SİCİLL-İ AHVAL DEFTERLERİNE GÖRE BAYEZİD’Lİ DEVLET MEMURLARI

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 1, 1 - 24, 27.04.2018

Yakup Karataş

Öz

Sultan II. Abdülhamid Han döneminde kurulan
Sicill-i Ahval Komisyonu ve bu komisyonca tutulan kayıtlar, devlet memurlarının
memuriyetleri boyunca geçirdikleri iş yaşantılarını konu alan bir veri bankası
görünümündedir. Prosopografik bir çalışma denemesi olarak bu bildiride Bayezid
doğumlu veya Bayezid’de görev alan ve sicill-i ahval kayıtlarına geçen memurlar
tanıtılacaktır. Erzurum Vilayeti’nin bir sancağı olan Bayezid Sancağı
Osmanlı-İran ve Rus sınırında yer alan, Eleşkirt, Karakilise, Diyadin, Tutak, Taşlıçay
ve Bayezid Merkez kazalarından oluşan önemli bir yerleşim yeri idi. Burada
bundan 100-150 yıl önce görev alan kimi memurların bugün dahi torunlarının
yaşamakta olması münasebetiyle de önem arz eden bu çalışma, tamamen arşiv
kaynaklı bir deneme hüviyetindedir. Bu çalışma bundan sonraki biyografi
çalışmalarına ve genç araştırmacılara da kaynaklık etmesi açısından önemli
görülmekle bölgede görev yapan memur sicillerinin incelenmesi yoluyla da alana
değerli bir katkı olarak düşünülmektedir. Devlet görevlilerinin nerede doğup
hangi okullarda hangi dersleri ikmal ettikleri, aile bağları, nerelerde hangi
vazifeleri ifa ettikleri, tayin, nakil, mazuliyet ve emeklilik durumları ve
hatta ahlaki vaziyetleri hakkında mütalaaların da yer aldığı siciller, muazzam
Osmanlı kayıt sisteminin bir parçası ve bugünkü emekli sandığı gibi kurumların
da temeli olarak imparatorluktan Cumhuriyet Türkiye’sine kalan çok önemli bir
miras olarak görülmelidir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Bayezid Sancağı, Sicill-i Ahval Defterleri, II. Abdülhamid, Devlet Memurluğu

Kaynakça

• Ahmet Mithat Efendi (2004), Üss-i İnkılap, (Yay. Haz. Tahir Garip Seratlı), İstanbul: Selis Yayınları, C. II. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dâhiliye Sicill-i Ahval İdaresi, Defterler, (BOA. DH. SAİD.d) Dosya Nr./Gömlek Nr; 15/217, 19/231, 24/128, 30/139, 30/207, 31/171, 32/55, 38/37, 40/22, 46/21, 51/233, 51/234, 65/246, 89/146, 89/178, 94/80, 112/116, 113/204, 114/76, 136/69, 145/97, 147/129, 148/141, 148/146, 161/44, 174/142, 175/74. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dâhiliye Sicill-i Ahval İdaresi, Memurin (BOA. DH. SAİD. MEM) 8/14. 14/13, 16/15.Bouquet, Olivier (2008), Sultanın Paşaları (1839-1909), (Çev. Devrim Çetinkasap), İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, ss. 55-64.Findley, Carter V. (1985), “19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Bürokratik Gelişme”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul: İletişim Yayınları, C. I, s. 262.Findley, Carter V. (2014), Osmanlı İmparatorluğu’nda Bürokratik Reform (Babıali, 1789-1922), (Çev. Ercan Ertürk), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Sarıyıldız, Gülden (2009), “Sicill-i Ahval Defterleri”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul, C. 37, ss. 134-135. Sarıyıldız, Gülden (2004), Sicill-i Ahval Komisyonu’nun Kuruluşu ve İşleyişi (1879-1909), İstanbul: Der Yayınları. Shaw, Stanford J., Shaw, Ezel Kural (2010), Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, İstanbul: E Yayınları, C. 2.