ESRÂR DEDE DİVANI’NDA MEVLÂNÂ VE MEVLEVİLİĞE DAİR UNSURLAR

Yıl 2021, , 129 - 150, 31.10.2021

Ceylan Kan Ruken Karaduman

https://doi.org/10.31463/aicusbed.971075

Bu makale için 31 Ekim 2022 tarihinde bir düzeltme yayımlandı. https://dergipark.org.tr/tr/pub/aicusbed/issue/73297/1197060

Öz

Esrar Dede, Mevlevîlik kültürünün Türk edebiyatına kazandırdığı önemli şairlerden biridir. XVIII. yüzyılda yaşamış olan Esrar Dede, Mevlevî tarikatına kırklı yaşlarında intisap eder. Geç denilebilecek bir yaşta hayatının yönünü değiştiren şair, ömrünün son dokuz yılını Mevlevîlikte kendini bulma yolculuğuna adar. Şeyh Galip gibi büyük bir şairin gözetiminde yetişen Esrar Dede, hocasından aldığı terbiyeyi kültürel birikimi ile sentezler ve kısa zamanda birçok eser vücuda getirir. Tarikat içerisinde yetişmiş Mevlevî şairden de etkilenen Esrar Dede, bu etkileşimi kendi şiir potasında eriterek oldukça özgün şiirler kaleme alır. Mevlevîlikte dedelik makamına kadar yükselen şair, ömrünün son demlerini Galata Mevlevîhanesi’nde uzlette geçirir. Esrar Dede’nin manevi kimliğini şekillendiren Mevlânâ ve Mevlevîliğe dair unsurlar onun bir anlamda edebi hüviyetini de oluşturmaktadır. Bu çalışmada şairin divanından yola çıkılarak Esrar Dede’nin Mevlânâ’ya bakışı ile Mevlevilik kavramlarının onun zihninde ve manevi dünyasında nasıl karşılık bulduğu saptanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Esrar Dede, divan, tasavvuf, Mevlânâ, Mevlevîlik

Kaynakça

• Bayrakçı, Ö. F. (2015). Türk Din Mûsikîsi’nde “Mevlevî Ayini” Formuna Genel Bir Bakış. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2(2), 139-152.
• Cebecioğlu, E. (2000). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Trabzon: Anka Yayınevi.
• Demirci, M. (2007). Bir Eğitim Aracı Olarak Mevlevi Çilesi. Marife. (7)3, 105-122.
• Genç, İ. (1986). Esrar Dede Tezkire-i Şu’arâ-yı Mevleviyye. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Genç, İ. (2018). Tezkire-i Şu’arâ-yı Mevleviye. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Göktaş Kaya, L. (2007). Mevlevilik Felsefesinden Yola Çıkarak Din-Sanat İlişkisi. Konya: Sümam Yayınları.
• Gölpınarlı A. (1963). Mevlevi Adap ve Erkanı. İstanbul: İnkılap Kitapevi.
• Güllüce, H. (2007). Mesnevi Mesnevihanlık ve Dârülmesneviler. Marife. 7(3), 287-304.
• Horata, O. (2019). Esrar Dede Divanı. Ankara: Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• İyiyol, F. (2014). Mevlevi Gülbankları ve Mevlevi Gülbanklarının İşlevsel Açıdan Tahlili. Turkish Studies. 9(6), 583-600.
• Kasır, H. (1996). Esrar Dede Hayatı, Edebi Kişiliği ve Divanının Karşılaştırmalı Metni. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Ankara.
• Onay, T. (1996). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı. (Kurnaz, C. Haz.). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü II. İstanbul: MEB Yayınları.
• Rûmi, C. (2015). Mesnevî-i Ma’nevi. (Örs, D., & Kırlangıç, H. Çev. ed.). Ankara: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Top, H. (2001). Mevlevi Usûl ve Ădâbı. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Uzun, M. (2008). Türk Tasavvuf Edebiyatında Bir Dua ve Niyaz Tarzı Gülbank. (Çifçi. C. haz.) İstanbul: Kitabevi Yayınları.