DETERMINATION OF SPECIAL EDUCATION TEACHERS' VIEWS OF PARENTING EDUCATION PROGRAMS

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 2, 601 - 622, 30.06.2022

Merve Özdemir Kılıç , Salih Cakmak

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2022..-833896

Öz

The aim of this research is to determine the special education teachers’ views of preparation and implementation of parenting education programs in schools for the visually impaired, counseling and research centers, special classes, special education and rehabilitation centers where they work. The data of the research were obtained through semi-structured interviews. The data obtained through interviews were analyzed by content analysis. The research results indicated that parenting education programs in the institutions mentioned above are not implemented either at the desired level or in accordance with the scientific literature. The study also concluded that most of the teachers do not plan and implement parenting the education program, and practices considered parenting education do not overlap with the literature. Besides these, the special education teachers have difficulties and facilities in the process of preparing and implementing parenting education programs, also they have suggestions and expectations about the process.

Anahtar Kelimeler

Parenting education,, special education,, teacher views,, content analysis,

Özel Eğitim Öğretmenlerinin Aile Eğitim Programlarına Yönelik Görüşlerinin Belirlenmesi

Öz

Bu araştırmada özel eğitim öğretmenlerinin görev aldığı özel sınıflarda, özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde, rehberlik ve araştırma merkezlerinde ve görme engelliler okullarında aile eğitimi programlarına ilişkin öğretmen görüşlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın verileri, görüşme tekniği aracılığıyla toplanmıştır. Veri analizi ise içerik analizi ile gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonuçları, ilgili kurumlarda aile eğitim programlarının istenen düzeyde ve alan yazın doğrultusunda uygulanmadığını, öğretmenlerin çoğunun aile eğitim programı planlayıp uygulamadığını, aile eğitimi olarak nitelendirilen uygulamaların alan yazın ile örtüşmediğini, öğretmenlerin aile eğitim programları hazırlama ve uygulama sürecinde yaşadıkları kolaylıklar ve zorlukların olduğunu, özel eğitim öğretmenlerinin ise sürece ilişkin öneri ve beklentilerinin olduğu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Aile eğitimi,, özel eğitim,, öğretmen görüşleri,, içerik analizi,

Kaynakça

• Ahmadi, Kh, Anisi, J., & Abdolmohammadi, E. (2011). Problems of families with disabled children. Journal Mil Med, 13(1), 49-52.
• Akçamete, G., & Kargın T. (1996) İşitme engelli çocuğa sahip annelerin gereksinimlerinin belirlenmesi. Özel Eğitim Dergisi, 2(2), 7-24.
• Akkök, F. (1984). Davranışsal yaklaşıma dayalı aile rehberliğinin öğretilebilir çocukların öz–bakım becerilerinin gelişimine etkisi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Akkök, F. (1991). Özürlü çocukların eğitiminde aile rehberliği. Özel Eğitim Dergisi, 1(1), 54-56.
• Aslan, Y.G., Özbey, F. Özgüç, C.S., & Cihan,H. (2014). Vaka araştırması: özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin sorunları ve ihtiyaçları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(31), 639-654.
• Berbercan, F. (2010). Problem davranışların azaltılmasına yönelik grup aile eğitim programının babaların davranışları kontrol etmek için gerekli kavram ve işlem süreçlerini kazanmalarına etkisi. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Blackman, S., & Mahon, E. (2016). Understanding teachers' perspectives of factors that influence parental involvement practices in special education in Barbados. Journal of Research in Special Educational Needs, 16(4), 264-271.
• Boyraz, G. (2015). Aile eğitim programının annelerin ayrımlı pekiştirme kullanarak çocuklarına kural kazandırma becerisini edinmelerine etkisi. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Brownell, M.T., Rosenberg, M.S., Sindelar, P.T. & Smith, D.D. (2004). Teachers education: Toward qualified teacher for every classroom. Ed.Sorells,A.M.,Reith, H.J. & Sindelar, P.T. Critical issues in special education. Pearson Education Inc.
• Cavkaytar, A. (1998). Zihin engellilere özbakım ve ev içi becerilerinin öğretiminde braille eğitimi programının etkililiği. Doktora tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Czapanskiy, K. S. (2013). Special kids, special parents, special education. U. Mich. JL Reform, 47, 733.
• Çakmak, S. (2011). Görme engeli olan çocuklara özbakım becerilerini kazandırmada video ile model olunarak sunulan aile eğitim programının etkililiği. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çitil, M. & Tavil, Y. Z. (2011). Engelli çocuğa sahip ailelere yasal hakları konusunda bilgilendirici aile eğitim programı uygulaması. 21. Özel Eğitim Kongresi’nde sunulmuş bildiri, K.K.T.C.
• Çitil, M. (2016). Engelli çocuğu olan ailelerin toplumsal yapısı ve eğitsel sorunları (Ankara ili örneği). Doktora tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Diler Sönmez, N. (2008). Eve dayalı gündüz tuvalet kontrolü aile eğitimi programının annelerin kuruluk kaydı tutma ile gündüz tuvalet kontrolü kazandırma becerisini ve çocukların gündüz tuvalet kontrolünü kazanmasındaki etkisi. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Dubis, S., & Bernadowski, C. (2015). Communicating with parents of children with special needs in S audi A rabia: parents' and teachers' perceptions of using email for regular and ongoing communication. British Journal of Special Education, 42(2), 166-182.
• Epstein, N. B., Ryan, C. E., Bishop, D. S., Miller, I. W., & Keitner, G. I. (2003). The McMaster model: A view of healthy family functioning. Guilford Press.
• Güler,A., Halıcıoğlu, M.B. & Taşğın, S. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri teorik çerçeve, pratik öneriler, altı farklı nitel araştırma yaklaşımı, kalite ve etik hususlar. Ankara: Seçkin.
• Gültekin, E. (1999). Uygun olmayan davranışların azaltılmasında ebeveynler tarafından uygulanan uyuşmayan davranışların ayrımlı pekiştirilmesinin etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Güzel, Ş. (2006). Dört altı yaş grubu çocuğa sahip annelerin aile eğitimine yönelik ihtiyaç duydukları konuların belirlenmesi. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• İçmeli, C., Ataoğlu, A., Canan, F., & Özçetin, A. (2008). Zihinsel özürlü çocukları olan ebeveynler ile sağlıklı çocuklara sahip ebeveynlerin çocuk yetiştirme tutumlarının karşılaştırılması. Düzce Tıp Fakültesi Dergisi, 3, 21-28.
• Jacobson, A. L., & Engelbrecht, J. (2000). Parenting education needs and preferences of parents of young children. Early Childhood Education Journal, 28(2), 139-147.
• Kaiser, A. P., & Hancock, T. B. (2003). Teaching parents new skills to support their young children's development. Infants & Young Children, 16(1), 9-21.
• Karasar, N. (2000). Bilimsel araştırma yöntemi. (10. Basım). Ankara: Nobel.
• Kargın, T. (1990). Eğitsel yaklaşımlı aile rehberliğinin işitme engelli çocukların sözel iletişim becerilerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kaytez, N., Durualp, E., & Kadan, G. (2015). Engelli çocuğu olan ailelerin gereksinimlerinin ve stres düzeylerinin incelenmesi. Journal of Research in Education and Teaching, 4(1), 197-2014.
• Küçüközyiğit, M. S., Aslan, C., Yalçın, G., ve Tavil, Y. Z. (2017). Görme engelli çocuğa sahip olan ailelerin gereksinimlerinin belirlenmesi. IX. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresi. 11-14 Mayıs, Ordu-Türkiye.
• Metin, H., Karaahmetoğlu, B., Boyraz, G. & Tavil, Y.Z., (2016) Özel eğitim öğretmenlerinin aile eğitim programlarına ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. 26. Ulusal Özel Eğitim Kongresi’nde sunulmuş bildiri. Anadolu Üniversitesi. Eskişehir.
• Özcan, N. (2004). Zihin özürlü çocuklara tuvalet becerisi öğretimine yönelik aile eğitimi programının etkililiği. Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Özen, A. (1999). Gelişimsel yetersizliği olan çocukların annelerine eğitim uzmanlarıyla çalışırken gerekli olan etkili iletişim becerilerinin kazandırılması. (Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Resmi Gazete (2006). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği. Sayı: 28360 http://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2012_10/10111226_ozel_egitim_hizmetleri_yonetmeligi_son.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Sarğın, N., & Hamurcu, H. (2010). Özel özel egitim kurumlarinda çalısan rehber ögretmenlerin sorunlarina ve beklentilerine yönelik bir çalısma*/a study on the problems and expectations of the psychological counsellors who work in private special education institutions. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (24), 323-329.
• Sarı, H., Atbaşı, Z., & Çitil, M. (2017). Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezlerinde Görev Yapan Öğretmenlerin Aile Eğitimi Konusundaki Yeterliliklerinin Belirlenmesi. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 668-684.
• Sazak-Pınar, E., Çifci-Tekinarslan, İ., & Sucuoğlu, B. (2012). Özel eğitim öğretmenleri ile annelerin zihin engelli çocukların sosyal becerilerine ilişkin beklentilerinin değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 11(2), 353-368.
• Seylan, E. G., & Özyürek, N. V. (2015). Öğretmen performansı dikkate alınarak doğrudan öğretim yaklaşımıyla sunulan hizmet içi eğitim programının etkililiği [Özel Sayı]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,15.
• Stahmer, A. C., & Gist, K. (2001). The effects of an accelerated parent education program on technique mastery and child outcome. Journal of Positive Behavior Interventions,3(2),75-82.
• Şeker, E. (2013). Özel gereksinimli çocuğa sahip ebeveynlere yönelik olarak düzenlenen aile eğitimi etkinliklerinin değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Tavil, Y. Z. (2005). Davranış denetimi aile eğitim programının annelerin davranışsal işlem süreçlerini kazanmalarına etkisi (doğrudan öğretim yaklaşımı ile sunulan). Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tekin İftar, E. (2008). Parent-delivered community-based instruction with simultaneous prompting for teaching community skills to children with developmental disabilities. Education and Training in Developmental Disabilities, 43(2) 249-265.
• Varol, N. (1995). Aile eğitimi çalışmalarının planlanması. Eğitim ve Bilim,19(96), 31-37.
• Yakın, M. (2009). Aile eğitiminin annelerin doğal dil sağaltım tekniklerini kullanmalarında etkililiği. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.