Teachers' Opinions on the Use of Memoirs in Social Studies Course

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 4, 1338 - 1363, 29.12.2022

Arzu Cantürk Erkan Yeşiltaş

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2022.22.74506-1162521

Cited By: 2

Öz

The present study, which examines teachers' opinions on the use of memoirs in social studies course, was designed within the framework of instrumental case study design, from one of the case study designs. The study group of the research consists of 40 volunteer social studies teachers. The research data were collected through an online form containing open-ended questions. The obtained data were analyzed by content analysis in the NVivo 10 program. According to the findings obtained from the research, it was seen that the teachers were able to make explanations about the word “memoir” in general. Along with this, it has been determined that teachers mostly use memoirs in the teaching of historical subjects in the social studies course to increase the permanence of the learned information and make the subject interesting. In addition, it has been determined that teachers have opinions that memoirs should be used in the process of teaching social studies, taking into account certain criteria, especially suitability for the subject and learning outcome. However, it has been revealed that teachers do not have enough knowledge about the subject/learning outcomes that can be used for memoirs in the Social Studies Curriculum and they do not consider themselves fully professionally competent in the use of memoirs in social studies. On the other hand, it was determined in the study that some problems were experienced in the use of memoirs in the social studies course arising from the teacher, student, textbook and program. Finally, it was concluded in the study that the teachers had partial awareness of the educational value of the use of memoirs in the social studies course and they needed professional training on the effective use of memoirs in the social studies course.

Anahtar Kelimeler

Social Studies, Social Studies Course, Social Studies Teacher, Memoir.

Sosyal Bilgiler Dersinde Hatırat Kullanımına İlişkin Öğretmen Görüşleri

Öz

Sosyal Bilgiler dersinde hatırat kullanımına ilişkin öğretmen görüşlerinin incelendiği bu çalışma, özel durum çalışması desenlerinden biri olan araçsal durum çalışması deseni çerçevesinde tasarlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu gönüllü 40 Sosyal Bilgiler öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri, çevrim içi ortamda hazırlanan açık uçlu soruların yer aldığı bir form aracılığıyla, 2020-2021 eğitim ve öğretim yılında toplanmıştır. Elde edilen veriler, NVivo 10 programında içerik analizine tabi tutularak çözümlenmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre öğretmenlerin hatırat kelimesini daha çok geçmişle ilişkilendirerek açıkladıkları ve genel itibariyla literatürle uyumlu açıklamalarda bulunabildikleri görülmüştür. Bununla birlikte, öğretmenlerin öğrenilen bilgilerin kalıcılığını artırmak ve konuyu ilgi çekici kılmak amacıyla, Sosyal Bilgiler dersinde en çok tarihsel konuların öğretiminde hatırat kullandıkları tespit edilmiştir. Ayrıca öğretmenlerin Sosyal Bilgiler öğretimi sürecinde hatıratın başta konu ve kazanıma uygunluk olmak üzere, birtakım kriterlerin dikkate alınarak kullanılması gerektiğine dair görüşlere sahip oldukları belirlenmiştir. Ancak öğretmenlerin, Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’ndaki hatırat kullanılabilecek konular hakkında yeterince bilgi sahibi olmadıkları ve Sosyal Bilgiler dersinde hatırat kullanımında kendilerini mesleki açıdan tam anlamıyla yeterli bulmadıkları ortaya koyulmuştur. Diğer taraftan araştırmada, Sosyal Bilgiler dersinde hatırat kullanımında öğretmen, öğrenci, ders kitabı ve programdan kaynaklanan bazı sorunların yaşandığı belirlenmiştir. Son olarak araştırmada öğretmenlerin, Sosyal Bilgiler dersinde hatırat kullanımının eğitsel değerine ilişkin kısmi farkındalığa sahip oldukları ve hatıratın Sosyal Bilgiler dersinde etkili kullanımı konusunda mesleki eğitime ihtiyaç duydukları sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler, Sosyal Bilgiler Dersi, Sosyal Bilgiler Öğretmeni, Hatırat., Social Studies, Social Studies Course, Social Studies Teacher, Memoir.

Kaynakça

• Açıkalın, M. (2018). Araştırmaya dayalı sosyal bilgiler öğretimi. (2.baskı). Yeni İnsan Yayınevi.
• Akar, Ş. K. & Karakoç, İ. (2004). Siyasî tarih kaynağı olarak hatırat ve gezi notları. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 2(1), 383-422.
• Akbulut, M. (2019). Birinci elden kaynaklara dayalı sosyal bilgiler öğretiminin öğretmen ve öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Altıkulaç, A. (2014). Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersinde hatıratların kullanımının öğrenme sürecine etkisi [Doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Altıkulaç, A. ve Gökkaya, A. K. (2014). Tarih öğretiminde hatıratların kullanımının tarihsel empati becerisine etkisi. Turkish Studies, 9(1), 21-35. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6504
• Ata, B. (2011). Sosyal bilgiler eğitiminde iyi bir örnek: ABD kongre kütüphanesinin Amerikan hafıza projesi. R. Turan, A. M. Sünbül & H. Akdağ (Ed). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar- II (ss. 2-9) içinde. Pegem Akademi.
• Avcı, Y. E. & Asma, F. (2017). Sosyal bilgiler öğretiminde sözlü ve yazılı edebi ürünlere dayalı materyal kullanımı. R. Sever & E. Koçoğlu (Ed.). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Eğitim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı (2. baskı, s. 247-267) içinde. Pegem Akademi.
• Beldağ, A. & Aktaş, E. (2016). Sosyal bilgiler öğretiminde edebî eser kullanımı: Nitel bir çalışma. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 953-981. https://doi.org/10.17556/jef.72887
• Berg, B. L. & Lune, H. (2019). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. baskı). (Çev. Ed. Arı, A.). Eğitim Yayınevi.
• Boyraz, E. Z. (2020). Ortaokul 8. sınıf Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretim programlarında ve ders kitaplarında hatırat. Uluslararası Alan Eğitimi Dergisi, 6(1), 164-174. https://doi.org/10.32570/ijofe.655661
• Çelik, M. E. & Dolanbay, H. (2021). 8. sınıf inkılap tarihi ders kitabının edebi eserler açısından değerlendirilmesi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(3), 69-8. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.889305
• Çencen, N. (2010). 11. sınıf Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersinde tarih öğretmenlerinin edebi ürün kullanımına ilişkin görüşleri [Doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Çıdaçı, T. (2015). Sosyal bilgiler dersi tarih konularının öğretiminde birinci elden kaynakların kullanımı (7. sınıf örneği) (Kanıt temelli öğrenme) [Yüksek lisans tezi]. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
• Devellioğlu, F. (1978). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat. Doğuş Matbaası.
• Dinç, E. (2019). Tarih öğretiminde yazılı kaynakların kullanımı. İ. H. Demircioğlu & İ. Turan (Ed.). Tarih Öğretiminde Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı (4. baskı, ss. 102-139) içinde. Pegem Akademi.
• Doğan, Y. (2014). Sosyal bilgiler program ve ders kitaplarında birinci elden kaynak ve kanıt kullanımı: ABD, İngiltere ve Türkiye karşılaştırması. R. Turan, A. M. Sünbül & H. Akdağ (Ed.). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar-1 (ss. 85-128) içinde. Pegem Akademi.
• Doğan, Y. (2019). Hatıratlar (anılar) ile sosyal bilgiler öğretimi. H. Tokcan (Ed.). Sosyal Bilgilerde Sözlü ve Yazılı Edebiyat İncelemeleri (ss. 203-225) içinde. Pegem Akademi.
• Dönmez, C., Yazıcı, K. & Uslu, S. (2015). Tarih öğretmenlerine göre hatıratların eğitim-öğretim sürecinde kullanılabilirlik durumları. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1) , 255-270.
• Drake, F. D. & Brown, S. D. (2003). A systematic approach to ımprove students' historical thinking. The History Teacher, 36(4), 465-489. https://doi.org/10.2307/1555575
• Duran, E. & Soyuçok, M. (2020). Ortaokul 8. sınıf öğrencilerinin anı yazma beceri düzeylerinin belirlenmesi. Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, 4(1), 45-55. https://doi.org/10.15659/ankad.v4i1.93
• Gündüz, M. (2004). Sosyoloji çalışmalarında anı ve hatırât türü eserlerden yararlanma. Millî Eğitim Dergisi, http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/milli_egitim_dergisi/162/gunduz.htm adresinden 14.06.2021 tarihinde alınmıştır.
• Işık, H. (2011). Ortaöğretim tarih derslerinde birinci ve ikinci el kaynaklar ile etkinlik temelli ders işlemenin öğrencilerin tarihsel düşünme becerilerine etkisi. Turkish Studies, 6(1), 1323-1337.
• Johnson, B. & Christensen, L. (2014). Nicel, nitel ve karma araştırmalarda araştırma sonuçlarının geçerliliği. (F. Zayimoğlu-Öztürk, Çev.). S. B. Demir, (Çev. Ed.). Eğitim Araştırmaları: Nicel, Nitel ve Karma Yaklaşımlar (ss. 244-280) içinde. Eğiten Kitap.
• Johnson, B. & Christensen, L. (2014). Nitel araştırma (M. Bütün, Çev.). S. B. Demir, (Çev. Ed.). Eğitim Araştırmaları: Nicel, Nitel ve Karma Yaklaşımlar (ss. 376- 408) içinde. Eğiten Kitap
• Kanar, M. (2011). Osmanlı Türkçesi sözlüğü. Say Yayınları.
• Köse, M. (2016). Tarih ders kitaplarında kadın hatıratlarının kullanılması. Tarih Okulu Dergisi (TOD), 9(26), 595-617.
• Okay, M. O. (1997). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt. 16). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Özen, İ. (2017). Hatıratın hikâye ve roman türüyle ilişkisi. Türklük Bilimi Araştırmaları, (41), 233-255. https://doi.org/10.17133/tubar.319994
• Öztaş, S. (2018). Tarih derslerinde bir öğretim materyali: Edebî ürünler. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 11, 27-41. https://doi.org/10.29000/rumelide.417460
• Öztürk, C. & Otluoğlu, R. (2002). Sosyal bilgiler öğretiminde yazılı edebiyat ürünlerini ders aracı olarak kullanmanın duyuşsal davranış özelliklerini kazanmaya etkisi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 15, 173-182.
• Öztürk, C. & Otluoğlu, R. (2014). Edebi türler ve yazılı materyaller. C. Öztürk, Coşkun-Keskin, S. ve Otluoğlu, R. (Ed.). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Edebî Ürünler ve Yazılı Materyaller (ss. 99-166) içinde. Pegem Akademi.
• Öztürk, C. (2014). Sosyal bilgiler öğretimi ve edebiyat. C. Öztürk, Coşkun-Keskin, S. ve Otluoğlu, R. (Ed.). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Edebî Ürünler ve Yazılı Materyaller (s. 32-40) içinde. Pegem Akademi.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitive evaluation and research methods. (3rd ed.). Sage Puplications.
• Sevinç, A. (2018). Beşinci sınıf sosyal bilgiler dersinde yazılı edebi ürün kullanımına yönelik öğretmen ve öğrenci görüşleri [Yüksek lisans tezi]. Fırat Üniversitesi.
• Sömen, T. & Metin-Göksu, M.(2017). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin derslerinde sözlü ve yazılı edebi ürünleri kullanmaları durumu. Turkish Studies, 12(18), 561-57. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12267
• Sönmez, V. & Alacapınar, F. G. (2017). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri (5. baskı). Anı Yayıncılık. Stake, R. E. (1995). The art of case study research. Sage Puplications.
• Sunay, C. (2018). Ortaöğretim inkılâp tarihi ve Atatürkçülük derslerinde anıların kullanımına ilişkin öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Tekgöz, M. (2005). İlköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler dersinde edebiyat temelli öğretim yönteminin öğrencilerin akademik başarısına ve kalıcılığa etkisi [Yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Top, M. (2009). İlköğretim 8. sınıf T.C. Inkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersinin öğretiminde edebî ürünlerin kullanımının öğrenci başarısı ve tutumuna etkisi [Yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Tosh, J. (1997). Tarihin peşinde. (Ö. Arıkan, Çev.). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Türk Dil Kurumu [TDK]. (2019). Türkçe sözlük (11. baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkiye Diyanet Vakfı [TDV] İslam Ansiklopedisi. (2021). Hâtırat. https://islamansiklopedisi.org.tr/ adresinden 14.06.2021 tarihinde alınmıştır.
• Ulu-Kalın, Ö. & Aydemir, A. (2017). Anılarla sosyal bilgiler öğretimi. R. Sever, M. Aydın ve E. Koçoğlu (Ed.). Alternatif Yaklaşımlarla Sosyal Bilgiler Eğitimi (2. baskı, ss. 211-237) içinde. Pegem Akademi.
• Ünlü, İ. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin ders materyali olarak edebi ürün kullanımına yönelik görüşleri. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 7(22), 120-136.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.