Okula Bağlılık ile Riskli Davranışlar Arasındaki İlişkide Eğitim ve İşe Dair Gelecek Beklentilerinin Aracı Rolü

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 2, 707 - 727, 15.06.2023

Emine Nazlı Özcan Sezer

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2023..-1145312

Öz

Bu araştırmanın amacı, meslek lisesi öğrencilerinin okula bağlılıkları ile okul terki ve antisosyal davranış riskleri arasındaki ilişkileri ve bu ilişkilerde eğitim ve işe dair gelecek beklentilerinin aracı rolünü incelemektir. Araştırma 2021-2022 eğitim-öğretim yılı 2. döneminde Sivas il merkezindeki üç ayrı mesleki ve teknik Anadolu lisesinde okuyan 139 kız 232 erkek, toplam 371 öğrenci ile yapılmıştır. Araştırmada Kişisel Bilgi Formu, Ergen Gelecek Beklentileri Ölçeği, Riskli Davranışlar Ölçeği ve Okula Bağlılık Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizinde betimsel analizler, korelasyon analizi ve PROCESS Makro (Model 4) kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda meslek lisesi öğrencilerinin okula bağlılıkları ile eğitim ve işe dair gelecek beklentileri arasında düşük düzeyde pozitif yönlü ve istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür. Okula bağlılık ile antisosyal davranış riski ve okul terki riski arasında orta düzeyde negatif yönlü ve istatistiksel olarak anlamlı ilişkilerin olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Eğitim ve işe dair gelecek beklentileri ile antisosyal davranış riski ve okul terki riski arasında düşük düzeyde negatif yönlü ve istatistiksel olarak anlamlı ilişkiler olduğu görülmüştür. Eğitim ve işe dair gelecek beklentilerinin, okula bağlılık ile antisosyal davranış riski ve okul terki riski arasındaki ilişkilerde dolaylı etkisinin istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptanmıştır. Buna göre eğitim ve işe dair gelecek beklentilerinin okula bağlılık ile antisosyal davranış riski ve okul terki riski arasındaki ilişkilerde aracı rol oynadığı tespit edilmiştir. Araştırmada elde edilen bulgular ilgili alan yazın doğrultusunda tartışılmış ve öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Meslek Lisesi Öğrencileri, Okula Bağlılık, Riskli Davranışlar, Gelecek Beklentisi.

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

TThe Mediatıng Role of Education and Job Future Expectations in the Relationship between School Engagement and Risky Behaviors

Öz

The aim of this study is to examine the relationship between vocational high school students' commitment to school, their risk of dropping school, and antisocial behavior, and the mediating role of their future expectations about education and work in these relationships. The research has been conducted in the 2nd semester of the 2021-2022 academic year with 139 female and 232 male and total of 371 students studying in three vocational and technical Anatolian high schools in the city center of Sivas. In the study, Personal Information Form, Adolescent Future Expectations Scale, Risky Behaviors Scale and School Commitment Scale have been used. Descriptive statistics, correlation analysis and PROCESS Macro (Model 4) have been used in the analysis of the data. As a result of the analysis, it has been seen that there is a low level of positive and significant relationship between vocational high school students' commitment to school and their future expectations about education and work. It has been concluded that there are moderate negative and significant relationships between school engagement, antisocial behavior risk and school dropout risk. It has been observed that there is a low level of negative and significant relationship between the future expectations of education and work, the risk of anti-social behavior and the risk of school dropout. It has been determined that the future expectations of education and work have a significant indirect effect on the relationship between school engagement, anti-social behavior risk and school dropout risk. Accordingly, it has been determined that future expectations about education and work play a mediating role in the relationship between school engagement, antisocial behavior risk and school dropout risk. The data obtained in the research has been discussed in line with the relevant literature and suggestions have been presented.

Anahtar Kelimeler

Vocational High School Students, School Engagement, Risky Behaviors, Future Expectation

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Açılan, B. H. ve Özgenel, M. (2021). Öğretmen yakınlık davranışlarının öğrencilerin okula bağlılık düzeylerine etkisi: Lise ve ortaokul karşılaştırması. Education Sciences, 16(1), 1-16.
• Adelabu, D. H. (2007). Time perspective and school membership as correlates to academic achievement among African American adolescents. Adolescence, 42(167), 525-538.
• Arslan, A. (2021). Ortaöğretim öğrencilerinde okul terki riskinin yordayıcıları: Okula bağlılık ve okul tükenmişliği. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), (Gelecek Sayı), 431-458.
• Atmaca, T. (2019). Olumsuz okul tutumu, okula yabancılaşma ve antisosyal davranışın ortaöğretim öğrencilerinin suça eğilimini yordama düzeyi. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 10(19), 63-86.
• Baş, N. ve Altun F. (2020). Ortaokul öğrencilerindeki gelecek beklentilerinin açıklanmasında okula bağlılık, okul yaşam kalitesi ve akademik başarının rolü. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(1), 197-213.
• Battin-Pearson, S., Newcomb, M. D., Abbott, R. D., Hill, K. G., Catalano, R. F., & Hawkins, J. D. (2000). Predictors of early high school dropout: A test of five theories. Journal of Educational Psychology, 92(3), 568–582.
• Bayhan, G. ve Dalgıç, G. (2012). Liseyi terk eden öğrencilerin tecrübelerine göre okul terki. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 107-130.
• Bond, L., Butler, H., Thomas, L., Carlin, J., Glover, S., Bowes, G., & Patton, G. (2007). Social and school connectedness in early secondary school as predictor of late teenage substance use, mental health, and academic outcomes. Journal of Adolescent Health, 40(4), 357-366.
• Blum, R. (2005). School connectedness: Improving students’ lives. Baltimore, MD: Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health, 20.
• Cenkseven-Önder, F. ve Yılmaz, Y. (2012). Ortaöğretim öğrencilerinde görülen kuraldışı davranışları yordamada yaşam doyumu ve anne-baba stillerinin rolü. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(3), 1737-1748.
• Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioural sciences. Erlbaum.
• Covell, K. (2010). School engagement and rights-respecting schools. Cambridge Journal of Education, 40(1), 39–51.
• Çakır, R. ve Çolak, C. (2019). Lise öğrencilerinin okul terki riskine ilişkin görüşleri. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 11(21), 269-286.
• Çakır, S. (2020). Mesleki ve teknik anadolu lisesi öğrencilerinin okula bağlılık düzeyleri. Uluslararası Liderlik Eğitimi Dergisi, 2(II), 31-44.
• Çengel, M., Totan, T. ve Çöğmen, S. (2017). Okula bağlılık ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(4), 1820-1837.
• Demirtaş, H. ve Pehlivan, F. (2020). Devlet ortaokulu ve liselerinde yaşanan disiplin problemleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 166-197.
• Duyguner, U. (2018). Genel popülasyonda antisosyal davranışların sıklığı ve antisosyal davranışlar gösteren kişilerde suça eğilim ile erken dönem uyumsuz şemalar arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Erdoğdu, M. Y. (2013). Investigating the prospective teachers' level of adjustment in terms of perceived ıdentity, values, and needs. Online Submission, 3(5), 283-295.
• Ertürk, S. (1972). Eğitimde program geliştirme. Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Fredricks, J.A., Blumenfeld, P.C., & Paris, A.H. (2004). School engagement: Potential of the concept, state of tehe evidence. Reviev of Educational Research, 74, 59-109.
• Frey, A., Ruchkin, V., Martin, A., & Schwab-Stone, M. (2009). Adolescents in transition: School and family characteristics in the development of violent behaviors entering high school. Child Psychiatry & Human Development, 40(1), 1-13.
• Finn, J. D. (1989). Withdrawing from school. Review of Educational Research, 59(2), 117–142. Greene, A. L. (1986). Future time perspective in adolescence: The present of things future revisited. Journal of Youth and Adolescence, 15, 99-113.
• Gençtanırım, D. ve Ergene, T. (2014). Riskli davranışlar ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. International Journal of Social Science, 25(1), 125-138.
• Gönüllü, M. (2003). Lise öğrencilerinin bulundukları liseye göre gösterdiği toplumsal farklılıklar: Sivas ili merkez ilçe örneği. CÜ Sosyoloji Tartışmaları Dergisi, 1, 28-50.
• Gürbüz, S. ve Bayık, M. E. (2021). Aracılık modellerinin analizinde yeni yaklaşım: Baron ve Kenny'nin yöntemi hâlâ geçerli mi? Türk Psikoloji Dergisi, 37(88).
• Güngör, G. (2019). Mesleki ve teknik ortaöğretimde okul terkinin nedenleri ve çözüm önerileri: Bütüncül bir program önerisi (Doktora tezi), Kocaeli Üniversitesi.
• Hayes, A.F. (2013). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis: A regression-based approach. The Guilford Press.
• Hwang, S., Waller, R., Hawes, D.J., & Allen, J.L. (2021). The influence of antisocial behavior and callous-unemotional traits on trajectories of school engagement and achievement in South-Korean children. Journal Of Youth and Adolescence, 50(4), 788-802.
• İkiz, F. E. ve Sağlam, A. (2017). Ortaokul öğrencilerinin şiddet eğilimleri ile okula bağlılık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. İlköğretim Online, 16(3), 1235-1246.
• Jessor, R. (1992). Risk behavior in adolescence: A psychosocial framework for understanding and action. Developmental Review, 12, 374-390.
• Kalaycı, H. ve Özdemir, M. (2013). Lise öğrencilerinin okul yaşamının niteliğine ilişkin algılarının okul bağlılıkları üzerine etkisi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(2), 293-315.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem A Yayıncılık.
• Karaşar, B. ve Kapçı, E. G. (2016). Lise öğrencilerinde okula bağlanma ve akademik başarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Ankara University, Journal of Faculty of Educational Sciences, 40(1), 21-42.
• Kızıldağ, S., Demirtaş-Zorbaz, S. ve Zorbaz, O. (2017). Lise öğrencilerinde okul bağlılığı. Eğitim ve Bilim, 42(189).
• Köklü, Büyüköztürk ve Çokluk (2007). Sosyal bilimler için istatistik (2. Baskı). Ankara, Pegem Yayınları.
• Libbey, H. P. (2004). Measuring student relationships to school: Attachment, bonding, connectedness, and engagement. Journal of School Health, 74(7), 274-247.
• Li, Y., Zhang, W., Liu, J., Arbeit, M.R., Schwartz, S.J., Bowers, E.P., & Lerner, R.M. (2011).The role of school engagement in preventing adolescent delinquency and substance use: A survival analysis. Journal of Adolescence, 34(6), 1181-1192.
• Leonard, C. (2002). Quality of school life and attendance in primary schools [Doctoral dissertation]. University of Newcastle.
• Makas, A. ve Düşünceli, B. (2021). Ergenlerde gelecek beklentileri ve okula uyum ilişkisi. Yaşadıkça Eğitim, 35(1), 221-234.
• McCabe, K. & Barnett, D. (2000). First comes work, then comes marriage: Future orientation among African American young adolescents. Family Relations, 49(1), 63-70.
• McWhirter, E.H., & McWhirter, B.T. (2008). Adolescent future expectations of work, education family and community. Youth & Society, 40(2), 182-202.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2019). Milli Eğitim Bakanlığı ortaöğretime geçiş yönergesi (Sayı No. 03134342). Türkiye.
• Moore, D. (2003). Perceptions of self control, relative deprivation and expectations of young jews and Palestinians in Israel. The Journal of Social Psychology, 143(4), 521-540.
• Nurmi, J. E. (1991). How do adolescents see their future? A review of the development of futureorientation and planning. Developmental Review, 2, 1-59.
• Özer, A., Gençtanirim, D. ve Ergene, T. (2011). Türk lise öğrencilerinde okul terkinin yordanması: Aracı ve etkileşim değişkenleri ile bir model testi. Education in Science: The Bulletin of The Association for Science Education, 36(161), 302.
• Öztürk, M.O. ve Uluşahin, N. A. (2015). Ruh sağlığı ve bozuklukları (13.baskı). Nobel.
• Pallant, J. (2017). SPSS kullanma kilavuzu: SPSS Ile Adim Adim Veri Analizi. Ani Yayincilik.
• Sipsma, H. L., Ickovics, J. R., Lin, H., & Kershaw, T. S. (2012). Future expectations among adolescents: A latent class analysis. American Journal of Community Psychology, 50(1), 169-181.
• Siyez, M.D. (2007). Lise öğrencilerinde problem davranışların görülme sıklığı: İzmir örneklemi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28), 15-28.
• Siyez, D. M. (2009). Ergenlerde problem davranışlar okul temelli önleme çalışmaları ile ilgili uygulama örnekleri. Ankara, Pegem Akademi.
• Sönmez, M. A. ve Uzmanı, E. B. (2006). Meslek liselerinde örgüt kültürü. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 45(45), 85-108.
• Stoddard, S. A., Varela, J. J., & Zimmerman, M. A. (2015). Future expectations, attitude towards violence, and bullying perpetration during early adolescence: A mediation evaluation. Nursing Research, 64(6), 422.
• Suh S.P. (2001). Korean American adolescents' perceptions of contributors to school dropout risk [Doctoral dissertation]. The University of Alabama.
• Şimşek, H. (2012). Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki lise öğrencilerinin gelecek beklentileri ve gelecek beklentilerini etkileyen faktörler. Journal of Theoretical Educational Science/Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 5(1).
• Şimşek, H. ve Çöplü, F. (2018). Lise öğrencilerinin riskli davranışlar gösterme düzeyleri ile okula bağlanma düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(1), 18-30.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (Sixth edition). Pearson Education. Talu, E. ve Gümüş, G. (2020). Ergenlerde akran baskısı ve riskli davranışlar arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 390-403.
• Tamar, M. (2005). Gençlikte değişim ve süreklilik. Çelikkol Yayıncılık.
• Tinto, V. (1975). Dropout from higher education: a theoretical synthesis of recent research. Review of Educational Research, 45(1), 89-125.
• Tuncer, M. (2011). Ergen gelecek beklentileri ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. Electronic Turkish Studies, 6(3).
• Uwah, C. J., McMahon, H. G., & Furlow, C. F. (2008). School belonging, educational aspirations, and academic self-efficacy among African American male high school students: Implications for school counselors. Professional School Counseling, 11(5), 2156759X0801100503.
• Ünal, H. ve Çukur, C. Ş. (2011). Okula bağlılık, okulda uygulanan disiplin teknikleri ve okulda mağdurluğun lise öğrencilerinin sapkın davranışları üzerine etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(2), 547-570.
• Wiatrowski, M. D. (1978). Social control theory and delinquency [Doctoral dissertation]. The Portland State University. https://doi.org/10.15760/etd.857
• Wilkesmann, U., Fischer, H., & Virgillito, A. (2012). Academic Motivation of Students- The German Case. Discussion Papers. Center for Higher Education, TU 2, 1-19.
• Yavuzer, H. (1994). Ana-baba ve çocuk. Remzi Kitapevi.
• Yelkikalan, N., Dalboy, Z., Doğan, S. ve Oflaz, A. (2020). COVID-19'un Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi kuramına etkisi: Durumsallık yaklaşımı bağlamında bir araştırma. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 15(2), 139-165.