA: Lexington Books.
• Organ, D. W. (1990). The subtle significance of job satisfaction. Clinical Laboratory Management Review, 4(1), 94-98.
• Organ, D. W. (1997). Organizational citizenship behavior: It's construct clean-up time. Human Performance, 10(2), 85-97.
• Organ, D. W. ve Ryan, K. (1995). A meta-analytic review of attitudinal and dispositional predictors of organizational citizenship behavior. Personnel Psychology, 48(4), 775-802.
• Ölçüm Çetin, M. (2004). Örgütsel vatandaşlık davranışı. Ankara: Nobel.
• Özdemir, S. (2013). Eğitimde örgütsel yenileşme (7. Baskı). Ankara: Pegem A.
• Özden, Y. (2013). Eğitimde yeni değerler. Eğitimde dönüşüm. Ankara: Pegem A.
• Özoğlu, M. (2010). Türkiye’de öğretmen yetiştirme sisteminin sorunları. SETA Analiz. http://arsiv.setav.org/Ups/dosya/20275.pdf adresinden erişildi.
• Özpolat, A. (2002). Sosyolojik açıdan öğretmenlik mesleği ve öğretmenlerin toplumdaki yeri. Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Penner, L. A., Midili, A. R. ve Kegelmeyer, J. (1997). Beyond job attitudes: A personality and social psychology perspective on the causes of organizational citizenship behavior. Human Performance, 10(2), 111-131.
• Podsakoff, P. M. ve MacKenzie, S. B. (1997). Impact of organizational citizenship behavior on organizational performance: A review and suggestions for future research. Human Performance, 10(2), 133-151.
• Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Moorman, R. H. ve Fetter, R. (1990). Transformational leader behaviors and their effects on followers' trust in leader, satisfaction, and organizational citizenship behaviors. Leadership Quarterly, 1(2), 107-142.
• Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Paine, J.B. ve Bachrach, D. G. (2000). Organizational citizenship behaviors: A critical review of the theoretical and empirical literature and suggestions for future research. Journal of Management, 26(3), 513-563.
• Polat, S. (2007). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları, örgütsel güven düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Yayımlanmış doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Polat, S. (2011). Üniversite öğrencilerine göre Kocaeli Üniversitesinin örgütsel imajı. Eğitim ve Bilim, 36(160), 105-119.
• Sağlam, M. ve Sağlam, A. Ç. (2005). Öğretmenlik mesleğinin maddi yönüne ilişkin genel bir değerlendirme. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(3), 317-328.
• Schappe, P. (1998). The influence of job satisfaction, organizational commitment, and fairness perceptions on organizational citizenship behavior. The Journal of Psychology, 132(3), 277-290.
• Serin, M. K. ve Buluç, B. (2014). Sınıf öğretmenlerinin değer algıları ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(1), 273-290.
• Sezgin, F. (2005). Örgütsel vatandaşlık davranışları: Kavramsal bir çözümleme ve okul açısından bazı çıkarımlar. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 317-339.
• Sezgin, F. ve Kılınç, A. Ç. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 103-127.
• Smith, P. A. (2013). Trust and organizational citizenship: Moderating the effects of school socioeconomic status. Journal of School Public Relations, 34(2), 218-248.
• Somech, A. ve Ron, I. (2007). Promoting organizational citizenship behavior in schools: the impact of individual and organizational characteristics. Educational Administration Quarterly, 41(3), 38-66.
• Şahin, A. (2011). Öğretmen algılarına göre etkili öğretmen davranışları. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 239-259.
• Şeşen, H. ve Basim, N. H. (2012). Impact of satisfaction and commitment on teachers’ organizational citizenship. Educational Psychology: An International Journal of Experimental Educational Psychology, 32(4), 475-491.
• Tang, T. L. P., ve İbrahim, A. H. S. (1998). Antecedents of organizational citizenship behavior revisited: Public personnel in the United States and in the Middle East. Public Personnel Management, 27, 529-551.
• TEDMEM, (2014). Öğretmen gözüyle öğretmenlik mesleği. portal.ted.org.tr/genel/.../ogretmen_gozuyle_ogretmenlik_meslegi.pdf adresinden erişildi.
• TEDMEM, (2015). Ulusal eğitim programı 2015-2022. http://www.tedmem.org/yayin/ulusal-egitim-programi adresinden erişildi.
• Temiz, Y. (2001). Öğretmenlik eğitim aydınlanma. Bursa: Ezgi Kitabevi Yayınları.
• Titrek, O., Bayrakçı, M. ve Zafer, D. (2009). Öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin görüşleri. Akademik Bakış Dergisi, (17), 1-28.
• Uğurlu, C. T. ve Ceylan, N. (2013). Öğretmenlerin, okullarına ilişkin örgütsel imaj algılarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(2).
• Uslu, B. ve Balcı, E. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışları ile örgütsel iletişim algıları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi [Educational Administration: Theory and Practice], 18(3), 461-489.
• Van Dyne, L., Graham J. W. ve Dienesch, R. M. (1994). Organizational citizenship behavior: Construct redefinition, measurement, and validation. Academy of Management Journal 37(4), 765-802.
• Varkey Gems Foundation (2013). Global Teacher Staus Index. https://www.varkeygemsfoundation.org/sites/default/files/documents/2013GlobalTeacherStatusIndex.pdf adresinden erişildi.
• Wagner, C. A. ve DiPaola, M. F. (2011). Academic optimism of high school teachers: Its relationship to organizational citizenship behaviors and student achievement. Journal of School Leadership, 21(6), 893-926.
• Wagner, S. L. ve Rush, M. C. (2000). Altruistic organizational citizenship behavior: Context, disposition, and age. The Journal of Social Psychology, 140(3), 379-391.
• Winch, C. (2010). What do teachers need to know about teaching? A critical examination of the occupational knowledge of teachers. British Journal of Educational Studies, 52(2), 180-196.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Ankara: Seçkin.
• Yıldız, A. (2013). Türkiye’de öğretmenlik mesleğinin dönüşümü: İdealist öğretmenden sınava hazırlayıcı teknisyen öğretmene. Eleştirel Pedagoji Dergisi, 5(27), 43-50.
• Yılmaz, K. ve Taşdan, M. (2009). Organizational citizenship and organizational justice in Turkish primary schools. Journal of Educational Administration, 47(1), 108-126.
• Yüksel, G. (2001). Öğretmenlerin sahip olmaları gereken davranış olarak sosyal beceri. Milli Eğitim Dergisi, (150).
• Zeinabadi, H. (2010). Job satisfaction and organizational commitment as antecedents of organizational citizenship behavior (OCB) of teachers. Procedia Social and Behavioral Sciences, 5, 998-1003.