KIRGIZİSTAN’DA DİNİ KURUMSALLAŞMA VE TOPLUM

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 1, 177 - 209, 11.05.2015

Timur Kozukulov

Öz

SSCB'den miras olarak varlığını sürdüren Kırgızistan Müftülüğü, ilk kez 1943 senesinde SSCB döneminde, Özbekistan'da bulunan Taşkent'te Orta Asya ve Kazakistan Din İdaresi Başkanlığı adı altında, merkezi bugünkü bağlı bir birim/Kadılık olarak kurulmuştu. SSCB'nin dağılması ile Taşkent'teki Baş Müftülüğe bağlı ülkeler, ayrılarak kendi müftülük teşkilatlarını kurdular. Kırgızistan Müftülüğü de bunlardan birisidir. Her ne kadar şu an ki Kırgızistan müftülük sisteminin esas yapısı SSCB'den miras alınmış olsa da Müftülük teşkilatı bağımsızlık sonrası ortaya çıkan yeni şartlara kendinî adapte etme ve geliştirme arayışında bulunmaya devam etmektedir. Özellikle bağımsızlık sonrası artan dinî canlanma ile birlikte farklı inanç gruplarının varlığını görünür kılması eski tarz müftülük siyasetini tartışma konusu yapmış ve yapmaya da devam etmektedir. Biz de bu makalede, hükümet dışı bir kurum olan Kırgizistan Müftülüğünün, bağımsızlığın ilanından bu yana özgürlük imkânına kavuşan farklı dinî gruplara karşı takip ettiği siyasetin, hem devlet nezdinde hem de toplum tarafından nasıl algılandığı, benimsendiği ve ne gibi tepkilerle karşılaştığı sorunları üzerinde duracağız.

Anahtar Kelimeler

Kırgızistan, Müftülük, Hazreti Müfti, Kadılık (Kazılık) İlçe Baş İmam Hatip, Hücre

Kaynakça

• Erdem M., Kırgız Türkleri: antropoloji ve sosyal araştırmalar, –Ankara: «ASAM», 2000.
• Eşon ibn Abdulmacidhan. http://ru.wikipedia.org/wiki/Эшон_Бабахан_ибн_
• Абдулмажидхан
• F.Kulov Başbakanlık görevinen istifa edip tekrar atanmada Parlamentodan oy alamayınca, Cumhurbaşkan K.Bakiyev’i görevden istifa ettirmek için uyğuladığı bir miting gibi kampaniya.
• Kanatbek Murzahalilov, Problemı gosudarstvenno-islamskih otnoşeniy v sovremennom Kırgızstane, http://www.akipress.org/comments/
• news:13810
• Kırgız Cumhuriyeti Devlet tarafından Din Siyaseti ile ilgili savunma konseyinin kararların gerçekleştirmesi hakkında. Cumhurbaşkanın fermanı http://www.president.kg/ru/novosti
• /3468_podpisan_ukaz_o_realizatsii_resheniya_soveta_oboronyi_kyirgyizskoy_respubliki_o_gosudarstvennoy_politike_v_religioznoy_sfere/
• Kırgız Cumhuriyetinin Dinî İnanç Özgürlüğü ve Dinî Kurumlar Kanunu, 16 Aralık 1991. No 656-XII
• Kompleksnoe İssledovaniye Religioznoy Jizni V Kırgızskoy Respublike, //OşDÜnün Kültüroloji Enstitüsü Araştırma Laboratüvarı Raporu. 1998.
• Kozukulov T., Problemı Borbı S Religioznım Ekstremizmom V Usloviyah Globalizatsii V Ferganskoy Doline, Oş, 2008.
• Kozukulov Timur, Günümüz Kırgızlarda Din Anlayışı Ve Fenomenleri, //Uluslar Arası Türk Dünyası Din Anlayışları Sempozyum, 4-6 Kasım 2010.
• Mametbek Mırzabaev, Muftiyattın kırgız elinin caşoosundağı ordu. http://religion.gov.kg/ru/node/77
• Obrazovaniye DUM Sredney Azii (САДУМ), İslam Uz. http://islam.u
• z/home/news/islam-dunya/348-turfa.html
• Orozbek Moldaliev, Prezidenttin Cogorku Keneştegi ıygarım ukuktuu ökülü: "Anın videosun biz tartıptırbızbı?" http://kyrgyztoday.kg
• /makala/36601/orozbek-moldaliev-prezidenttin-jogorku-keŋeştegi-ıygarım-ukuktuu-ökülü-anın-videosun
• Religiovedı obespokoenı situatsiyey, slovjivşeysya vokrug DUMK. http://www.24.kg/community/170032-religiovedy-obespokoeny-situaciej-slozhivshejsya.html
• Tabışalieva A., Vera V Turkestane, –Bişkek, 1993.
• V Bişkeke otkrılis kursı povışeniya obrazovaniya davaatçı. 20.10.2010 Bişkek (AKİpress) http://kg.akipress.org/news:280761
• V Oşskoy oblasti 221 meçet ne proşla registratsiyu, - Gosagenstvo po delam religii, http://www.turmush.kg/ru/news:50832
• iz 616 meçetey i medrese Calalabadskoy oblasti ne proşli registratsiyu, http://www.turmush.kg/ru/news:49471
• Ak çıçkandardın carışı ce muftiyat kantip “düköngö” aylandı? http://kyrgyztoday.kg/makala/36431/ak-çıçkandardın-jarışı-je-muftiyat-kantip-düköngö-aylandı1993 Anayasa 16 madde.
• Haziran 2010’da referandumda kabul edilen Anayasa. 1.madde 1.punktosu.
• Cumhurbaşkanlığına bağlı Din İşleri Komisyonunun resmi web-sitesi. http://religion.gov.kg/ru/node/84