“MEM u ZİN” MESNEVİSİNDE AHLAKÎ DEĞERLER ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 113 - 127, 30.04.2022

Nilay Kınay

https://doi.org/10.31463/aicusbed.1065519

Öz

İnsanların düşüncelerini, duygularını aktarmak için bir araç olarak kabul edilen edebiyat, toplum tarafından kabul görmüş ve halkın değerlerini de yansıttığı ögeleri bünyesinde barındırmıştır. Bu alanda ürün verilen dönemlerin içinde XVII. yüzyıl Osmanlı edebiyatı yazılı ürünleri ile oldukça velûd bir dönemdir. Mesneviler bu yüzyılda sıklıkla karşımıza çıkan nazım şeklidir. Mesnevilerde konu sınırlamasının olmama özelliği şairlerin mesneviyi tercih etme sebeplerinden biridir. XVII. yüzyıl Osmanlı geleneği şairlerinden olan Ahmed-i Hânî şark coğrafyasında yetişen büyük şeyh ve âlimlerden biridir. Ahmed-i Hânî klasik edebiyat geleneği içinde eserler vermiştir. Bu eserlerinden biri de Kürtçe olarak yazdığı ilahi aşk konulu Mem u Zîn mesnevisidir. Eser, şairin sanatsal kaygılarının yanında estetik beğenileri de taşımaktadır. Evrensel olan değerleri bünyesinde barındırdığı için ahlaki öğretiler bu mesnevide çokça yer almaktadır. Ahmed-i Hânî de eserlerini kaleme alırken bu öğretileri göz önünde tutmuştur. Mem u Zîn’de insanın sahip olması ve sakınması gereken düşünce ve davranışlar edepli bir şekilde anlatılmıştır. Şair eserinde ahlaki ilkeleri toplumda anlatıp öğretmeyi gaye edinmiş, ideal toplumu resmetmiş ve bu vesile ile iyilik, doğruluk, sabır, hoşgörü, cömertlik, adalet, sevgi gibi kavramları müşahhas bir dil ile okuyucuya aktarmıştır.
Ahmed-i Hânî sanatının yetisini kullanarak, ahlaki değere sahip olanların yaptıklarının karşılığını alacaklarını söylemektedir. Bu çalışmada, Ahmed-i Hânî ve Mem u Zîn hakkında daha önce yapılan çalışmalar ile tekrara düşmemek için şair, eser tanıtımı detaylı incelenmemiş, çalışmanın asıl konusunu oluşturan, mesnevideki ahlaki değer öğretileri ve kullanım şekilleri verilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Mem u Zin, mesnevi, Ahmed-i Hani, ahlaki değerler, 17. yüzyıl.

Kaynakça

• Akalın, Ş; Toparlı R; Gözaydın, N; Zilfikar, H; Argunşah, M; Demir, N; Tezcan Aksu, B; Gültekin, B. (2005). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Bozarslan, M. E. (1968). Mem û Zîn. İstanbul: Gün Yayınları.
• Çağrıcı, M. (1989). Ahlâk, Diyanet İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TEDAV. 2, 1-9.
• Güngör, E. (1995). Ahlak Psikolojisi ve Sosyal Ahlak. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Karabey, Turgut. (2006). “Ahmed-i Hânî (1651-1707) Hayâtı, Eserleri ve Mem o Zîn Mesnevisi”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 30, 57-64.
• Tek, A. (2015); “Osmanlı Edebiyatında Mem u Zin Mesnevisi ve Yayılımı”, (Yayımlanmış Doktora Tezi) Ankara: İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi, Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yeniterzi, Emine. (2002). Mevlâna”nın Eserlerinde Ahlâkî Unsurlar”. Konya: X. Millî Mevlâna Kongresi, Selçuk Üniversitesi. I, 327-342.