2003-2017 DÖNEMİ İÇİN TÜRKİYE’DE EKONOMİK BÜYÜME, REEL DÖVİZ KURU VE DIŞ TİCARET İLİŞKİSİ: GRANGER NEDENSELLİK ANALİZİ

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 25 - 39, 30.12.2020

Hatice Erkekoğlu , Gamze Gül

Öz

2003-2017 DÖNEMİ İÇİN TÜRKİYE’DE EKONOMİK BÜYÜME, REEL DÖVİZ KURU VE DIŞ TİCARET İLİŞKİSİ: GRANGER NEDENSELLİK ANALİZİ

Öz

Son yıllarda ekonomik büyümenin kaynakları üzerine yapılan çalışmaların dış ticaret konusu üzerine yoğunlaştığı görülmektedir. Globalleşen dünyada ihracat ve ithalatın hem reel ekonomi hem de finansal ekonomi üzerinde büyük bir etkisi vardır. Bu çalışmanın amacı; Türkiye’nin 2003-2017 dönemine ait üçer aylık veriler kullanılarak reel GSYİH, toplam ihracat, toplam ithalat ve reel döviz kuru arasındaki nedensellik ilişkilerini VAR modeline dayalı Granger Nedensellik Testi yöntemiyle analiz etmek ve yorumlamaktır.

Çalışmada, ekonomik büyüme (reel GSYİH), dış ticaret (toplam ihracat-toplam ithalat) ve reel döviz kuru değişkenleri kullanılmıştır. Bu çalışmadan iki temel sonuç elde edilmiştir. Bunlardan ilki, Johansen Eşbütünleşme analizi ile JJ-Koentegresyon testine göre, reel GSYİH, toplam ihracat, toplam ithalat ve reel döviz kuru arasında uzun dönem ilişki olmadığı sonucudur. İkincisi, vektör otoregresif model (VAR) çerçevesinde uygulanan Granger nedensellik testlerinde, Türkiye ekonomisi için kısa dönemde bağımsız değişkenlerdeki değişmelerin büyük ölçüde bağımlı değişken üzerinde etkili olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Sadece ihracatın bağımsız değişken ve ithalatın bağımlı değişken olduğu durumda ihracattan ithalata doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğu sonucu elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Johansen eşbütünleşme analizi,, JJ-koentegrasyon testi,, Vektör otoregresif (VAR) modeli,, Granger nedensellik analizi

Kaynakça

• Aktaş, C. (2009). Türkiye’nin İhracat, İthalat Ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik Analizi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(2), 35-47.
• Aktaş, C. (2010). Türkiye’de Reel Döviz Kuru İle İhracat ve İthalat Arasındaki İlişkinin Var Tekniğiyle Analizi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 6(11), 123-140.
• Aytaç, A. ve Akduğan, U. (2012). Dış Ticaret ve Ekonomik Büyüme Üzerine Bir Nedensellik Analizi: 2001-2011 Türkiye Örneği. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 55-70.
• Aytaç, A. (2017). Ekonomik Büyüme–İhracat İlişkisi: 2001-2016 Türkiye Örneği. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 6(4), 214-222.
• Awokuse, T.O. (2005). Exports, Economic Growth and Causality In Korea. Applied Economic Letters, (12), 693-696.
• Bahmani-Oskooee, M. and Domac, I. (1995). Export growth and economic growth in Turkey: Evidence from cointegration analysis. METU Studies in Development, (22), 67-77.
• Bakkalcı, A. ve Argın, N. (2013). Türk Dış Ticareti ve Ekonomi Politikaları Arasındaki Nedensellik İlişkileri. Yönetim Bilimleri Dergisi, 11(21), 49-73.
• Baskak, T.E. (2017). Büyüme Sürecindeki Engel: Orta Gelir Tuzağında Yer Alan Türkiye ve Bu Engeli Aşan Güney Kore ile Aşamayan Bulgaristan Karşılaştırması. Yüksek Lisans Bitirme Tezi, T.C. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
• Barışık, S. ve Kesikoğlu, F. (2004). Türkiye’de Bütçe Açıklarının Temel Makroekonomik Değişkenler Üzerine Etkisi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, (4), 60-84.
• Berber, M. ve Artan, S. (2004). Türkiye'de Enflasyon-Ekonomik Büyüme İlişkisi: Teori, Literatür ve Uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve idari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(3-4), 1-17.
• Bozkurt, H. (2007). Zaman Serileri Analizi. Ankara: Ekin Kitabevi.
• Çekerol, K. ve Gürbüz, H. (2004). Reel Döviz Kuru Değişimleri ile Sektörel Dış Ticaret Fiyatları Arasındaki Uzun Dönemli İlişki. http://www.econturk.org/turkiyeekonomisi/odtu_kamil.pdf , (Erişim Tarihi: 04.03.2019).
• Emeç, H. (2010). Zaman Serileri Ekonometrisi: Durağanlık ve Birim Kökler. http://debis.deu.edu.tr/userweb/hamdi.emec/zaman-serileri-2010.ppt, (Erişim Tarihi: 04.03.2019).
• Enders, W. (2004). Applied Econometric Time Series. John Wiley and Sons Inc. New York, 280.
• Göçer, İ. ve Elmas, B. (2013). Genişletilmiş Marshall-Lerner Koşulu Çerçevesinde Reel Döviz Kuru Değişimlerinin Türkiye’nin Dış Ticaret Performansına Etkileri: Çoklu Yapısal Kırılmalı Zaman Serisi Analizi. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar, 7(1), 137-157.
• Göktaş, P., Pekmezci A. ve Bozkurt K. (2018). Ekonometrik Serilerde Uzun Dönem Eşbütünleşme ve Kısa Dönem Nedensellik İlişkileri Eviews ve Stata Uygulamaları. Ankara: Gazi Yayınları.
• Gül, E. ve Ekinci, A. (2006). Türkiye’de Reel Döviz Kuru ile İthalat ve İhracat Arasında Nedensellik İlişkisi: 1990-2006.
• Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (16), 164-184.
• Hepaktan, E. (2009). Türkiye’nin Marshall-Lerner Koşuluna İlişkin Parçalı Eşbütünleşme Analizi. Yönetim ve Ekonomi, 16(1), 36-42.
• Karras, G. (2003). Trade Openness and Economic Growth: Can We Estimate Precise Effetc. Applied Econometrics and International Development, 3(1), 7-25.
• Kızıltan, A. ve Ciğerlioğlu, O. (2008). Türkiye’de Reel Döviz Kuru Değişmelerinin İhracat ve İthalata Etkisi. EKEV Akademi Dergisi, (36), 49-50.
• Love, J. and Chandra, R. (2004). Testing Export-Led Growth In India, Pakıstan And Sri Lanka Using a Multivariate Framework. The Manchester School, 72(4), 483-496.
• Mallick, S. K. (1994). Exports and Economics Growth. Journal of Indian School of Political Economy, (6), 505–515.
• Özgen, F. ve Güloğlu, B. (2004). Türkiye'de iç Borçların iktisadi Etkilerinin VAR Tekniği ile Analizi. METU Studies In Development, 93-114.
• Parasız, İ. (1993). Makro Ekonomi ( Dördüncü Baskı). Bursa: Ezgi Kitapevi, s. 408.
• Peker, O. (2008). Reel Döviz Kurunun Ticaret Dengesi Üzerindeki Etkileri: Türkiye Örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(2), 33-43.
• Rosenweigh, J. A. ve Tallman, E. W. (1991). Fiscal Policy and Trade Adjustment: Are the Deficits Really Twins?. Working Paper, (2), 1-24.
• Sarı, A. (2010). Döviz Kuru Oynaklığının İthalata Etkileri: Türkiye Örneği. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, Ekonometri ve İstatistik Dergisi, (11), 31–44.
• Seyidoğlu, H. (2015). Uluslararası İktisat Teori Politika ve Uygulama (Yirminci Baskı). İstanbul: Güzem Can Yayınları, s. 907. Sinha, D. and Sinha T. (2000). Openness, Investment and Economic Growth in Asia. The Indian Economic Journal, 49(4), 110-117.
• Soyyiğit, S. (2008). Türkiye’de İhracata Dayalı Sanayileşme Stratejisi Uygulamaları ve İmalat Sanayi Üzerinde Etkinliği: Nedensellik Analizi (1990-2008). İstanbul Üniversitesi SBE Dergisi, 136-156.
• Tapşın, G. ve Karabulut, A. (2013). Reel Döviz Kuru, İthalat ve İhracat Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, (26), 190-205.
• Yamak, R. ve Korkmaz, A. (2005). Reel Döviz Kuru ve Dış Ticaret İlişkisi: Kritik Elastikiyetler (Marshall-Lerner Şartı). İstanbul Üniversitesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, (2),16-38.
• Yavuz, N. (2005). Türkiye'de İhracat ve İktisadi Büyüme Arasındaki Nedensellik Analizi. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, (49), 962-972.
• Yıldırım, E. ve Kesikoğlu, F. (2012). İthalat-İhracat-Döviz Kuru Bağımlılığı: Bootstrap ile Düzeltilmiş Nedensellik Testi Uygulaması. Ege Akademik Bakış Dergisi, 12(2), 137-148