The Relationship Between Earthquake Stress Coping Strategies and Earthquake Risk Perceptions of Teachers and School Administrators

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 4, 2283 - 2306, 15.12.2024

Kübra Turhaner , Murat Polat

https://doi.org/10.17240/aibuefd.2024..-1435757

Öz

The objective of this research is to investigate the relationship between demographic variables and earthquake risk perception levels of school administrators and teachers, as well as their coping strategies for earthquake stress, within the context of the existing disaster and risk management policy in public schools. The aim is to gain a fundamental insight into the responses of school administrators and teachers to potential stress situations in the event of any earthquake risk. The study employed a cross-sectional survey methodology, with a total of 259 teachers participating. Of these, 141 were female and 118 were male, and they were employed in state schools in the central district of Muş province. Data collection tools included a personal information form and two Likert scales: The Earthquake Risk Perception Scale and the Coping with Earthquake Stress Scale. The analysis of research data was conducted after descriptive, relational, and causal comparisons. The descriptive results indicate that the dataset belonging to the surveyed teachers did not show a normal distribution. However, a significant relationship was found between the earthquake risk perception scale and the earthquake stress coping strategies scale subscales. Furthermore, it was determined that these relationships significantly predicted each other (41%). This study is expected to contribute original insights into the effects of earthquake risk perception on coping strategies for earthquake stress and the behaviors of teachers and school administrators. It will also highlight the limitations of previous studies conducted in this field.

Anahtar Kelimeler

Earthquake Perception, Earthquake Stress, School Administrators, Teachers, Logistic Regression Analysis (LRA)

Öğretmen ve Okul Yöneticilerinin Deprem Stresi İle Başetme Stratejileri ve Deprem Risk Algıları Arasındaki İlişki

Öz

Bu araştırmanın odak noktası, devlet okullarında mevcut afet ve risk yönetimi politikası bağlamında okul yöneticileri ve öğretmenlerin demografik değişkenleri ve deprem risk algısı düzeyleri ile deprem stresiyle baş etme stratejileri arasındaki ilişkiyi açığa çıkarmaktır. Bu bağlamda, herhangi bir deprem riski durumunda okul yöneticileri ile öğretmenlerin muhtemel stres durumlarına verdikleri tepkileri anlamak için temel bir içgörü elde etmek amaçlanmaktadır. Araştırma; Muş il merkezindeki devlet okullarında görev yapan 141’i kadın ve 118’i erkek olmak üzere toplam 259 öğretmen üzerinde yapılan kesitsel tarama modelinde bir araştırmadır. Veri toplama aracı olarak bir kişisel bilgi formu ile birlikte Deprem Risk Algısı Ölçeği ve Deprem Stresi İle Baş Etme Ölçeği adlı iki likert ölçeği kullanılmıştır. Araştırma verilerinin analizi, betimsel, ilişkisel ve nedensel karşılaştırmaların ardından gerçekleştirilmiştir. Betimsel sonuçlar, görüşlerine başvurulan öğretmenlere ait veri setinin normal dağılım göstermediğini işaret etmektedir; ancak, deprem risk algısı ölçeği ile deprem stresi ile baş etme stratejileri ölçeği alt boyutları arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Ayrıca, bu ilişkilerin birbirlerini anlamlı şekilde yordadığı (%41) belirlenmiştir. Bu çalışmanın, deprem risk algısının deprem stresi ile baş etme stratejileri ve öğretmen ile okul yöneticilerinin davranışları üzerindeki etkilerini anlamak adına özgün bir değere sahip olduğu öngörülmektedir, zira bu alanda yürütülen çalışmaların kısıtlılığına işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Deprem Algısı, Deprem Stresi, Okul Yöneticileri, Öğretmenler, Lojistik Regresyon Analizi (LRA)

Kaynakça

• Aksoy, B., & Sözen, E. (2014). Lise öğrencilerinin coğrafya dersindeki deprem eğitimine ilişkin görüşlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Düzce ili örneği). Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 279-297. https://doi.org/10.12780/UUSBD300
• Akyel, R. (2007). Afet yönetim sistemi: Türk afet yönetiminde karşılaşılan sorunların tespit ve çözümüne yönelik bir araştırma [Yayımlanmamış Doktora tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Akyüz, H. E. (2018). Yapı geçerliliği için doğrulayıcı faktör analizi: Uygulamalı bir çalışma. Bitlis Eren Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 7(2), 186-198. https://doi.org/10.17798/bitlisfen.414490
• Albayrak, A. S. (2005). Çoklu doğrusal bağlantı halinde en küçük kareler tekniğinin alternatifi yanlı tahmin teknikleri ve bir uygulama. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 1, 105-126.
• Alkan, N. U. (1999). 1995 Dinar depremi. Türk Psikoloji Bülteni, 5(14), 59-60.
• Ao, Y., Zhang, H., Yang, L., Wang, Y., Martek, I., & Wang, G. (2021). Impacts of earthquake knowledge and risk perception on earthquake preparedness of rural residents. Natural Hazards, 107, 1287-1310. https://doi.org/10.1007/s11069-021-04632-w
• Arı, E., & Yılmaz, S. (2016). Sorgulayıcı araştırma odaklı fen bilimleri uygulamaları: Afetten korunma ve güvenli yaşam ara disiplini. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 2(7), 100-122.
• Arkonaç, S. A. (1998). Psikoloji: Zihin süreçleri bilimi. Alfa Yayınları.
• Aydın, F. (2010). İlköğretim sekizinci sınıf öğrencilerinin “deprem” kavramını algılamaları: Fenomenografik bir analiz. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish orTurkic, 5(3), 801-817.
• Bakan, İ., & Kefe, İ. (2012). Kurumsal açıdan algı ve algı yönetimi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(1), 19-34.
• Balaban, J. (2000). Temel eğitimde öğretmenlerin stres kaynakları ve başa çıkma teknikleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(7), 188-195.
• Başıbüyük, A. (2004). Yetişkinlerde deprem bilgisi ve etkili faktörlerin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 161, 215- 218.
• Bulu, D. (2023). Sınıf öğretmenlerinin afet bilinci algı düzeylerinin belirlenmesi [Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi], Bartın Üniversitesi.
• Coşkun, Ş. (2011). Afet eğitimi algılaması: İlköğretim öğrencilerine verilen afet eğitimlerinin algılamasını ölçmek üzere bir araştırma [Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi], Sakarya Üniversitesi.
• Çoban, M. (2017). Üç boyutlu oyunla yapılan deprem eğitiminin ilkokul öğrencilerinin akademik başarıları ile motivasyonlarına etkisi ve öğrencilerin görüşleri [Yayımlanmamış Doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Çoban, M., Sözbilir, M., & Göktaş, Y. (2017). Deprem deneyimini yaşamış kişilerin deprem öncesi hazırlık algılarının belirlenmesi: Bir durum çalışması. Doğu Coğrafya Dergisi, 22(37), 113-134. https://doi.org/10.17295/ataunidcd.281721
• Çokluk, Ö. (2010). Lojistik regresyon analizi: Kavram ve uygulama. Kuram ve uygulamada eğitim bilimleri, 10(3), 1357-1407.
• Değirmen, Ş. A., & Cin, M. (2016). Türkiye’deki deprem eğitimi araştırmaları: Betimsel içerik analizi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 301-314.
• Demir, E., Saatçioğlu, Ö., & İmrol, F. (2016). Uluslararası dergilerde yayımlanan eğitim araştırmalarının normallik varsayımları açısından incelenmesi. Current Research in Education, 2(3), 130-148.
• Demirci, A., & Yıldırım, S. (2015). İstanbul’da ortaöğretim öğrencilerinin deprem bilincinin değerlendirilmesi. Millî Eğitim Dergisi, 207, 89-117.
• Demirkaya, H. (2007). İlköğretim 5, 6 ve 7. sınıf öğrencilerinin depreme yönelik tutumlarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(3), 37-51.
• Demiröz, N. (2019). İlköğretim kurumlarında öğrencilerin deprem, yangın ve tahliye konusunda bilgi durum tespitlerinin yapılması [Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi]. İstanbul Gedik Üniversitesi.
• Dikmenli, Y., & Yakar, H. (2019). Öğretmen adaylarının afet bilinci algı düzeylerinin incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 386-416. http://dx.doi.org/10.23891/efdyyu.2019.130
• Efe, R., & Demirci, A. (2001). Gölcük 1999 depreminde zemin ve yer şekli özelliklerinin şiddeti ile hasar dağılışına etkisi. Türk Coğrafya Dergisi, 36, 1-15.
• Erdoğan, C. N., & Aksoy, Ö. N. (2020). Deprem stresi ile baş etme stratejileri Balıkesir örneği. Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 3(2), 88-103. https://doi.org/10.38004/sobad.704072
• Erkal, T., & Değerliyurt, M. (2009). Türkiye’de afet yönetimi. Doğu Coğrafya Dergisi, 14(22), 147- 164.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (8th edition). McGraw-Hill Companies Inc.
• Gamsız, Ş., Yazıcı, H., & Altun, F. (2013). Öğretmenlerde A tipi kişilik, stres kaynakları, öz yeterlik ve iş doyumu. Electronic Turkish Studies, 8(8), 1475-1488.
• Genç, F. N. (2007). Türkiye’de doğal afetler ve doğal afetlerde risk yönetimi. Stratejik Araştırmalar Dergisi, 9(5), 201-226.
• Gezer, M., & Şahin, İ. F. (2022) Deprem eğitimi: Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının depreme ilişkin bilgi düzeyleri. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(1), 97-106. https://doi.org/10.17556/erziefd.941878
• Goss-Samspson, M. A. (2019). Statistik Analisis in JASP: A guide for students (2nd edition). University of Greenwich.
• Gökçay, G., Çevirme, A., İncirkuş Küçük, H., & Genç Akgün, Z. (2024). The relationship between earthquake risk perceptions, religious orientation, spiritual well-being in individual swith and without earthquake experience: A cross-sectional study. Scientificreports, 14(1), 5928. https://doi.org/10.1038/s41598-024-56641-x
• Güldü, Ö. (2023). Afet bilinci ve stresli durumlarla başa çıkma arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Afet ve Risk Dergisi, 6(3), 638-658. https://doi.org/10.35341/afet.1286918
• Heller, K., Alexander, D. B., Gatz, M., Knight, B. G., & Rose, T. (2005) Social and personal factors as predictors of earthquake preparation: The role of support provision, network discussion, negative affect, age, and education 1. JournalApplSocPsychol, 35(2), 399-422.
• Ionescu, D., Iacob, C. I., Avram, E., & Armaș, I. (2021). Emotional distress related to hazards and earthquake risk perception. Natural hazards, 109(3), 2077-2094. https://doi.org/10.1007/s11069-021-04911-6
• İnal, E. (2015). Acil durumlara/afetlere bireysel hazırlığı değerlendirmek için Sağlık İnanç Modeli’ne dayalı ölçek geliştirme [Yayımlanmamış Doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi. JASP Team (2023). JASP (Version 0.17.2) [Computer software].
• Kadıoğlu, M. (2008). Modern, bütünleşik afet yönetimin temel ilkeleri Kadoğlu, M., & Özdamar, E. (ed.) Afet zararlarını azaltmanın temel ilkeleri içerisinde JICA Türkiye Ofisi Yayınları.
• Karakuş, U. (2013). Depremi yaşamış ve yaşamamış öğrencilerin deprem algılarının, metafor analizi ile incelenmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 18(29), 97-116.
• Karaman, Z. T. (2017). Afet yönetimine giriş ve Türkiye’de örgütlenme. Bütünleşik Afet Yönetimi, 1-38.
• Kardaş, F., & Tanhan, F. (2018). Van depremini yaşayan üniversite öğrencilerinin travma sonrası stres, travma sonrası büyüme ve umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 1-36. http://dx.doi.org/10.23891/efdyyu.2018.60
• Kolukirik, S., & Tuna, M. (2009). Türk medyasında deprem algısı: Marmara depremi örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(28), 286-298.
• Kung, Y. W., &Chen, S. H. (2012). Perception of earthquake risk in Taiwan: Effects of gender and past earthquake experience. Risk Analysis: An International Journal, 32(9), 1535-1546. https://doi.org/10.1111/j.1539-6924.2011.01760.x
• Liu, D., Li, Y., Shen, X., Xie, Y., &Zhang, Y. (2018). Flood risk perception of ruralhouseholds in western mountainous regions of Henan Province, China. International Journal of Disaster Risk Reduction, 27(2001), 155–160. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2017.09.051
• MEB (2014). Eğitim kurumları yönetici ve öğretmenlerinin norm kadrolarına ilişkin yönetmelik. https://mus.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2016_12/07045009_norm_kadro_yonetmenligi_yenisi.pdf (Erişim Tarihi: 27.05.2023).
• Mızrak, S. (2018). Eğitim, afet eğitimi ve afete dirençli toplum. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 56-67. https://doi.org/10.21666/muefd.321970
• Mızrak, S. (2021). Afet yönetimi sürecinde risk algısı çalışmalarının katkısı. Afet ve Risk Dergisi, 4(2), 291-299. https://doi.org/10.35341/afet.992959
• Mızrak, S., Özdemir, A., & Aslan, R. (2021). Adaptation of hurricane risk perception scale to earthquake risk perception and determining the factors affecting women'searthquake risk perception. Natural Hazards, 109, 2241–2259. https://doi.org/10.1007/s11069-021-04918-z
• Niu, L. (2020). A review of the application of Logistic regression in educational research: Commonissues, implications, and suggestions. Educational Review, 72(1), 41-67. https://doi.org/10.1080/00131911.2018.1483892
• Olsen, C., & St George, D. M. M. (2004). Cross-sectional study design and data analysis. College Entrance Examination Board, 26(3), 7-8.
• Öcal, A. (2007). İlköğretim aday öğretmenlerinin deprem bilgi düzeyleri üzerine bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 104-110.
• Özata, M., & Yorulmaz, M. (2020). Tıbbi sekreterlerin çalışma koşulları ve iş stresi faktörlerinin araştırılması. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(1), 41-52.
• Özdemir, Ü., Ertürk, M., & Güner, İ. (2001). İlköğretimde deprem ve depremin zararlarından korunma yollarının önemi. Doğu Coğrafya Dergisi, 7(7), 109-132.
• Özelmacı, Ş. (2016). Ortaokul öğrencilerinin afete ve afet hazırlıklarına ilişkin algılarının incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Özmen, B., Gerdan, S., & Ergünay, O. (2015). Okullar için afet ve acil durum yönetimi planları. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırmalar Dergisi, 3(1), 37-52.
• Özsoy, S., & Özsoy, G. (2013). Eğitim araştırmalarında etki büyüklüğü raporlanması. İlköğretim Online, 12(2), 334-346.
• Özşahin, E. (2013). Türkiye’de yaşanmış (1970-2012) doğal afetler üzerine bir değerlendirme. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı 25-27 Eylül, MKÜ, Hatay.
• Öztürk, M. K. (2013). Sınıf öğretmeni adaylarının deprem deneyimleri üzerine bir araştırma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(1), 308-319.
• Parmaksız, İ., & Avşaroğlu, S. (2012). Öğretmen adaylarının benlik saygısı düzeylerine göre iyimserlik ve stresle başa çıkma stillerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 11(2), 543-555.
• Peng, C. Y. J., Lee, K. L., & Ingersoll, G. M. (2002). An introduction to Logistic regression analysis and reporting. The Journal of Educational Research, 96(1), 3-14.
• Siegel, S. (1957). Nonparametric statistics. The American Statistician, 11(3), 13-19. Sigbjörnsson, R., Ragnarsdóttir, S., & Rupakhety, R. (2018). Is perception of earthquake effects gender dependent?. Earthquake Engineering and Structural Dynamics in Memory of Ragnar Sigbjörnsson: Selected Topics, 357-368. https://doi.org/10.1007/978-3-319-62099-2_18
• Şahan, C. (2019). Afet eğitim merkezinde simülasyon yöntemi kullanılarak verilen afet ve deprem eğitimlerinin ortaokul öğrencileri üzerindeki etkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Şanlı, Ö. (2017). Öğretmenlerin algılanan stres düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Elektronik sosyal bilimler dergisi, 16(61), 385-396. https://doi.org/10.17755/esosder.304681
• Şenel, S., & Alatlı, B. (2014). Lojistik regresyon analizinin kullanıldığı makaleler üzerine bir inceleme. Journal of Measurement and Evaluation in Education and Psychology, 5(1), 35-52.
• Tekeli-Yeşil, S., Dedeoğlu, N., Braun-Fahrlaender, C., & Tanner, M. (2011). Earthquake awareness and perception of risk among the residents of Istanbul. Natural hazards, 59, 427-446. https://doi.org/10.1007/s11069-011-9764-1
• Tekin, Ö., & Dikmenli, Y. (2021). Sınıf öğretmeni adaylarının afet bilinci algısı ve deprem bilgi düzeylerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 258-271. https://doi.org/10.31592/aeusbed.811043
• Telli, S. G., & Altun, D. (2023). Türkiye'de deprem sonrası çevrimiçi öğrenmenin vazgeçilmezliği. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 6(2), 125-136. https://doi.org/10.32329/uad.1268747
• Tercan, B. (2023). Bireylerin afet risk algısının çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(3), 1279-1287. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.1180447
• Tın, Ö., Kaya, A., & Güzen, S. A. (2021). Öğretmenler beklenen büyük depreme hazır mı? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(3), 1066-1085. https://doi.org/10.31592/aeusbed.907635
• Timisi, N., & Dursun, Ç. (2003). Medya ve deprem: 17 Ağustos 1999 depreminin medyada temsili. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Yayını.
• Trumbo, C. W., Peek, L., Meyer, M. A., Marlatt, H. L., Gruntfest, E., McNoldy, B. D., & Schubert, W. H. (2016). A cognitive‐affective scale for hurricane risk perception. Risk Analysis, 36(12), 2233-2246. https://doi.org/10.1111/risa.12575
• Turan, M., Odabaş, L., Çinar, Ö., Akbaş, M., & Kılıç, H. (2021). Afet yönetim sürecinde rol alacak paydaşların risk algıları. The Journal of International Scientific Researches, 6(2), 152-167. https://doi.org/10.23834/isrjournal.909009
• Turhaner, K. & Polat, M. (2023). Deprem ve eğitim ortamları arasındaki ilişkinin afet yönetimi bağlamında değerlendirilmesi üzerine notlar. In: Baltacı, Ö. (ed.), Eğitimde Güncel Araştırmalar- III. Özgür Yayınları. https://doi.org/10.58830/ozgur.pub247.c1370
• Ushurova, Z., Tösten, R., & Kayra, F. (2023). Öğretmen iş gücü devir hızının (öğretmen sirkülasyonunun) avantaj ve dezavantajları: Siirt örneği. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(1), 159-189. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2023.1172429
• Uşak, M., Şensoy, Ö., Yıldırım, H. İ., & Hançer, A. H. (2005). İlköğretim fen bilgisi ve matematik öğretmen adaylarının deprem hakkındaki bilgi düzeylerinin bazı değişkenlere göre karşılaştırılması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 35-46.
• Varol, N., & Gültekin, T. (2016). Afet antropolojisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59), 1431-1456. Wu, G., Han, Z., Xu, W., & Gong, Y. (2018) Mapping individuals' earthquake preparedness in China. NatHazard Earth Sys, 18(5), 1315-1325. https://doi.org/10.5194/nhess-18-1315-2018
• Yabancı Tak, A. (2021). Etki büyüklüğü yöntemlerinin karşılaştırılması [Yayımlanmamış Doktora tezi]. Bursa Uludağ Üniversitesi.
• Yalman, N., & Yalman, Y. (2019). Deprem eğitiminin İstanbul’da ortaöğretim öğrencilerinin deprem bilincinin artırılmasına etkisi. Atlas Internatıonal Refereed Journal on Social Sciences, 5(17), 140-155. https://doi.org/10.31568/atlas.284
• Yeşil, D., & Erenoğlu, R. C. (2017). İlköğretim düzeyindeki okullarda afet ve acil durum planlarının içeriği ve mevcut durumunun değerlendirilmesi: Çanakkale ili örneği. TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, 16. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, 3-6 Mayıs, Ankara.
• Yıldız, M. (2000). İlköğretim okullarındaki öğretmenlerin deprem öncesinde ve deprem sonrası öğrenme ve öğretme başarıları ile deprem sonrası oluşabilecek değişiklikler [Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Yöndem, Z. D., & Eren, A. (2008). Deprem stresi ile başetme stratejileri ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal. 3(30), 60-75.