Yükseköğretimde Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik: Bir Model Önerisi

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 85 - 115, 01.06.2024

Simge Göral Mert Ali Kurban

Öz

Toplumsal yaşamda meydana gelen değişimler; üniversite öğrencilerinin yaşamlarında karşılaştıkları sorunların miktarında ve çeşitliliğinde artışa neden olmuştur. Bu durum, yükseköğretim kurumlarında yer alan psikolojik danışmanlık ve rehberlik merkezlerinin rol ve işlevlerinde çeşitli değişiklikler gerektirmiştir. Literatür incelendiğinde Türkiye’de yükseköğretim kurumlarında yer alan psikolojik danışmanlık ve rehberlik merkezlerinin örgütsel yapılanması ve işleyiş biçimi konusunda, psikolojik danışma ve rehberliğe özgü modellerin henüz geliştirilemediği görülmüştür. Bu nedenle, temel bir üniversite psikolojik danışmanlık ve rehberlik merkezi modeli oluşturulması önemlidir. Bu kapsamda, bu çalışmada yükseköğretim kurumlarındaki psikolojik danışmanlık ve rehberlik hizmetlerinin etkinliğini arttırmak amacıyla bir model önerisi sunulmaktadır. Model, üç basamaktan oluşmaktadır. İlk basamak, öğrencilere eğitim ve destek sağlayabilecek öğretim üyelerinden oluşur. İkinci basamak, risk grubundaki öğrencilerle çalışmayı hedefler ve genel psikolojik destek hizmetlerini içerir. Üçüncü basamak ise yüksek risk grubundaki öğrencilere kanıtlanmış müdahaleleri ve uzman yardımını içerir. Bu çalışma ile ileri sürülen modelin, yükseköğretimde psikolojik danışmanlık ve rehberlik hizmetlerinin etkinliğinin arttırılması adına yol gösterici olması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yükseköğretim, Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Merkezi, Psikoloji

Kaynakça

• Abraham, A. (2006). The need for the integration of emotional intelligence skills in business education. The Business Renaissance Quarterly, 1(3): 65–80.
• Akfert, S. K. (2012). Farklı kurumlarda çalışan psikolojik danışmanların yaşadıkları etik ikilemler ile bu ikilemler karşısındaki tutum ve davranışları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(3): 1791-1812. Aluede, O., Imhonde, H. & Eguavoen, A. (2006). Academic, career and personal needs of Nigerian University students. Journal of Instructional Psychology, 33(1): 50-57.
• Arslan, Ü. & Sommers‐Flanagan, J. (2018a). Ethical beliefs of counseling students in Turkey. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi [PAU Journal of Education] 44: 196- 212.
• Arslan, Ü. & Sommers‐Flanagan, J. (2018b). The new stage of the Turkish counseling system: explosive growth (2000 to the present). Journal of Multicultural Counseling and Development, 46: 115-128.
• Beamish, P. M. (2005). Introduction to the special section-Severe and persistent mental illness on college campuses: Considerations for service provision. Journal of College Counseling, 8(2): 138–139.
• Bishop, J. B. (1990). The university counseling center: An agenda for the 1990s. Journal of Counseling and Development, 68: 408-413.
• Bond, T. (2017). Psikolojik Danışmanlıkta Etik ve Yasal Konular. (B. Yeşilyaprak, Çev.) (3. bs.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Camadan, F. (2018). Psikolojik Danışmanın Yaşadığı Çatışma: Etik İkilem. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1): 76-94.
• Çabuk, A., & İşgüden, B. (2006). Meslek Etiği ve Meslek Etiğinin Meslek Yaşamı Üzerindeki Etkileri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(16): 59-86.
• Çam, M. O., Küliğ, D. & Kaçmaz, E. D. (2019). Case Management in Psychiatry. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry, 11(2): 214-222
• Çetinkaya, R. S. (2014). Ethical judgments of counselors: results from a Turkish sample. Ethics & Behavior, 25(5): 400-417.
• Çetinkaya, R. S. (2015). Ethical dilemmas of Turkish counsellors: a critical incidents study. British Journal of Guidance & Counselling, 43(4): 476-491.
• Coşkun, Y. (2018). Üniversite Öğrencilerinin Psikolojik Danışma ve Rehberlik İhtiyaç Örüntüleri ve Başvurdukları Yardım Kaynakları. Turkish Studies, 213-228.
• Davis, M., & Mannion, M. (2005). Integrating personal development planning into the curriculum. Presented at the Ninth Quality in Higher Education Conference in collaboration with ESECT and The Independent. Birmingham, United Kingdom.
• Dean, L. A., & Meadows, M. E. (1995). College counseling: Union and intersection. Journal of Counseling & Development, 74: 139–142.
• De Jager, A. (2012). Historical overview. Student counseling and development: Contemporary issues in the Southern African context, eds. L. Beekman, C. Cilliers, & A. De Jager, Pretoria, South Africa: Unisa Press, 3–17.
• Demir, A. (1996). Üniversite rehberlik merkezleri: Sorunlar ve öneriler. IX. Psikoloji Kongresi, Yükseköğretimde Psikolojik Hizmetler Sempozyumu, Ankara.
• Demir, A., & Aydın, G. (1996). Student counselling in Turkish universities. International Journal for the Advancement of Counselling, 18: 287-302.
• Doğan, S. (2000). Historical development of counselling in Turkey. International Journal for the Advancement of Counselling, 22: 57–67.
• Doğan, S. & Tekinalp, E. (2002). Lisans düzeyinde meslek sorunları ve ahlak ilkeleri dersinin işlenişi. Gazi Üniversitesi örneği. Psikolojik Danımanlıkta Etik Sempozyumu, İstanbul: Yöret Vakfı, 22–32.
• Ercan, E. U. (2019). Yükseköğretimde Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Hizmetlerine Genel Bir Bakış. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 47: 46-56.
• Erdur-Baker, Ö. & Çetinkaya, E. (2007). Etik: Davranışta kırılma noktası. (R. Özyürek, F. Korkut- Owen, D. W. Owen, Ed.), Gelişen psikolojik danışma ve rehberlik: Meslekleşme sürecindeki ilerlemeler, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 163-182.
• Erkan, S., Çankaya, Z. C., Terzi, Ş., & Özbay, Y. (2011). Üniversite Psikolojik Danışma ve Rehberlik Merkezlerinin İncelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22: 174-198.
• Freibergová, Z. (2010). National report from the Czech Republic. In M. Katzensteiner, P. Ferrer-Sama, & G. Rott (Eds.), Guidance and counselling in higher education in the European Union, Aarhus, Denmark: Counselling and Support Centre, 47-59.
• Freibergová, Z., Fantová, V., Goulliová, K. & Menclová, L. (2003). Counseling services at Czech universities. www.nvf.cz/publikace/pdf_publikace/euroguidance/eng/counsel-ling_universities.pdf (08.02.2024)
• Gizir, C. A. (2010). Üniversite Psikolojik Danışma ve Rehberlik Merkezleri’nin Rol ve İşlevleri: Gelişmeler ve Sınırlılıklar. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2): 11-25.
• Hardal, M. (2011). Common ethical violations and ethical action patterns among Turkish mental health professıonals and the factors that influence them (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Heppner, P. P., & Neal, G. W. (1983). Holding up the mirror: Research on the roles and functions of counseling centers in higher education. The Counseling Psychologist, 11(1): 81-98.
• Hodges, S. (2001). University counseling centers at the twenty-first century: Looking forward, looking back. Journal of College Counseling, 4(2): 161–173.
• International Association of Counseling Services (2023). Standards for University and College Counseling Services. [Çevrim-içi: https://iacs.livedrive.com/], Erişim tarihi: 14.02.2024
• İkiz, F. E., Sevinç, A., Kaval, A., Yeğintürk, G. & Kalen, S. (2017a). Okul Psikolojik Danışma Hizmetlerinde Mesleki Etik İhtiyaçlarının Belirlenmesi. İş Ahlakı Dergisi, 10(2): 223-245.
• İkiz, F. E., Şensoy, G., Balkan, K. & Akıman, H. (2017b). Psikolojik danışmanların meslek etiğine yönelik algıları: özel çalışanlara yönelik bir inceleme. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(4): 152-171.
• İkiz, F. E. (2017c). Etik ilke ve yaklaşımlar kapsamında psikolojik danışma mesleği. F. E. İkiz (Ed.), Mesleki etik ve yasal konular, İstanbul: Lisans Yayıncılık, 44–74.
• Joubert, P. (1988). Student counseling: A survey of student attitudes and needs, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Durban, South Africa: University of Natal.
• Kirk, B. A., Johnson, A. P., Redfield, J. E., Free, J. E., Michel, J., Roston, R. A. & Warman, R. E. (1971). Guidelines for university and college counseling services. American Psychologist, 26(6): 585-589.
• Kırel, Ç. (2000). Örgütlerde Etik Davranışlar, Yönetimi ve Bir Uygulama Çalışması, Anadolu Üniversitesi Yayınları, No: 1211, İ.İ.B.F. Yayınlar› No: 168, s.2.
• Koç, M. (2008). Psikolojik danışma ve rehberlikte başlıca hizmet türleri. (Ed. Mehmet Güven) Psikolojik danışma ve rehberlik, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kolay-Akfert, S. (2012). Farklı kurumlarda çalışan psikolojik danışmanların yaşadıkları etik ikilemler ile bu ikilemler karşısındaki tutum ve davranışları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12: 1791–1812.
• Kutlu, M. (2002). Üniversite Öğrencilerinin Psikolojik Danışma ve Rehberlik Hizmetlerinden Beklentileri. Eğitim ve Bilim, 27(123), 22-30.
• Koydemir Özden S., & Erel, Ö. (2010). Psychological help-seeking: Role of socio-demographic variables, previous help-seeking experience andpresence of a problem. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 5: 688-693.
• LaFollette, A. M. (2009). The evolution of university counseling: From educational guidance to multicultural competence, severe mental illness and crisis planning. Graduate Journal of Counseling Psychology, 1(2): 1–9.
• Maharasoa, M., & Hay, D. (2001). Higher education and graduate employment in South Africa. Quality in Higher Education, 7(2): 139–149.
• Martin, L. R. (1997). Patterns of student counseling in five continents: Summary, comparison and outlook. International Journal for the Advancement of Counseling, 19: 73–89.
• Matsubara, T. (1991) Nihon no gakusei soudankatsudou no Rekishi (A History of student counseling in Japan) In T Matsubara (ed), Campus Counseling, Tokyo Shibunndo, 61-86.
• Naidoo, R. (1997). Trends in student counseling in South Africa. In: Proceedings of the 79th NASPA conference, Chicago, IL.
• Nicholas, L. J. (2002). South African first-year students’ counselling needs and preferred counselling sources. International Journal for the Advancement of Counselling, 24: 289–295.
• Özel, D., Dökmeci, M., Gökalp, G., Dikmen-Yıldız P. & Akkuş, M. (2021). Türkiye’de Yükseköğretimde Psikolojik Danışmanlık Ve Rehberlik Hizmetlerinin Mevcut Durumu. 5. Uluslararası Yükseköğretim Çalışmaları Konferansı, 146-149.
• Özgüven, İ. E. (2001). Çağdaş eğitimde psikolojik danışma ve rehberlik, 3. Baskı. Ankara: PDREM Yayınları.
• Özyürek, R. (2009). Okullarda psikolojik danışma ve rehberlik uygulamaları ve öğrencilere sağlanan süpervizyon olanakları: Ulusal bir tarama çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 32(4): 54–63.
• Phelps, R. E. (1992). University and Collage Counseling Centers: One Option for New Professionals in Counseling Psychology. SAGE Social Science Collections, 20(1): 24-31.
• Phippen, M. (2012). College psychotherapy at a British counseling center. Journal of College Student Psychotherapy, 26(4): 259–262.
• Rockland-Miller, H. S., & Eells, G. T. (2008). The implementation of mental health clinical triage systems in university health services. Journal of College Student Psychotherapy, 20(4): 39–51.
• Schweitzer, R. D. (1996). Problems and awareness of support services among students at an urban australian university. Journal of Amarican College Health, 45(2): 73-77.
• Soet, J. E., & Sevig, T. D. (2006). Mental health issues facing a diverse sample of college students: Results from the college student mental health survey. Journal of Student Affairs Research and Practice, 43(3): 786–807.
• Tan, H. (1989). Üniversitelerimizide psikolojik hizmetler Marmara Üniversitesinde bir girişim ve düşündürdükleri. Yükseköğretimde Rehberlik ve Psikolojik Danışma Toplantısı, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları, 73–81.
• Tan, H. (2011). Psikolojik danışma ve rehberlik: Teori ve uygulama. Alkım Yayınevi.
• Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği. (2011). Psikolojik danışma ve rehberlik alanında çalışanlar için etik kurallar. http://www.pdr.org.tr/userfiles/file/etik.pdf (02.02.2024)
• Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği (2021). Psikolojik danışma etik kodları. Ankara.
• Türküm, A.S. (2009). Üniversite Gençliğine Yönelik Psikolojik Danışma ve Rehberlik Hizmetleri. Gelişen Psikolojik Danışma ve Rehberlik, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Van Lingen, H. (2012). Wellness: A model for holistic student development. In L. Beekman, C. Cilliers, & A. De Jager (Eds.), Student counseling and development-Contemporary issues in the Southern African context, Pretoria, South Africa: Unisa Press, 3–17.
• Watanabe-Muraoka, A. M. (1997). The national system of unicersity counselling in Japan. lnternational Journal For the Advancement of Counselling, 19: 15-27.
• Yam, F. C. (2017). Psikolojik Danışmanların Yaşamış Oldukları Etik İkilemler ve Bu Etik İkilemler Karşısındaki Duygu, Düşünce ve Davranışları ile Çözüm Engelleri: Nitel Bir Değerlendirme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(48): 465-477.
• Yerin Güneri, O. (2006). Counseling Services in Turkish Universities. International Journal of Mental Health , 35(1): 26-38.
• Yiğit, R. (2012). Konya ilinde öğrenim gören yabancı uyruklu üniversite öğrencilerinin temel psikolojik ihtiyaçlarının bir kısım değişkenler bakımından incelenmesi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27: 317-326.
• Yii-Nii, L., Liu, C.W. & Hui-Hsing, H. (2010). A services survey study of a university counseling center in Taiwan. College Student Journal, 44(4).
• Yükseköğretim Kurulu, (2023). Yükseköğretimde Yeni İstatistikler. https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/2023/yuksekogretimde-yeni-istatistikler.aspx (02.02.2024) Yükseköğretim Kurumları, Mediko-Sosyal Sağlık, Kültür Ve Spor İşleri Dairesi Uygulama Yönetmeliği. (1984). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=10169&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 (12.02.2024)