ÇOCUK EDEBİYATINDAKİ DİSTOPİK ESERLERİN ANAHTAR YETKİNLİKLER AÇISINDAN İNCELENMESİ (DUVARIN ARDI VE KAPİLAND’ IN KIYAMETİ ÖRNEĞİ)

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 303 - 323, 31.10.2024

Esra Adak , Metin Erkal

https://doi.org/10.31463/aicusbed.1403564

Öz

Distopik eserler, yazıldığı dönemde toplumun gelecekte yaşayabileceği olası sorunlara dair duyulan endişelerin okuyucuya uyarı niteliğinde verildiği eserlerdir. Bu endişeler yaşanılan dönemin sosyal, ekonomik veya siyasal durumundan kaynaklanabilmektedir.
Sürükleyici kurguları ve çocuk başkahramanların olaylara karşı direniş gösteren güçlü karakterleriyle distopik çocuk romanları, çocuk okur kitlesini yoğun bir şekilde kendine çekmiştir. Bu çalışmada son yıllarda ilgi görmeye başlayan distopik eserlerin Türkçe öğretimindeki yeri üzerine bir değerlendirme yapılmış ve Türk çocuk edebiyatından seçilen iki romanın içerdiği distopik unsurlar ve Türkçe Dersi Öğretim Programı çerçevesinde geliştirilen yetkinlikler incelenmiştir. Çalışmanın ilk bölümünde ütopya ve distopya kavramlarına değinilmiş, daha sonra dünya edebiyatında ve Türk edebiyatında distopyanın gelişim süreci üzerinde durulmuştur. Ardından distopyanın çocuk edebiyatındaki yerinden söz edilmiş, son zamanlarda öğrenciler tarafından rağbet gören kitaplar arasında bulunan Kapiland’ın Kıyameti ve Duvarın Ardı adlı romanlardaki distopik unsurlar incelenmiştir. Çalışmanın son bölümünde ise araştırmada ele alınan eserler betimsel analiz yöntemi uygulanarak Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi kapsamında oluşturulan ve Türkçe Dersi Öğretim Programında da yer alan sekiz anahtar yetkinliğe (anadilde iletişim, matematiksel yetkinlik ve bilim/teknolojide temel yetkinlikler, dijital yetkinlik, öğrenmeyi öğrenme, inisiyatif alma ve girişimcilik, sosyal ve vatandaşlıkla ilgili yetkinlikler, kültürel farkındalık ve ifade, yabancı dillerde iletişim) göre incelenmiş ve bu yetkinlikler ile bazı distopik unsurlar ilişkilendirilmiştir. Araştırmada yer alan bulguların sonucuna göre, incelenen distopik eserlerin yetkinlik bakımından olumlu özellikler barındırdığı ancak okuyucusu çocuklar olan bu eserlerdeki distopik unsurların hedef kitleye hitap etmediği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Türkiye yeterlikler çerçevesi, anahtar yetkinlikler, distopik çocuk kitapları, Duvarın Ardı, Kapiland’ın Kıyameti

Examination of Distopic Works in Children's Literature in Terms of Key Competencies (The Example of Behind The Wall and Apocalypse of Kapiland)

Öz

Dystopian works are works in which the concerns about the possible problems that the society may experience in the future are given as a warning to the reader. These concerns may arise from the social, economic or political situation of the period.
Dystopian novels, with their gripping fictions and strong characters of child protagonists who resist the events, have intensely attracted the child readership. In this study, an evaluation has been made on the place of dystopian works, which have attracted attention in recent years, in Turkish teaching and the dystopian elements of two novels selected from Turkish children's literature and the competencies developed within the framework of the Turkish Lesson Curriculum have been examined. In the first part of the study, the concepts of utopia and dystopia were mentioned, then the development process of dystopia in world literature and Turkish literature was emphasized. Then, the place of dystopia in children's literature was mentioned, and the dystopian elements in the novels "Kapiland's Apocalypse" and "Behind the Wall", which are among the books that have been in demand by students recently, were examined. Eight key competences (communication in mother tongue, mathematical competence and basic competences in science/technology, digital competence, learning to learn, initiative and entrepreneurship, social and civic competences, cultural awareness and expression, communication in foreign languages) ) and some dystopian elements were associated with these competencies.According to the results of the findings in the research, it was seen that the dystopic works examined had positive features in terms of competence, but the dystopic elements in these works whose readers were children did not appeal to the target audience.

Anahtar Kelimeler

Turkish competencies framework, key competencies, dystopian children, Behind the Wall, Apocalypse of Kapiland

Kaynakça

• Atasoy, Emrah ve Burcu Kayışcı Akkoyun. “Distopik Yazında Umudun Yolculuğu.” Nesir: Edebiyat Araştırmaları Dergisi 3 (Ekim 2022): 11-27. https://doi.org/10.5281/zenodo.7221182
• Bakırcıoğlu, R. (2012). Eğitim ve psikoloji sözlüğü. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Basu B., Broad B., & Hintz C. (2013). Contemporary Dystopian Fiction for Young Adults: Brave New Teenagers, Routledge, New York and London.
• Bezel, N. (1984) Yeryüzü Cennetlerinin Sonu, Say Yayıncılık, İstanbul.
• Bulut, D. (2005). Çevre ve edebiyat: yeni bir yazın kuramı olarak eko eleştiri. Littera, 17, 79-89
• Coşkuner, T. (2022). Dünyanın Son İnsanları 1(Duvarın Ardı), Cezve Çocuk Yayınları, İstanbul.
• Çelik, E. (2015), Distopik Romanlarda Toplumsal Kurgu, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, Cilt 18 Sayı 1 (Nisan 2015): (57-79)
• Çelikkaleli, Ö. ve Gündüz, B. (2010). Ergenlerde problem çözme becerileri ve yetkinlik inançları. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 361-377.
• Deniz, S. (2021). Çocuk edebiyatında distopik bağlam ve çocuğun biyopolitikası. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi
• Hotaman, D. (2008). Yeni ilköğretim programının kazandırmayı öngördüğü temel becerilerin öğretmen, veli ve öğrenci algıları doğrultusunda değerlendirilmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• İskender, H. (2017). Distopik Romanların Gençlik Edebiyatındaki Yeri Üzerine Bir Değerlendirme, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 1.
• Kumar, K. (2006) Modern Zamanlarda Ütopya ve Karşıütopya, Kalkedon Yayıncılık, İstanbul.
• Küçükcoşkun, Y. (2006). 1980-2005 Dönemi Türk edebiyatında ütopik romanlar ve ütopyanın kurgusu (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Neydim, N., Polatel, A. (2020). Distopya Romanlarının Oluşumu ve Tarihsel gelişimi; Çevirilerinin İncelenmesinde Öne Çıkan Kuramsal Yaklaşımlar, İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, 12, 53-7
• Roth, M. S. (2005). Trauma: A Dystopia of The Spirit. New York: Berghahn Books. Sertbarut, M. (2021). Kapiland’ ın Kıyameti, İzmir: Tudem Yayınları.
• Sever, S. (2008). Çocuk ve edebiyat. İzmir: Tudem Yayınları.
• Stableford, B. (1999). The Dictionary of Science Fiction Places. New York: Wonderland Press.
• Stableford, S. (2017). Ekoloji ve distopya. Ütopya Edebiyatı (22. bs.). Zeynep Demirsü (Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Stefanopoulou, S., Kechagias, C. T., & Malafantis, K. D. (2021). Education in Fictional Dystopian Societies: The Case of Veronica Roth’s “Divergent”. Journal of Advances in Education Research, 6(1), 49.
• URL-1: MYK (Mesleki Yeterlilik Kurumu), Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi, https://www.myk.gov.tr/index.php/turkiye-yeterlilikler-cercevesi, (Erişim tarihi:28.01.2023)
• URL-2: MEB (Millî Eğitim Bakanlığı), Türkçe Dersi Öğretim Programı, http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/20195716392253-02-T%C3%BCrk%C3%A7e%20%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1%202019.pdf, (Erişim tarihi:28.01.2023)
• Yavuzaslan, H. (2022), Distopyaların Değerler Eğitimi Açısından İncelenmesi, Samsun 19 Mayıs Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi.Aksaray, P.D.S. (2011). Siber zorbalık. Journal of the Cukurova University Institute of Social Sciences, 20(2), 405-432.