Ortaokul Ders Kitaplarında Hacı Bektaşi Veli ile İlgili Metinlerin Değerler Eğitimi Açısından İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 2, 794 - 812, 30.06.2022

Hafize Er Türküresin

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2022..-969289

Öz

Bu çalışmanın amacı ortaokul ders kitaplarında Hacı Bektaşi Veli ile ilgili olan metinleri değerler eğitimi açısından incelemektir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman incelemesi yöntemi kullanılmış ve veriler betimsel analizi tekniğiyle çözümlenmiştir. Araştırmada, Milli Eğitim Bakanlığı Devlet Yayınevi tarafından yayınlanan 11 ortaokul ders kitabı incelenmiş ve bunlardan 4’ünde Hacı Bektaşi Veli ve Alevîlik- Bektaşilik konularına yer verildiği görülmüştür. Hacı Bektaşi Veli ve Alevîlik- Bektaşilik konularına en çok Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ders kitaplarında yer verilirken, Sosyal Bilgiler ve Türkçe ders kitaplarında ise kısaca değinilmiştir. Verilerin çözümlenmesinde 2018 öğretim programlarında yer verilen kök değerlerden (adalet, sabır, saygı sevgi, sorumluluk, dostluk, dürüstlük, öz denetim, yardımseverlik ve vatanseverlik) hareketle geliştirilen bir değer inceleme formu kullanılmıştır. Verilerin analizi sonucunda ulaşılan değerler “Kök Değerler” ve “Diğer Değerler” olmak üzere iki temaya ayrılmıştır. “Kök Değerler” teması altında bulunan değerler: Dostluk/Kardeşlik, Yardımseverlik, Sevgi, Dürüstlük/Doğruluk ve Vatanseverliktir. “Diğer Değerler” teması altında bulunan değerler ise: Dayanışma, Hoşgörü, Farklılıklara Saygı ve Misafirperverlik şeklindedir.

Anahtar Kelimeler

Değerler eğitimi, ortaokul ders kitabı, Hacı Bektaşi Veli.

EN EXAMINATION OF TEXTS RELATED TO HACI BEKTASHI VELI IN SECONDARY SCHOOL LESSON BOOKS IN TERMS OF VALUES EDUCATION

Öz

The aim of this study is to examine the texts about Haci Bektashi Veli in secondary school textbooks in terms of values education. The document analysis method, which is one of the qualitative research methods, was used in the research and data were analyzed by descriptive analysis technique. In the research, 11 secondary school textbooks published by the Ministry of National Education State Publishing House were examined and It was seen that in 4 of them, the subjects of Haci Bektashi Veli and Alevîsm-Bektashism were included. While the subjects of Hacı Bektashi Veli and Alevîsm-Bektashism are mostly included in the Religious and Ethnic textbooks, they are briefly mentioned in the Social Studies and Turkish textbooks. In the analysis of the data, a value analysis form developed based on the root values (justice, patience, respect, love, responsibility, friendship, honesty, self-control, helpfulness and patriotism) included in the 2018 curriculum was used. The values reached as a result of the analysis of the data were divided into two themes as “Root Values” and “Other Values”. Values under the “Root Values” theme: Friendship/Sisterhood, Helpfulness, Love, Honesty/Truthfulness and Patriotism. Values under the theme of “Other Values” are: Solidarity, Tolerance, Respect for Differences and Hospitality.

Anahtar Kelimeler

Values education, secondary school textbook, Haci Bektashi Veli.

Kaynakça

• Akkuş, M. (2013). Ateş ve ocak kültünün Anadolu’da yaygınlaşmasında Moğolların etkisi. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 68, 15-32.
• Arslan, Y. (2014). Türkiye’de lise Tarih ders kitaplarında Alevîler. Türk Tarih Eğitimi Dergisi, 3(2), 166-186. https://doi.org/10.17497/tuhed.185600
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (AEÜSBED), 5(2), 368-388.
• Bayar, V. ve Bayar, S. A. (2014). Erdemli insan yetiştirme modeli: Hacı Bektâş-ı Veli felsefesinden çağcıl eğitim sistemleri için bazı çıkarımlar. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi, 5(9), 19-42.
• Bekki, S. (2018). Semahların yaşattığı ve yansıttığı değerler. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 85, 63-70.
• Bowen, A. G. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27- 40.
• Cömert, Ö. B. (2011). Hacı Bektaş Veli’ye ait eserlerden hareketle Alevîlik ve Bektaşilik kavramlarının algılanma esasları. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 19(60), 313-334.
• Çoban, M. (2016). Değerler eğitiminin referansları bağlamında Hacı Bektaş-ı Velî’nin Makâlâtı. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 1-22.
• Demircioğlu, A. (2020). Alevî ve Bektaşi sözlü kültüründeki değer kavramları. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 94, 11-35.
• Duran, H. (2010). Hacı Bektaş Veli'nin eserlerindeki ferdi ve toplumsal değerler üzerine. Journal of Alevîsm-Bektashism Studies, 2, 123-136.
• Elmacı S. ve Yılar B. M. (Eds.). (2019). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Sosyal Bilgiler 6. Ankara: Devlet Kitapları.
• Gül, İ. (2018). Hacı Bektaş-ı Veli öğretisinde aklın ve ilmin yeri. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 88, 97-109.
• Gürbüz, İ. E. (2019). Toplum-birey ikileminde ortak değerler ve farklılıklar. S. Bayrakçı, E. Doğan, ve Ş. Çiçek (Eds.), Türk-İslam kültüründe farklılıklara saygı ve hoşgörü içinde (280-292. ss.). Konya: Seba Ofset Matbaacılık.
• Gürgil, F., Kılcan, B., Kılıçoğlu, G. ve Kurtoğlu, F. S. (2019). Hünkar Hacı Bektaş Velî Velayetnamesi’nin kök değerler açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 8(1), 446-461.
• Güzel, A. (2002). Hacı Bektâş Velî ve Makâlât. Ankara: Akçay Yayınları.
• Güzel, A. (2007). Ahmed Yesevi, Hacı Bektâs-ı Velî, Yunus Emre ve Kaygusuz Abdal’da dört kapı kırk makam. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Merkezi Dergisi, 41, 4-117.
• Işık, M., Akdağ, M. ve Türk, M. S. (2010). Türk toplumunda Hacı Bektaş Veli algısı üzerine bir çalışma. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 55, 173-192.
• Kan, Ç. (2010). Sosyal bilgiler dersi ve değerler eğitimi. Milli Eğitim Dergisi, 40(187), 138-145.
• Kapar, M. A., Yüksel, E. ve Akpınar M. (Eds.). (2019). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Sosyal Bilgiler 7 Ders Kitabı. Ankara: Devlet Kitapları.
• Karataş, V. (Ed.). (2018). Ortaokul Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 7. Sınıf. Ankara: Devlet Kitapları.
• Kırmızı, F. S. (2014). 4. sınıf Türkçe ders kitabı metinlerinde yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 12(27), 217-259.
• Kolaç, E. (2010). Hacı Bektaş Velî Mevlana ve Yunus felsefesiyle Türkçe derslerinde değerler ve hoşgörü eğitimi. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 55, 193-208.
• Köprülü, M. F. (1991). Türk Edebiyatında ilk mutasavvıflar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Kurtoğlu, S. F. (2019). Kök değerler açısından Hacı Bektaş Velî’nin eserleri. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Dergisi, 89, 55-70.
• Metin, M. (Ed.). (2015). Kuramdan uygulamaya eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). An Expanded Sourcebook: Qualitative Data Analysis (Second edition). Thousand Oaks, CA: SAGE Publications, Inc.
• Milli Eğitim Bakanlığı, [MEB] (2018). Sosyal Bilgiler dersi öğretim programı. Ankara: Devlet Kitapları Basım Evi.
• Noyan, B. (1995). Bektaşilik Alevîlik nedir? İstanbul: Ant/Can Yayınları.
• Odacı, S. (2010). Emine Işınsu’nun Hacı Bektaş Velî Romanında Bektâşîlik Algısı. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 55, 161-172.
• Okur, A. (2012). Hacı Bektaş Velî ve İlgili kavramların tanınabilirlik/algısı üzerine bir araştırma ve öğretim programlarındaki (MEB) durumu. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Dergisi, 64, 199-218.
• Özcan, H. (2012). Hacı Bektâş Velî’de Hz. Muhammed Algısı. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Dergisi, 62, 199-212.
• Özerkmen, N. (2004). Tarihsel-toplumsal temelleri ve temel toplumsal fonsiyonları- Sosyolojik Yaklaşım. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 44(2), 57-78.
• Özkan, R. (2014). Eğitim fakültesi öğrencilerinin Hacı Bektaş Veli’yi tanıma düzeyi ve Bektaşilik hakkındaki tutumlarının belirlenmesi. Journal of World of Turks/Zeitschrift für die Welt der Türken, 6(1), 241-255.
• Öztaşkın, Ö. B. (2012). Öğretim programları ve ders kitaplarında Hacı Bektaş Veli ve Bektaşilik. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 61, 245-272.
• Öztürk, Y. N. (1997). Gönüller Sultanı Hacı Bektaş. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 4, 17-25.
• Pilav, S. ve Yazıcı, H. (2015). Türkçe ve edebiyat ders kitaplarında yesevilik, Bektaşilik ve Mevlevilik unsurları. Türk Kültürü ve Hacı Bektâş Velî Araştırma Dergisi, 73, 105-128.
• Sancak, Y., Topkaya, Y. ve Şimşek, U. (2013). Mevlana'nın Mesnevi adlı eserinde yer alan hikâyelerin misafirperverlik değerini öğretmedeki rolü. Journal of International Social Research, 6(26), 470-481.
• Taşdemir, M. (2009). İlköğretimde değerler eğitimi ve bu değerlerin Alevî-Bektaşî değerleri ile ilişkililiği. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 51, 295-325.
• Tatar, T. ve Dönmez, M. (2008). Zihniyet ve iktisat ilişkisi çerçevesinde ahilik kurumu. Fırat Üniversitesi Doğu Araştırmaları Dergisi, 7(1), 194–202.
• Tutar, H. ve Erdem, T. A. (2020). Örnekleriyle bilimsel araştırma yöntemleri ve SPSS uygulamaları. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yalçınkaya, E. (2015). Bektaşi fıkralarının eğitici yönü ve değerler eğitimi açısından önemi. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 74, 101-118.
• Yavuzer, H. (2013). Hoşgörü önderi hünkâr Hacı Bektaş Velî. Electronic Turkish Studies, 8(8), 2225-2237.
• Yeşiltaş, K. (2011). Işık eri Hacı Bektaş Veli. İstanbul: Sınır Ötesi Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, N. (2017). Hacı Bektaş Veli, Mevlana ve Yunus Emre’nin yaşayan değerleri: Toplumun bilge insanları üzerine nitel bir analiz. Milli Eğitim Dergisi, 46(215), 5-25.
• Yıldız, H. (2012). Hacı Bektaş Velî ile Ahi Evran ilişkisi. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 61, 187-206.
• Yılmaz, M. (Ed.). (2019). Ortaokul Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 5. Ankara: Devlet Kitapları.
• Yücel, A. (Ed.). (2019). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Türkçe 8 Ders Kitabı. Ankara: Devlet Kitapları.
• Zabun, B. (2013). Alevîliğin sosyolojik öğretimi. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 65, 119-134.