Türk Dış Yardım Modeli: Afrika Örneği

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 2, 1 - 16, 30.12.2022

Enver Arpa , Murat Bayar

Öz

Türkiye’nin dış yardım modelinin diğer ülkeler ve uluslararası kuruluşların yaklaşımlarından farklı yönleriyle ortaya konulması teorik ve uygulamaya dönük tartışmalara katkı sağlamak bakımından önem arz etmektedir. Literatürde bu yönde çalışmalar artmakla birlikte tartışmaların genelde yardım kuruluşlarının raporlarına dayanarak donör odaklı yürütüldüğü ve yardım alan ülkelerin deneyimlerine yeterince yer verilmediği görülmektedir. Bu makale dört ülkede (Nijer, Sudan, Tanzanya ve Somali) yapılan saha çalışmalarına dayanmaktadır. Söz konusu incelemelerde Türkiye’nin dış yardım alanındaki kamu ve sivil toplum kurum ve kuruluşları, süreçleri, belli başlı özellikleri ve geliştirilebilecek yönleri incelenmiştir. Bu çerçevede, belirtilen ülkelerdeki sağlık, eğitim, altyapı ve diğer alanlarda yardım sağlayan birimlerde çalışan ve bu birimlerden doğrudan faydalanan kişilerle mülakat ve odak grup yöntemleriyle veri toplanmış ve analiz edilmiştir. Ayrıca, Türkiye’nin son yıllarda bu alanda ortaya koyduğu faaliyetler, yaptığı insani ve kalkınma yardımları analiz edilerek bunlar üzerinden Türk dış yardım modelinin belli başlı özellikleri belirlenmiştir. Makalede son olarak Türkiye’nin 2000’li yılların başından itibaren dış yardımda kurumsal altyapısını güçlendirdiği ve ulaştığı dış yardım oranlarıyla (gayrisafi milli hasıladan ayrılan payda) dünyanın en cömert ülkesi konumuna yükseldiği vurgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dış yardım, Kalkınma Yardımı, İnsani Yardım, Türk Dış Yardım Modeli, Foreign Aid, Development Aid, Humanitarian Aid, Turkish Foreign Aid Model

Destekleyen Kurum

Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu

Proje Numarası

163

Turkish Foreign Aid Model: The Case of Africa

Öz

The assessment of the Turkish foreign aid model in comparison to the approaches of other countries and international organizations offers insights into theoretical and policy debates. Although studies addressing this issue are proliferating in the literature, they generally focus on the reports of aid agencies without reflecting the perspectives of receiving countries. This article is based on field studies conducted in four countries (Niger, Sudan, Tanzania and Somalia) in which Turkey’s foreign aid model was examined with a focus on Africa. During this study, Turkey’s state and non-governmental actors, processes, main attributes and areas that can further be improved within the context of foreign aid are examined. In this regard, interviews and focus group studies with aid personnel and aid recipients in health, education, infrastructure and other aid projects are conducted. Furthermore, the main aspects of Turkey’s foreign aid model, as well as humanitarian and developmental assistance, have been identified. Finally, this article stresses that Turkey has significantly improved its institutional infrastructure in foreign aid since the early 2000s and has become the most generous foreign aid donor (based on GDP share) in the world.

Anahtar Kelimeler

Foreign Aid, Development Aid, Humanitarian Aid, Turkish Foreign Aid Model

Proje Numarası

163

Kaynakça

• AFAD. AFAD Hakkında. https://www.afad.gov.tr/afad-hakkinda (Erişim Tarihi: 21.03.2021).
• AFAD. (2020, 3 Ocak). Güney Sudan'da 13.500 Selzedeye Yardım Ulaştırdık. https://www.afad.gov.tr/guney-sudanda-13500-selzedeye-yardim-ulastirdik (Erişim Tarihi: 21.07.2020).
• Akçay, E. (2012). Bir Dış Politika Enstrümanı Olarak Türk Dış Yardımları. Ankara: Turgut Özal Üniversitesi Yayınları.
• Arpa, E. ve Bayar, M. (2019). Türkiye’nin Afrika’ya Yönelik Kalkınma Yardımlarının Yardım Etkinliği Açısından Değerlendirilmesi. Bilge Strateji, 11 (21), 201-229.
• Arslan, E. ve Kiper, K. (2015). Dış Yardım Nedir? Niçin Yapılır? Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 34, 10-26.
• Doğan, A. (2006). Dış yardımın ekonomik büyümeye etkisi: Alt-Sahra Afrika örneği. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 56(2), 121-139.
• Haberler.com (2017, 3 Ağustos). Afrika Tecrübe Paylaşımı Hazırlık Programı. https://www.haberler.com/afrika-tecrube-paylasimi-hazirlik-programi-9898930-haberi/ (Erişim Tarihi: 04.02.2019)
• Öztürk, H. ve Öztürk, S. (2012). Türkiye’nin Dış Yardım Stratejisi. BİLGESAM Raporu No:54. Ankara.
• Hausmann, J. (2014). Turkey as a Donor Country and Potential Partner in Triangular Cooperation. Discussion Paper 14/2014. Bonn: Germen Development Institute.
• İHH. Acil Yardım Haberleri. https://www.ihh.org.tr/haber/acilyardim (Erişim Tarihi: 21.07.2020).
• İHH. Işığa yeniden merhaba. https://www.ihh.org.tr/haber/isiga-yeniden-merhaba-243 (Erişim Tarihi: 07.03.2021).
• İHH. 140 binden fazla kişiye ışık oldunuz. https://www.ihh.org.tr/katarakt (Erişim Tarihi: 07.03.2021).
• Karagöz, F. (2010). Yoksulluk tuzağı ve dış yardım: Eleştirel bir yaklaşım. Sosyal Bilimler Dergisi, 4, 1-13.
• Keskin, Ö. (2011). Yardım Etkinliği ve TİKA. Yayımlanmamış TİKA Uzmanlık Tezi. Ankara: TİKA.
• Kurt, V. (2017). Bir Dış Politika Aracı Olarak Türkiye’nin Dış Yardımları. Ali Aslan, Kemal İnat ve Burhanettin Duran (Ed.). AK Parti'nin On Beş Yılı: Dış Politika. İstanbul: SETA, 316-332.
• OECD. (2012). Aid Effectiveness 2011: Progress in İmplementing the Paris Declaration, Better Aid. OECD Publishing. https://read.oecd-ilibrary.org/development/aid-effectiveness-2011_9789264125780-en#page3 (Erişim Tarihi: 30.01.2019).
• OECD. (2017). Net ODA. https://data.oecd.org/oda/net-oda.htm (Erişim Tarihi: 02.02.2019).
• OECD. (2018). DAC Glossary of Key Terms and Concepts. http://www.oecd.org/dac/dac-glossary.htm#Aid_Activity (Erişim Tarihi:15.04.2018).
• OECD. (2019). Total resource flows, net disbursements, current prices: All donors. OECD International Development Statistics, 2018(1). Paris: OECD Publishing.
• Örgel, F. (2018). İnsani Yardım Çalışmaları ve Uluslararası Politikalar. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi.
• Schraeder, P.J., Hook, S.W. ve Taylor, B. (1998). Clarifying the Foreign Aid Puzzle: A Comparison of American, Japanese, French, and Swedish Aid Flows. World Politics, 50(2), 294-323.
• Tosunoğlu, Ş. (2015). Türkiye’nin Resmi Kalkınma Yardımları Politikası: Eğilimler ve Hedefler. HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 4(10), 9-29.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. Türkiye’nin Kalkınma İşbirliği: Genel Özellikleri ve En Az Gelişmiş Ülkelere Yönelik Yaklaşımı. http://www.mfa.gov.tr/turkiyenin-kalkinma-isbirligi.tr.mfa (Erişim Tarihi: 06.02.2019).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. Türkiye´nin “Uluslararası Acil İnsani Yardımları. http://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin_-insani-yardimlari.tr.mfa (Erişim Tarihi: 19.03.2021).
• T.C. Kalkınma Bakanlığı. (2015). Kalkınma İçin Uluslararası İşbirliği, Metotlar ve Yaklaşımlar. Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara.
• T.C. Kalkınma Bakanlığı. (2018). Teknik İşbirliği ve Kalkınma Yardımları Çalışma Grubu Raporu. Ankara.
• Türk Kızılay. Uluslararası Yardımlar. https://www.kizilay.org.tr/neler-yapiyoruz/uluslararasi-yardimlar (Erişim Tarihi: 25 03.2021).
• TİKA. (2008). Kalkınma Yardımlarına İlişkin Tanımlar ve Örnekli Açıklamalar. Ankara.
• TİKA. (2014). Faaliyet Raporu 2013. Ankara.
• TİKA. (2018a). Türkiye Kalkınma Yardımları Raporu 2017. Ankara.
• TİKA. (2018b). Her Şey Bir Tebessüm İçin. Ankara.
• TİKA. (2019a). Türkiye Kalkınma Yardımları Raporu 2018. Ankara.
• TİKA. (2019b). Stratejik Plan 2019-2023. Ankara.
• TİKA. (2019c). Faaliyet Raporu 2018. Ankara.
• TİKA. (2020). Türkiye Kalkınma Yardımları Raporu 2019. Ankara.
• TİKA. (2022). Hakkımızda. https://www.tika.gov.tr/tr/sayfa/hakkimizda
• TİKA. Tarihçe. https://www.tika.gov.tr/tr/sayfa/tarihce-222 (Erişim Tarihi: 07.03.2021).
• TİMETÜRK. Başbakan Erdoğan: Biz elmas için gelmedik! https://www.timeturk.com/tr/2013/01/07/cetin-dogan-i-yakan-itiraf.html (Erişim Tarihi: 04.04.2021).
• Türkiye Diyanet Vakfı. Hayri Hizmetler. https://tdv.org/tr-TR/faaliyetlerimiz/ (Erişim Tarihi: 21.03.2021).
• Brech V. ve Potrafke, N. (2014). Donor ideology and types of foreign aid. Journal of Comparative Economics, 42(1), 61-75.
• Yalçın, M. (2017). Türkiye Somali İlişkilerinde El-Şebab Örgütünün Etkisi. Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, 4, 17-49.
• YTB (2019, Şubat). Türkiye Bursları. Yayımlanmamış bilgi notu.