2. Dünya Savaşı ve Türkiye’de Savaş Ekonomisi

Year 2016, Volume: 2 Issue: 2, 1 - 14, 01.04.2016

Mahmut Arslan

Abstract

İkinci Dünya Savaşı yıllarında Türkiye’nin dış ticareti ülke içindeki gelişmelerden çok uluslararası ekonomik koşullardan etkilenmiştir. Bu yıllarda hükümet ithal güçlüklerinde de yararlanarak dış ticaret fazlası elde etmeyi amaçlayan bir politikada izlemiş ve bu amacın gerçekleştirilmesinde de kısmen başarılı olmuştur. 1940 yılında çıkarılan Milli Korunma Kanunu hükümete dış ticareti tamamen denetim altına alma olanağı verdi ve böylece hangi mallardan ne kadar ithal edileceği kararlarla belirlendi. Tüketim malları ithalatı sınırlandı. Görülüyor ki hükümet elde ettiği dış ticaret fazlasını uluslararası uygun ortamdan da yararlanarak daha ziyade ithalatın kısılması yoluyla gerçekleştirdi. Geleneksel olarak Türkiye’ye mal satan ülkelerin savaşta olması ithal ettiğimiz malların dünya piyasalarında ki arzını büyük ölçüde daraltmıştır. Savaşın başladığı yıllarda aşırı ağırlığı olan Almanya ile dış ticaretimiz 1940-1941 yıllarında önemli ölçüde azalma gösterdi. Almanya’nın dış ticaretimizde ki nispi payı savaş öncesine göre ¼ düştü. Fakat Türkiye dış ticaretini Almanya dışındaki ülkelere kaydırmak konusunda büyük güçlüklerle karşılaştı. Fakat Almanya’nın ithalat ve ihracatımızda ki nispi payı 1942’den sonra yeniden yükselmeye başladı ve 1944’ün sonuna kadar Almanya Türkiye’nin dış ticaretinde bir numaralı partner olarak kaldı. Türkiye ancak 1945’ten yeni II. Dünya Savaşı’nın sona ermesiyle birlikte ticaretini ABD, İngiltere, Fransa ve diğer Avrupa ülkelerine doğru kaydırabildi

Keywords

Savaş Ekonomisi, Dış Ticaret, Sanayi Sektörü

II. World War and War Economy in Turkey

Abstract

Turkish foreign trade expanding between 1930 and 1938 especially after 1934. This expansion could not continue after 1939. In September 1939, 1 (Prof. Dr.), İstanbul Aydın Üniversitesi,when the Second World War started. Turkey had just entered the new export season. While the share of investment goods in total imports reached 50 % 1939 because of the difficulties of having Access to investment goods during the war, this percentage fell to 30 in 1945. After thewar, the share of investment goods increased again reaching 39 % in 1946. During the war, Turkish foreign trade has showen important improvements, the principal cause of these improvements has to do with the favorable price changes. All through the period, we abserve a surplus of the balance of trade. However, foreign trade took place under very difficult circumstances and given the difficulties of tramsportation and payment, state intervention in trade reached its maximum, while the valume of trade declined, price increases resulted in higher values of exports an imports

Keywords

War Economy, Forein Trade, İndustry Sector

References

• [1] AKTAN, R., Agriculturel Policy of Turkey, with Special Emphasis on Land Tenure, University of California, Berkeley, 1950
• [2] ALKİN, E., Türkiye Ekonomisinde özel Kesimin yeri, ist. , 1979 (teksir)
• [3] AVCIOĞLU D., Türkiye’nin Düzeni C.I, ist., 1976
• [4] AYDEMİR, 5.S., İkinci Adam, C.II , ist., 1975
• [5] BORATAV, K., Türkiye’de Devletçilik, ist., 1974
• [6] BULUTAY-TEZEL-YILDIRIM, Türkiye Milli Geliri 1923-1938, ANK., 1974
• [7] CANKARDEŞ, O., L’Oevre d’Assainissement et Developpement Economique de la Rêpublique Turquie Entre les Deux Guerres, Grenoble, 1945
• [8] CASSEL, G., Money and Foreign Exchange After 1914, London, 1922
• [9] CİLLOV, H., Türkiye Ekonomisi, ist., 1970 [10] CİLLOV, H., “Türkiye Milli Gelirindeki Gelişmeler”, Türkiye Ekonomisinin 50. Yılı Semineri, Bursa, 1973
• [11] DİE, Türkiye’de Toplumsal ve Ekonomik Gelişmenin 50 Yılı, Ank., 1973
• [12] DRAGOSLAV, M., La Nouvelle Turqie Economique, Beograd, 1937
• [13] ERGİN, F., Para Siyaseti, ist., 1972
• [14] GENİSSEL, A., L’Oeuvrier d’İndustrie en Turquie, Beyrouthe, 1948
• [15] HALE, W., The Political and Economic Development of Modern Turkey, London, 1981
• [16] HATİPOĞLU, Z., Cumhuriyet Rejiminde Türkiye Ekonomisinin Gelişmesi, ist., 1974
• [17] HERSHLAG, Z.Y., Turkey, The Challange of Growth, Leiden, 1968
• [18] İNAN, A., Türkiye Cumhuriyeti’nin İkinci Sanayi Planı 1936, Ank., 1973
• [19] KEPENEK, Y., Türkiye Ekonomisi, Ank., 1987
• [20] KIRBY, F., Türkiye’de Köy Enstitüleri, Ank., 1962
• [21] KONGAR, E., Türkiye’nin Toplumsal Yapısı, ist., 1978
• [22] KÖYLÜ, K., Türkiye’de Büyük Arazi Mülkleri ve Bunların İşletme Şekilleri, Ank., 1947
• [23] KUYUCUKLU, N., İktisadi Olaylar Tarihi, ist., 1990
• [24] NEUMARK, F., Boğaziçine Sığınanlar: Türkiye’ye İltica Eden Alman İlim, Siyaset ve Sanat Adamları 1933-1953, ist., 1982
• [25] POMMERY, L., Yeni Zamanlar İktisat Tarihi 1890-1939, Ank., 1956
• [26] RÖPKE, W., Explication Economique du Monde Moderne, Mêdicis, Paris, 1940
• [27] SARC, Ö.C., Türkiye Ekonomisinin Genel Esasları, ist., 1949
• [28] SAYMEN, F.H., İş Hukuku ist., 1954
• [29] SİNGER, M., The Economic Advance of Turkey 1938-1960 Turkish Economic Society, Ank., 1977
• [30] SİLİER O., Türkiye’de Tarımsal Yapının Gelişimi 1923-1938, ist., 1981
• [31] SULKER, K., Türkiye’de İşçi Hareketleri, ist., 1976
• [32] TAYANÇ, T., Sanayileşme Sürecinde 50 Yıl, ist., 1973
• [33] TEKELİ-İLKİN, Uygulamaya Geçerken Türkiye’de Devletçiliğin Oluşumu, Ank., 1982
• [34] TEZEL , Y.S., Cumhuriyet Dönemi İktisat Tarihi 1923-1950, Ank., 1982
• [35] TEZEL, Y.S., Turkish Economic Development, Policy and Achievements, Cambridge University, 1975
• [36] TONGUÇ, E., Devrim Açısından Köy Enstitüleri ve Tonguç, ist., 1970
• [37] TÖKİN, İ.H, İktisadi ve İçtimai Türkiye: Rakkamlarla Türkiye’de Sanayi, Ank., 1946
• [38] TRASK, R.R., The United States Response to Turkish Nationalism and Reform: 1914-1939, University of Minnesota, Minneapolis, 1971
• [39] ULUDAĞ, İ., Türkiye Ekonomisi, ist., 1990
• [40] UNAL, H., L’Economie Mixte en Turquie, Geneve, 1948
• [41] WELSTEDT, B., State Manufacturing Enterpise in a Mixed Economy, The Turkish Case, Johns Hopkins University, Baltimore, 1980
• [42] YAŞA, M., Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ekonomisi, ist., 1980
• [43] YAŞA, M., “Türkiye Ekonomisinin Gelişmesi ve Dış Ticaret”, Dış Ticaret ve Ekonominin Gelişme Semineri, ESEKH, ist., 1968