Kıbrıs Barış Harekâtının Azerbaycan Basınına Yansıması

Yıl 2020, , 117 - 141, 06.05.2020

Amrah Bayramov , Ahmet Edi

https://doi.org/10.31463/aicusbed.660681

Cited By: 1

Öz

Doğu Akdeniz havzasında yer alan Kıbrıs Adası, hem Akdeniz hem de Ortadoğu için stratejik bir konuma sahiptir. Eski çağlardan günümüze Akdeniz’de ticari ve askeri üstünlük sağlamaya çalışan farklı toplumlar, adayı ele geçirmek için mücadele etmişlerdir. Defalarca el değişen ada, birçok savaşa şahit olmuştur. 1571 yılında Osmanlı egemenliğine giren ada 1878 yılında İngiltere’ye geçici olarak verilmiş ve aynı devlet 1914 yılında resmen adayı işgal ettiğini bildirmiştir.
İkinci Dünya Savaşından sonra artan Sovyet tehdidi nedeniyle Bağdat Paktı’nın imzalandığı 1954 yılına kadar Kıbrıs meselesi ile ilgilenemeyen Türkiye, bu tarihten itibaren olayların içerisinde yer almaya başlamıştır. Gelişen çeşitli hadiseler akabinde adada soykırım ile karşı karşıya kalan Türkleri korumak ve mezalimden kurtartmak için askeri operasyondan başka çaresi kalmayan Türkiye 1974 yılında iki müdahale ile duruma müdahale etmiştir.
Türkiye’nin adaya müdahalesi bütün dünyada olduğu gibi Türk dünyasında da geniş yankı uyandırmıştır. Çalışmanın temel esası olan Azerbaycan basınına göre Kıbrıs Barış harekâtı da bu yankıyı aktarmaya yöneliktir. Sovyet sistemi içeresinde olan ve basın dâhil birçok konuda sansürün uygulandığı Azerbaycan’ın olaylara bakışı temasıyla hareket edilmiştir. Nitel araştırma yöntemlerinden belge ve doküman analizi yöntemi ile oluşturulan çalışma nihayetinde; Kıbrıs’taki olayların Azerbaycan basınına göre baş aktörü olarak NATO gösterilmeye çalışıldığı ve Amerika’nın bölgeye yerleşme noktasında bu durumu kullandığının anlatıldığı görülmüştür.

Abstract
Located in the eastern Mediterranean basin, the island of Cyprus has a strategic position for both the Mediterranean and the Middle East. From ancient times to the present day, different societies trying to achieve commercial and military superiority in the Mediterranean have struggled to take over the island. The island, which has changed hands repeatedly, has witnessed many battles. The island, which came under Ottoman rule in 1571, was granted temporarily to Britain in 1878, and the same state officially declared its occupation of the island in 1914.
Due to the increasing Soviet threat after the Second World War, Turkey was unable to deal with the Cyprus issue until 1954, when the Baghdad Pact was signed. Turkey, which had no choice but to carry out military operations to protect the Turks who  faced genocide on the island and to save them from persecution, intervened with two interventions in 1974. Turkey's intervention on the island has had wide repercussions in the Turkish world as well as in the whole world. According to the Azerbaijani press, which is the main basis of the study, the Cyprus peace operation is also intended to convey this echo. The Soviet system and censorship was applied in many issues including the press. The work that was created from qualitative research methods by the method of document and document analysis is ultimately; according to the Azerbaijani press, it was seen that NATO was trying to be the leading actor of the events in Cyprus and that America was using this situation at the point of settling in the region.

Keywords: Azerbaijan, Cyprus, Soviets, NATO, Turkey

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan, Kıbrıs, Sovyetler, NATO, Türkiye

Kaynakça

• Bakı gazetesi, 23 iyul 1974, s.1
• Bakı gazetesi, 24 iyul 1974, s.3
• Bakı gazetesi, 29 iyul 1974, s.1
• Bakinski Raboçi gazetesi, 19 iyul 1974, s.4
• BakinsiRaboçi gazetesi, 21 iyul 1974, s.4
• BakinskiRaboçi gazetesi, 22 iyul 1974, s.4
• BakinskiRaboçi gazetesi, 18 avqust 1974, s.3
• BakinskiRaboçi gazetesi, 15 avqust 1974, s.3
• Kommunistgazetesi, 17 İyul 1974, s.4
• Kommunist gazetesi, 18 iyul 1974, s.3
• Kommunist gazetesi, 19 iyul 1974, s.3
• Kommunist gazetesi, 20 iyul 1974, s.4
• Kommunist gazetesi, 21 iyul 1974, s.4
• Kommunist gazetesi, 22 iyul 1974, s.4
• Kommunist gazetesi, 23 iyul 1974, s.3
• Kommunist gazetesi, 28 iyul 1974, s.4
• Kommunist gazetesi, 1 avqust 1974, s.3
• Kommunist gazetesi, 7 avqust 1974, s.3
• Kommunist gazetesi, 24 avqust 1974, s.1
• Коммунист, 24 август 1974, c.1)
• Vışkagazetesi, 19 iyul 1974, s.3
• Vışka gazetesi, 21 iyul 1974, s.3
• Vışka gazetesi, 16 avqust 1974, s.3
• AKŞİN, S. (2008). Türkiye Tarihi 4. Cilt; Çağdaş Türkiye 1908-1980. İstanbul: Cem Yayınevi.
• AKIN, F. (2006). Türkiye’de Azınlık Politikaları ve 6-7 Eylül Olayları. İstanbul: Kum Saati Yayınları.
• APUHAN, F. (2016). Kıbrıs Meselesi ve Bingöllü Kıbrıs Gazileri’nin Nazarıyla 1974 Kıbrıs Barış Harekatı-I. Bingöl Araştırmalar Dergisi. 3/1: 35-66.
• BOSTANCI, M. (2015). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin İlanı ve Buna Yönelik Tepkilerin Türk Kamuoyundakı Yankıları. Tarihi Araştırmalar Dergisi.34/57: 317-355.
• ÇELİK, D. (2016), Uluslararası Boyutlarıyla Kıbrıs Meselesi ve Geleceği Uluslararası Sempozyumu (11-13 Aralık 2014 Bildiriler), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları; Mehmet, K. Atatürk Dönemi Türkiye-Kıbrıs İlişkileri (1923-1938): 33-54.
• ÇIRAKZADE, V. (1992). İstiklal Yollarında. Bakü: Azerneşir Yayınları.
• DENİZLİ, Ali. (2014). Kıbrıs Barış Harekatı (20 Temmuz 1974); Kıbrısı Ele Geçiren Üstün Birlikler; Kıbrıs’ta Kahramanlar Kahramanı Olağanüstü Askerler, Ankara: Berikan Ofset Matbaacılık.
• DERMAN, G. KURBAN, V. (2016). Kıbrıs Sorunun Türk Dış Politikasına Etkisi ve ABD-SSCB İle İlişkiler. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi.16/33: 455-484.
• ENSEROV, V. (2010). Sovytler Birliği Dönemi ve Sonrasında Azerbaycan’da Haber Ajansları. Selçuk İletişim Dergisi. 6/2: 270-277.
• GÜLEN, A. (2012). İnönü Hükumetleri’nin Kıbrıs Politikası (1961-1965). Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. 13/50: 389-428.
• GÜLEN, A. (2016). İnönü Hükumetleri’nin Kıbrıs Politikası (1961-1965), Ankara: Berikan Yayınevi.
• GÜLER, Y. (2004). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin Kuruluşuna Kadar Kıbrıs Meselesi. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi. 5/1: 101-112.
• KOÇ, E. (2018), Çarlık Dönemi Azerbaycan Matbuaatı Üzerine Bir İnceleme. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 60: 181-196.
• SERTÇELİK, S. (2018). Rus ve Ermeni Kaynakları İşığında Ermeni Sorunu; Ortaya Çıkış Süreci 1678-1914, 8. Baskı, Ankara: SRT Yayınları.
• OLGUN, K. BALIKÇIOĞLU, E. (2012). The Times Gazetesi’ne Göre İngiliz Dönemindeki Kıbrıs’ta İdari Islahat, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi. 9/1: 816-844.
• YILMAZ, H. (2017). Kıbrıs Barış Harekatı ve Sonuçları. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. 6/1: 87-98.
• https://www.academia.edu/34972661/AZERBAYCAN_MİLLİ_UYANIŞINDA_AYDINLAR_VE_BASIN_INTELLECTUALS_AND_PRESS_IN_NATIONAL_AWAKENING_OF_AZERBAIJAN
• http://www.azerbaijans.com/content_742_az.html