ÖĞRETMENLERİN AFETE HAZIRLIK DÜZEYLERİ İLE İLKOKULLARDAKİ AFET EĞİTİMİ UYGULAMALARINA YÖNELİK GÖRÜŞLERİ

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 77 - 112, 30.04.2022

Alpaslan Ayhan Çelik , Kerim Gündoğdu

https://doi.org/10.31463/aicusbed.1057401

Cited By: 12

Öz

Bu araştırmada ilkokulda görevli öğretmenlerin afetlere hazırlık düzeyleri ile afet eğitiminin eğitim programlarındaki yeri hakkındaki görüşlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma karma araştırmada sıralı açıklayıcı yöntem çerçevesinde gerçekleştirilmiştir. Araştırma örneklemini İzmir İli Buca İlçesinde yer alan kamu ilkokullarında görevli İngilizce, anasınıfı ve sınıf öğretmenleri ile okul psikolojik danışmanları oluşturmuştur. Veri toplama aracı olarak İnal ve Doğan (2018) tarafından hazırlanan likert tipindeki Genel Afete Hazırlık Ölçeği ile yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Nicel verilerin analizinde parametrik ve nonparametrik testlerden, görüşme ile elde edilen verilerin analizinde ise betimsel analiz yönteminden yararlanılmıştır. Verilerin analizi sonucunda öğretmenlerin afetlere karşı duyarlılıklarının yüksek olduğu, afet durumlarını ciddiye aldıkları ve afetlere karşı önlem almayı önemsedikleri, bu önlemlerin yararlı olacağını düşündükleri; ancak bu önlemleri gerçekleştirmedikleri ve kendilerini afetlere karşı hazırlık konusunda yeterli görmedikleri sonuçlarına ulaşılmıştır. Araştırmanın nitel bölümünden elde edilen veriler de bu bulguları desteklemektedir. Ulaşılan bu sonuçlar çerçevesinde öğretmenlerin afetlere hazırlık düzeyi ile hâlihazırda okullarda gerçekleştirilen afet eğitimi uygulamalarının iyileştirilmesine yönelik önerilerde bulunulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Afet, Afet eğitimi, Afete hazırlık, İlkokul, ilkokul öğretmenleri

Kaynakça

• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) (2014). Açıklamalı Afet Yönetimi Terimleri Sözlüğü. https://www.afad.gov.tr/ açıklamalı-afet-yönetimi-terimleri-sözlüğü. Erişim Tarihi: 30.04.2020.
• Akar, S. (2013). Doğal Afetlerin Kamu Maliyesine ve Makro Ekonomiye Etkileri: Türkiye Değerlendirmesi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 11(21), 185-206.
• Akçil, Ö., Toğrol, A., Mercan, F. Ç., Püskülcü, S., Tanırcan, G. & Baykal, A. (2014). Yeniden düzenlenmiş Temel Afet Bilinci Eğitim Programı’nın okul dışı bilim öğrenme ortamında etkililiğinin incelenmesi. Boğaziçi University Journal of Education, 31(2), 2014, 99-126.
• Al-Rousan, T.M., Rubenstein R.M. ve Wallace R.B. (2014). Preparedness for natural disasters among older US adults: A nationwide survey. American Journal of Public Health, 104(3), 506-511.
• Aydın, F. & Coşkun, M. (2010). Observation of the students’ “earthquake” perceptions by means of phenomenographic analysis (Primary education 7th grade – Turkey). International Journal of the Physical Sciences. 5(8), 1324- 1330.
• Balcı, A. (2013). Sosyal bilimlerde araştırma: Yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: Pegem Akademi.
• Baltacı, A. (2017). Nitel veri analizinde Miles-Huberman modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 1-15.
• Bayram, A. ve Güler, S. B. (2016). Doğal Afetlerin Önlenmesinde Kuruluşların Önem ve Sorumluluk Düzeylerine Göre İncelenmesi: İstanbul Örneği. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 665-686.
• Bhandari, R. K. (2014). Disaster education and management: A joyride for students, teachers and disaster managers. New Delhi: Springer India. Can, A. (2014). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Ankara: Pegem Akademi.
• Cin, M. (2010). Sınıf öğretmeni adaylarının doğal afetler ile ilgili yanılgıları. Marmara Coğrafya Dergisi, 22, 70-81.
• Cong, Z., Liang, D. ve Luo, J. (2014). Family emergency preparedness plans in severe tornadoes. American Journal of Preventive Medicine, 46(1), 89-93.
• Coşkun, Ş. (2011). İlköğretim öğrencilerine verilen afet eğitimlerinin algılanmasını ölçmek üzere bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Creswell, J. W. (2012). Educational research: planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research (4th ed). Boston: Pearson.
• Creswell, J. W. (2017). Karma yöntem araştırmalarına giriş. (Çev. Sözbilir, M.). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Cvetković, V. M., Dragićević, S., Petrović, M., Mijalković, S., Jakovljević, V. & Gačić, J. (2015). Knowledge and perception of secondary school students in Belgrade about earthquakes as natural disasters. Pol. J. Environ. Stud., 24(4), 77-85.
• Değirmenci, Y. & İlter, İ. (2013). Coğrafya Dersi Öğretim Programı’nda doğal afetler. Marmara Coğrafya Dergisi, 28, 276-303.
• Demir, A. ve Aktaş, E. (2008). Gümüşhane Sancağı’nda Doğal Afetler (1888–1910). Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM, 24(24), 21-54.
• Devi, A. W. ve Sharma, D. (2015). Awareness on earthquake preparedness: A key to safe life. International Journal of Nursing Research and Practice, 2(2), 12-17.
• Dogru, M. & Sarac, E. (2013). Metaphors of primary school students relating to the concept of global warming. Educational Research and Reviews, 8(21), 2071- 2082. Ekiz, D. (2003). Eğitimde araştırma yöntem ve metotlarına giriş, Ankara: Anı Yayınları.
• Ergünay, O. (2007). Türkiye’nin afet profili. TMMOB Afet Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 5-7 Aralık 2007, Ankara İMO Kongre ve Kültür Merkezi, 1-14.
• Ersoy, Ş. (2016). 2015 Yılının Doğa Kaynaklı Afetleri “Dünya ve Türkiye“. TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Yayınları, No: 125. http://www.jmo.org.tr/resimler/ekler/cb5590ed725b536_ek.pdf, Erişim Tarihi: 10.03.2018
• Fetihi L. ve Gülay H. (2011). The effect of earthquake awareness development program (EADP) on 6 years old children. International Online Journal of Educational Sciences, 3(2), 663-678.
• Fidan, T. ve Öztürk, İ. (2015). The relationship of the creativity of public and private school teachers to their intrinsic motivation and the school climate for innovation. procedia - Social and Behavioral Sciences 195, 905-914.
• Gay, L. R. (1987). Educational research competencies for analysis and application (3rd ed.). London: Merrill Publishing Company.
• Genç, F. N. (2007). Türkiye’de Doğal Afetler ve Doğal Afetlerde Risk Yönetimi. Stratejik Araştırmalar Dergisi, 9(5), 201-226.
• Gökçe, O., Özden, Ş. ve Demir, A. (2008). Türkiye’de afetlerin mekansal ve istatistiksel dağılımı afet bilgileri envanteri. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Müdürlüğü Yayını, Ankara.
• Grima, J., Filho, L. W. & Pace, P. (2010). Perceived frameworks of young people on global warming and ozone depletion. J. Baltic Sci. Educ., 9(1), 35-49.
• Grotberg, H. (2001). Resilience programs for children in disaster. https://doi.org/10.1046/j.1467-0658.2001.00114.x Erişim Tarihi:05.05.2020.
• Gökmenoğlu, T, Daşçı Sönmez, E ve Yavuz, İ. (2021). A cascade teacher training model in disaster education: A Case of Turkey. Uluslararası eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 11(1), 23-42.
• Hatch, J.A. (2002). Doing qualitative research in education settings. State University of New York Press.
• İçel, G. (2014). Mersin’de Meteorolojik ve Hidrometeorolojik Afetler. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkıc, 9(11), 263-282, ISSN:1308-2140, www.turkishstudies.net, http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7454, Ankara.
• Karakuş, U. & Önger, S. (2017). 8. Sınıf öğrencilerinin doğal afet ve afet eğitimi kavramını anlama düzeyleri. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 6(6), 482-491. Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kawasaki, H., Yamasaki, S., Rahman, M. M., Murata, Y., Iwasa, M., & Teramoto, C. (2020). Teachers-parents cooperation in disaster preparation when schools become as evacuation centers. International Journal of Disaster Risk Reduction, 44, 101445.
• Kılınç, Y. (2013). Metaphors developed by high-school students towards the concept of “flood”. Educational Research and Reviews, 8(8), 354-360.
• Kırıkkaya, B.K., Ünver, A.O. ve Çakın, O. (2011). İlköğretim Fen ve Teknoloji programında yer alan afet eğitimi konularına yönelik öğretmen görüşleri. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 5(1), 24-42.
• Kızıloğlu, F.M., Okuroğlu M. ve Örüng, İ. (2006). Kırsal Yerleşimler ve Doğal Afetler. Gazi Osman Paşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 23(2), 53-58.
• King, T. & Tarrant, R. (2013). Children’s knowledge, cognitions and emotions surrounding natural disasters: An investigation of year 5 students, Wellington, New Zealand. Australasian Journal of Disaster and Trauma Studies, 1, 17–26.
• Koca, M.K. (2001) İlköğretimde Deprem ve Depremin Zararlarından Korunma Yollarının Öğretimi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Küçükcan, B. (2008). Kütüphane Binaları: Deprem ve Diğer Afetlere Hazırlık. Bilgi ve Belge Araştırmaları, 1(1), 39-53.
• Lemyre, L., Lee, J.E.C., Turner, M.C. ve Krewski, D. (2007). Terrorism preparedness in canada: a public survey on perceived institutional and individual response to terrorism. International Journal of Emergency Management, 4(2), 296-315.
• Lindell, M. K., Prater, C. S., Wu, H. C., Huang, S. K., Johnston, D. M., Becker, J. S., & Shiroshita, H. (2015). Immediate behavioural responses to earthquakes in Christchurch, New Zealand, and Hitachi, Japan. Disasters, 40(1), 85-111
• Maya, İ. ve Sarı B. (2016). Türkiye’de afet eğitimi ve MEB müfredatındaki afet eğitimi konularının değerlendirilmesi. 8. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresi, Çanakkale.
• Mızrak, S. (2017). Afetlere dirençli toplum oluşturmak için bireysel yeterlikler. Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Afet Eğitimi ve Yönetimi Anabilim Dalı Afet Eğitimi ve Yönetimi Bilim Dalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale.
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2019). Okul tabanlı afet eğitimi. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmen Yetiştirme Genel Müdürlüğü Yayını.
• Muttarak, R. ve Pothisiri, W. (2013). The role of education on disaster preparedness: Case study of 2012 Indian Ocean earthquakes on Thailand's Andaman Coast. Ecology and Society, 18(4), 51, https://www.ecologyandsociety.org/vol18/iss4/art51/ adresinden erişildi.
• Öcal, A. (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler dersinde deprem eğitiminin değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 169- 184.
• Özgen, N., Ünaldı, Ü. E. & Bindak, R. (2011). Öğretmen adaylarının doğal afetler konusuna yönelik “Etkili öğrenme biçimleri”nin belirlenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 12(4), 303-323.
• Özgüven, B. (2006). İlköğretim öğrencilerine verilen temel afet bilinci eğitiminin bilgi düzeyine etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir.
• Özşahin, E. (2013, Eylül). Türkiye’de Yaşanmış (1970-2012) Doğal Afetler Üzerine Bir Değerlendirme. 2. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay. 1-8. http://www.tdmd.org.tr/TR/Genel/pdf/TDMSK046.pdf, Erişim Tarihi: 11.03.2018
• Öztürk, M. K. (2013). Sınıf öğretmeni adaylarının deprem deneyimleri üzerine bir araştırma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(1), 308-319. Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (Çev. M. Bütün ve S. B. Demir). Ankara: Pegem Akademi.
• Petal, M. (2009). Education in disaster risk reduction. In: R. Shaw & R. R. Krishnamurthy (Eds), Disaster management: Global challenges and local solutions (pp. 285–320). India: Universities Press.
• Phillips, M. K., Cinderich, A. B., Burrell, J. L., Ruper, J. L., Will, R. G., & Sheridan, S. C. (2015). The effect of climate change on natural disasters: A college student perspective. Weather, Climate & Society, 7(1), 60-68. doi:10.1175/WCAS-D-13-00038.1.
• Ronan K. R., Alisic E., Towers B., Jhonson A. V. ve Jhonston D. M. (2015). Disaster Preparedness for Children and Families: a Critical Review. Curr Psychiatry Rep (2015) 17:58 DOI 10.1007/s11920-015-0589-6.
• Sert, E. (2002). Depremin ilköğretim öğrencilerinin güdülerini ve başarı-başarısızlık yüklemelerini etkileme düzeyi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya.
• Shaw, R., Shiwaku, K., Kobayashi, H., & Kobayashi, M. (2004). Linking experience, education, perception and earthquake preparedness. Disaster Prevention and Management: An International Journal, 13(1), 39–49.
• Shenton, A. K. (2004). Strategies for ensuring trustworthiness in qualitative research projects. Education for İInformation, 22(2), 63-75.
• Sjarifah, I. & Setyawan, H. (2016). The education on emergency response and disaster for junior high school students of Surakarta. Prosiding International Conference on Teacher Training and Education (ICTTE) FKIP UNS 2015, 1(1), 806-811.
• Şimşek, C. (2007). Children’s ideas about earthquakes. Journal of Environmental & Science Education, 2, 14-19.
• Sipahioğlu. Ş. (2012). Doğal Afetler Sorunu. Özgen N. (Ed.), Günümüz Dünya Sorunları (s. 43-70). Ankara: Eğiten Kitap.
• Soydan, E. ve Alpaslan, N. (2014). Medyanın Doğal Afetlerdeki İşlevi. İstanbul Journal of Social Sciences, 7, 53-64.
• Sriskandarajah, V., Neuner, F., & Catani, C. (2015). Parental care protects traumatized Sri Lankan children from internalizing behavior problems. BMC Psychiatry, 15(1), 1-11.
• Takeuchi, Y., Mulyasari, F., & Shaw, R. (2011). Roles of family and community in disaster education. In disaster education (pp. 77-94). Emerald Group Publishing Limited.
• Tanaka, K. (2005). The impact of disaster education on public preparation and mitigation for earthquakes: A Cross-country comparison between Fukui, Japan and The San Francisco Bay Area, California, USA. Applied Geography 25, 201-225.
• Tekeli Yeşil, S. , Dedeoğlu, N. , Tanner M. , Braun-Fahrlaender, C. ve Obrist, B. (2010). Individual preparedness and mitigation actions for a predicted earthquake in İstanbul. Journal of Disasters, 34(4), 910-930.
• Tokcan, H. ve Yiter, E. (2017). 5. Sınıf Öğrencilerinin Doğal Afetlere İlişkin Bilişsel Yapılarının Kelime İlişkilendirme Testi (Kit) Aracılığıyla İncelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 115-129.
• Turan, İ. & Kartal, A. (2011). İlköğretimde doğal afetler öğretiminin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. 20. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı 8- 10 Eylül 2011 Bildiri Özetleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Burdur.
• Turan, M., Bulut, Y. ve Öztürk, G. (2015). Acil durumlar ve afetlerle ilgili kurumların ve acil çağrı numaralarının bilinilirliği; Gümüşhane örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(3), 440-453.
• Tuswadi, H. T. (2014), Disaster prevention education in Merapi Volcano area primary schools: Focusing on students’ perception and teachers’ performance. Procedia Environmental Sciences, 20, 668–677.
• United Nations. (2009). International strategy for disaster risk reduction, terminology on disaster risk reduction. http://www.unisdr.org/we/inform/publications/7817 Erişim Tarihi: 30.04.2020
• Uzunçıbuk, L. (2009). Doğal Afetlerin Kentsel ve Bölgesel Planlamada Yeri. Jeodezi, Jeoinformasyon ve Arazi Yönetimi Dergisi, 2(101), 18-27.
• Ülker Tümlü, G. ve Recepoğlu, E. (2013). Üniversite akademik personelinin psikolojik dayanıklılık ve yaşam doyumu arasındaki ilişki. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 3(3). 205-213.
• Yavaş, H. (2001). Doğal Afet Yönetimi ve Yerel Gündem 21 Çalışmaları Kapsamında İzmir’de Deprem Riski. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(3), 118-138.
• Yazıcı, Ö. ve Ulu Kalın, Ö. (2018). Doğal afet için kavramsal metaforların karşılaştırmalı analizi. E-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi. 5(1), 25-40.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, E. (2014). Okulda öğretim programı ve program dışı etkinlikler yoluyla afet eğitimi: Karşılaştırmalı bir örnek olay çalışması. Orta Doğu Teknik Üniversitesi. Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi. Ankara.
• Yu, X., Lau, J.T.F., Mak, W.W.S., Zhanga, J., Lui, W.W.S. ve Zhanga, J. (2011). Factor structure and psychometric properties of the Connor-Davidson resilience scale among chinese adolescents. Comprehensive Psyhiatry, 52(2) 218-24.
• Zhu, T. T., & Zhang, Y. J. (2017). An investigation of disaster education in elementary and secondary schools: evidence from China. Natural Hazards, 89, 1009-1029. https://doi.org/10.1007/s11069-017-3004-2