İlkokul Öğretim Programları ve Ders Kitaplarında Küresel Isınma ve İklim Değişikliği

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 2, 728 - 746, 15.06.2023

Ahmet Akif Erbaş

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2023..-1163459

Cited By: 2

Öz

: Küresel ısınma ve iklim değişikliğinin başlıca sebebi insan kaynaklı olmasından dolayı, bireylerin konuyla ilgili bilgileri, farkındalıkları, tutumları ve davranışları oldukça önemlidir. Her yaştan bireye çevrenin önemi, çevre sorunları ve çözümlerine yönelik eğitimlerin verilmesi ve toplumun topyekün bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Araştırmanın amacı; küresel ısınma ve iklim değişikliği kavramlarının ilkokul öğretim programları ve ilkokulda okutulan ders kitaplarında nasıl ve ne şekilde yer aldığının tespit edilmesi olarak belirlenmiştir. Araştırma nitel bir çalışma olarak planlanmış ve doküman inceleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın verileri 2021-2022 eğitim-öğretim yılında Türkiye genelindeki ilkokullarda okutulan ve Milli Eğitim Bakanlığı tarafından uygun görülen Hayat Bilgisi (HBDK), Türkçe (TDK), Fen Bilimleri (FBDK) ve Sosyal Bilgiler (SBDK) öğretim programları ve ders kitaplarından elde edilmiştir. İlgili öğretim programları ve ders kitapları içerik analizi tekniği kullanılarak çözümlenmiştir. İncelenen öğretim programları ve kitaplarda doğrudan küresel ısınma ve iklim değişikliği kavramlarının yer almadığı tespit edilmiştir. Diğer taraftan ilgili kitaplarda küresel ısınma ve iklim değişikliği konusuna yönelik olarak; çevre ve çevreyi korumanın önemi, geri dönüşüm, kaynakların tasarruflu ve verimli kullanımı, yenilenebilir enerjinin önemi, doğayı korumanın ve ağaç dikmenin gerekliliği gibi konuların varlığı saptanmıştır. Kitaplardaki küresel ısınma ve iklim değişikliği konusuyla ilişki olan içerikler en fazla; 4. sınıf FBDK (30), 3. sınıf HBDK (23), 1. sınıf HBDK (21), 3. sınıf FBDK (18) şeklinde sıralanmaktadır. İlkokullarda okutulan derslerin öğretim programları küresel ısınma ve iklim değişikliği bağlamında ele alınarak revize edilmelidir. Küresel ısınma ve iklim değişikliği konularına ilkokullarda okutulan derslerin öğretim programlarında ve ders kitaplarının içeriklerinde daha fazla yer verilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Küresel ısınma, İklim değişikliği, İlkokul öğretim programı, Ders kitapları

Global Warming and Climate Change in Elementary School Curriculums and Textbooks

Öz

Since the main cause of global warming and climate change is human-induced, the knowledge, awareness, attitudes and behaviors of individuals on the subject are very important. Individuals of all ages need to be educated about the importance of the environment, environmental problems and solutions, and society should be made aware of it as a whole. Purpose of the research; The aim of this study is to determine how and in what way the concepts of global warming and climate change are included in the elementary school curriculums and textbooks taught in elementary schools. The research was planned as a qualitative study and document analysis method was used. The data of the research were obtained from the Life Studies, Turkish, Science and Social Studies curriculum and textbooks taught in elementary schools throughout Türkiye in the 2021-2022 academic year and approved by the Ministry of National Education. Relevant curriculums and textbooks were analyzed using content analysis technique. It has been determined that the concepts of global warming and climate change are not directly included in the examined curriculums and textbooks. On the other hand, in the related books on the subject of global warming and climate change; The existence of issues such as the importance of environment and environmental protection, recycling, thrifty and efficient use of resources, the importance of renewable energy, the necessity of protecting nature and planting trees have been determined. The contents related to the topic of global warming and climate change in the books are the most; 4. class Science (30), 3. class Life Studies (23), 1. class Life Studies (21), 3. class Science (18) is sorted in the form of. The curriculums of the courses taught in elementary school should be revised in the context of global warming and climate change. The subjects of global warming and climate change should be given more place in the curriculums of the courses taught in elementary schools and in the contents of the textbooks.

Anahtar Kelimeler

Global warming, Climate change, Elementary school curriculum, Textbooks

Kaynakça

• Akbulut, M. & Kaya, A. A. (2020). Bir afet olarak küresel iklim değişikliği ve ilkokul öğretmenlerinin iklim değişikliği farkındalığının incelenmesi: Gümüşhane ili örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(2). https://doi.org/10.37989/gumussagbil.700929
• Aksan, Z. & Çelikler, D. (2013). İlköğretim öğretmen adaylarının küresel ısınma konusundaki görüşleri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 49-67.
• Aktaş, F. (2019). İlköğretim programlarının sürdürülebilir kalkınma hedefleri açısından, çevre eğitimi ve iklim değişikliği boyutunda incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Arsal, Z. (2012). İlköğretim programlarında küresel ısınma kazanımları ve hedef niteliklerine göre değerlendirilmesi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 9(4).
• Atik, A. D. ve Doğan, Y. (2019). Lise öğrencilerinin küresel iklim değişikliği hakkındaki görüşleri. Academy Journal of Educational Sciences, 3(1). https://doi.org/10.31805/acjes.569937
• Ay, F. & Yalçın Erik, N. (2020). Üniversite öğrencilerinin küresel ısınma ve iklim değişikliğine yönelik bilgi ve algı düzeyleri. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2).
• Aydın, F. (2014). Ortaöğretim öğrencilerinin küresel ısınma konusundaki bilgi düzeylerinin belirlenmesi. Turkish Journal of Education, 3(4). https://doi.org/10.19128/turje.181089
• Barak, B. & Gönencgil, B. (2020). Dünyada ve Türkiye’de ortaokul öğretim programlarının iklim değişikliği eğitimi yaklaşımına göre karşılaştırılması. Coğrafya Dergisi, 40. https://doi.org/10.26650/JGEOG2019-0039
• Birleşmiş Milletler Türkiye (BM). (2021). Hükümetler arası iklim değişikliği paneli: küresel ısınma insan kaynaklı ve daha önce görülmemiş seviyede. https://turkey.un.org/tr/139350-hukumetlerarasi-iklim-degisikligi-paneli-kuresel-isinma-insan-kaynakli-ve-daha-once
• Boakye, C. (2015). Climate change education: The role of pre-tertiary science curricula in Ghana. Sage Open, 5(4), 1-10. https://doi.org/10.1177/2158244015614611
• Brady, J. M. (2020). Global climate change and human health. Journal of PeriAnesthesia Nursing, 35, 89-90. https://doi.org/10.1016/j.jopan.2019.08.005
• Clayton, S., Devine-Wright, P., Stern, P. C., Whitmarsh, L., Carrico, A., Steg, L., et.al. (2015). Psychological research and global climate change. Nature Climate Change, 5, 640-646.
• Çelik, Z. (2011). İlköğretim müfredatında ambalaj atıklarının geri dönüşümü eğitiminin yeri ve ilköğretim kurumlarındaki geri dönüşüm uygulamalarının araştırılması (İstanbul ili örneği) [Yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Çimen, O. & Yılmaz, M. (2012). İlköğretim öğrencilerinin geri dönüşümle ilgili bilgileri ve geri dönüşüm davranışları. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 63-67.
• Demir, H. (2019). 2018 Sosyal bilgiler öğretim programında ve ders kitaplarında iklim değişikliği [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Divarcı, Ö. M. & Kaya, H. (2019). Fen bilimleri öğretmenlerinin küresel ısınma konusundaki görüşleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi 8(2).
• Drisko, J. W. & Maschi, T. (2015). Content analysis. Pocket Guides to Social Work R.
• Emli, Z. & Afacan, Ö. (2017). Yedinci sınıf öğrencilerinin küresel ısınma konusundaki zihinsel modelleri. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(127).
• Eryılmaz, Ö. (2021). Ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarında küresel iklim değişikliği konusunun yer alma durumu. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(4), 385-401. https://doi.org/10.34056/aujef.926633
• Feinstein, N. W. & Mach, K. J. (2020). Three roles for education in climate change adaptation. Climate Policy, 20(3), 317-322. https://doi.org/10.1080/14693062.2019.1701975
• Gökçe, N. & Kaya, E. (2009). Coğrafya dersi öğretim programında küresel iklim değişikliği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22.
• Gülsoy, E. & Korkmaz, M. (2020). Üniversite öğrencilerinin sosyo-ekonomik özelliklerinin küresel ısınma ve iklim değişikliği algıları üzerine etkileri. Turkish Journal of Forestry, 21(4), 428-437. https://doi.org/10.18182/tjf.798032
• Gürer, A. & Sakız, G. (2018). Yetişkinlerin küresel ısınma ile ilgili bilgi düzeyleri ve geri dönüşüm farkındalıkları. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(2). https://doi.org/10.15869/itobiad.376392
• Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). (2004). Workshop on Climate Sensitivity. Workshop Report, Paris, France. https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/2018/08/ipcc-workshop-paris-july-2004.pdf
• Jones, P.D. & Wingley, T.M.L. (1990). Global warming trends. Scientific American, 263(2), 84-91.
• Komac, B., Zorn, M. & Ciglic, R. (2013). European education on natural disasters-a textbook study. Natural Hazards and Earth System Sciences, 1, 2255–2279. https://doi.org/10.5194/nhessd-1-2255-2013, 2013.
• Li, Y. & Liu, S. (2021). Examining taiwanese students’ views on climate change and the teaching of climate change in the context of higher education. Research in Science & Technological Education, 1-14.
• McMichael, A. J. & Haines, A. (1997). Global climate change: potential effects on health. BMJ, 315, 805-809.
• Meehan, C. R. (2012). Global warming in schools: An inquiry about the competing conceptions of high school social studies and science curricula and teachers [Doctoral dissertation]. University of Wisconsin Madison. Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018a). Fen bilimleri dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Millî Eğitim Bakanlığı.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018b). Hayat bilgisi dersi öğretim programı (İlkokul 1, 2 ve 3. sınıflar). Millî Eğitim Bakanlığı.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018c). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). Millî Eğitim Bakanlığı.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2019). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Millî Eğitim Bakanlığı.
• Miles, M, B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: an expanded sourcebook (2nd ed). California: Sage Publications.
• Njoku, C. (2016). Awareness of climate change and sustainable development issues among junior secondary school (jss) students in port harcourt metropolis, Nigeria. International Journal of Curriculum and Instruction, 8(2), 29-40.
• Nvivo (2022). Nvivo nitel analiz programı [Computer software]. QSR International.
• Özcan, H. & Demirel, R. (2019). Ortaokul öğrencilerinin çevre sorunlarına yönelik bilişsel yapılarının çizimleri aracılığıyla incelenmesi. Başkent University Journal of Education. 6(1).
• Özdem, Y., Dal, B., Öztürk, N., Sönmez, D. & Alper, U. (2014). What is that thing called climate change by seventh-grade student. International Research in Geographical and Environmental Education, 23(4), 294-313. https://doi.org/10.1080/10382046.2014.946323
• Özkaral, T. C. (2019). Küresel ısınma ve iklim değişikliği konusunun Türkiye, Kanada (Ontario) ve Hong Kong Sosyal Bilgiler öğretim programlarında karşılaştırmalı olarak incelenmesi. International Journal of Education Technology and Scientific Researches. 4(8), 1-14.
• Pınar, E. & Yakışan, M. (2017). İlkokul öğrencilerinin çevre kavramları ile ilgili çizimlerinin analizi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 97-113. https://doi.org/10.24315/trkefd.366693
• Polat, K. & Dellal, İ. (2016). Göksu deltasında çeltik yetiştiriciliği yapan üreticilerin iklim değişikliği algısı ve iyi tarım uygulamaları yapmalarında etkili faktörlerin belirlenmesi. Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi, 2(2), 46-54.
• Stemler, S. E. (2015). Content analysis. R. Scott & S. Kosslyn (Eds.) Emerging trends in the social and behavioral sciences. An Interdisciplinary, Searchable, and Linkable Resource (pp. 1-14). John Wiley & Sons.
• Türker, A. (2021). 2018 Coğrafya dersi öğretim programı ve ders kitaplarında iklim değişikliği kavramı. Social Science Development Journal, 6(23).
• Türkiye Cumhuriyeti Çevre Şehircilik ve İklim Bakanlığı, (2022). Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi. https://webdosya.csb.gov.tr/db/iklim/webmenu/webmenu12421_1.pdf
• Ulutaş, K. (2013). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin küresel ısınma hakkındaki bilgi düzeyleri [Yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO). (2015). Not just hot air: Putting climate change education into practice. Paris/France: Publishing UNESCO. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000233083
• Wang, Y.S. & Gu, J. D. (2021). Ecological responses, adaptation and mechanism of mangrove wetland ecosystem to global climate change and antropogenic activities. International Biodeterioration & Biodegradation, 162, 1-14.
• Yıldırım, A. & Şimşek, M. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. Baskı). Ankara: Seçkin.