Okul Öncesi Dönem Tipik Gelişim Gösteren Çocukların Özel Gereksinimli Çocukların Bireysel Farklılıklarına ve Sosyal Kabulüne Yönelik Görüşleri

Yıl 2021, , 226 - 249, 05.01.2021

Gülce Akın Sunagül Sani-bozkurt

https://doi.org/10.18039/ajesi.737698

Cited By: 3

Öz

Bu araştırmada okul öncesi dönemde kaynaştırma ortamlarında bulunan tipik gelişim gösteren akranların özel gereksinimi olan çocuklara yönelik bireysel farklılıklara ve sosyal kabule yönelik görüşlerinin ve deneyimlerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden fenomenoloji deseni kullanılmıştır. Çalışmaya iki anaokulunda eğitime devam eden 5-6 yaş aralığında 13 tipik gelişim gösteren çocuk katılmıştır. Çalışmada hikâyeleştirilmiş ve parmak kukla gösterimi ile sunulan yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ve sınıf içi gözlem yolu ile veri toplanmıştır. Elde edilen verilerin analizinde NVivo programından yararlanılarak içerik analizi yapılmıştır. Akranlarla yapılan görüşme sonuçlarına göre akranlar; özel gereksinimi olan çocuklara yönelik duyguları ile ilgili olarak sıklıkla üzüntü, kaygı, kızgınlık, yalnızlık, çaresizlik gibi empatik duygularını dile getirmişlerdir. Ayrıca akranların özel gereksinimi olan çocuklara yönelik duyarlı olma, yardım etme, hoşgörü duyma gibi olumlu tutumlarının yanı sıra problem davranış sergileme, düşük beklenti içinde olma, alay etme gibi olumsuz tutumlarının olduğu da ortaya çıkmıştır. Sınıf içi yapılan gözlemlerde de problem davranışlardan dolayı olumsuz akran tutumların ön plana çıktığı dikkat çekmiştir. Akran kabulü açısından araştırma sonuçları incelendiğinde ise ilk görüşmede akranlardan sadece biri kabul, dördü hem kabul hem ret, sekizi ise reddettiğini belirtmiştir. Bununla beraber teyit edici görüşmelerde ise akranlardan beş tanesi kabul, iki tanesi hem kabul hem ret, altı tanesi ise reddettiğini ifade etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Akran İlişkileri, Bireysel farklılıklar, Kaynaştırma, Okulöncesi dönem, Sosyal kabul

Destekleyen Kurum

Anadolu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Proje Komisyonu

Proje Numarası

1808E281

The Opinions of Typically Developed Peers in the Preschool Period on Individual Differences and Social Acceptance for the Children with Special Needs

Öz

The aim of this study is to examine the opinions and experiences of typically developed peers in the preschool period on individual differences and social acceptance for the children with special needs in the inclusion environments. Phenomenology design, one of the qualitative research methods, was used in the research. The study included 13 typically developing children in the 5-6 age group attending to their education at two preschools. In the study, data was collected through semi-structured interview technique which is presented by storytelling and finger puppet presentation. Besides the data was collected through in-class observations. Content analysis was used by employing the NVivo program. According to the results of the interview with peers; they often expressed empathic feelings about sadness, anxiety, anger, loneliness, and despair related to their feelings towards children with special needs. In addition, it was revealed that peers had positive attitudes towards children with special needs such as being sensitive, helping or showing tolerance, as well as negative attitudes such as demonstrating problem behavior, being in low expectation, and mocking. In the classroom observations, it was noted that negative peer attitudes came to the fore due to problem behaviors. When results of the research were examined in terms of peer acceptance, only one of the peers in the first interview stated that they accepted, four accepted and rejected, and eight rejected. However, in confirming interviews, five of the peers stated that they accepted, two accepted and rejected, and six rejected.

Anahtar Kelimeler

Inclusion, Individual differences, Peer relationship, Preschool period, Social acceptance

Proje Numarası

1808E281

Kaynakça

• Aktan, O., Budak, Y. ve Botabekovna, A. B. (2019). İlkokul öğrencilerinin kaynaştırma öğrencilerine yönelik sosyal kabul düzeylerinin belirlenmesi: Bir karma yöntem çalışması. Elemantary Education Online, 18(4), 1520-1538. http://ilkogretim-online.org.tr/index.php/io/article/view/2970 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Andrade, B. F., Waschbusch, D. A., King, S., Thurston, C., McNutt, L., Terrio, B. And Northern Partners in Action for Children and Youth, Nova Scotia. (2005). Teacher-classified peer social status: Preliminary validation and associations with behavior ratings. Journal of Psychoeducational Assessment, 23(3), 279-290. https://doi.org/10.1177%2F073428290502300306 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Ausdale, D. V. ve Faegın, J. R. (2001). How children learn race and racism, USA: Rowman and Littlefield Publishers.
• Bahar, M. (2018). Kaynaştırma öğrencisi bulunan sınıfların empatik eğilimlerinin incelenmesi. Yayımlanmamış (Yüksek Lisans Tezi). https://dosyayukleme.ahievran.edu.tr/dosyalar/MuLAZIM.pdf adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Bakkaloğlu, H., Sucuoğlu, B. ve Özbek, A.B. (2019). Okul öncesinde özel gereksinimli olan ve normal gelişen çocukların sosyal kabul düzeylerinin incelenmesi. Elementary Education Online, 18(2), 521-538. http://ilkogretim-online.org.tr/index.php/io/article/view/3196 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Başgül, Ş., Rışvanlı, B., Başar, G. ve Topçu, F. (2018). Okul öncesi kaynaştırma öğrencileri ile ilgili akran, veli ve öğretmen algılarının incelenmesi. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 3(1), 17-31. http://ijeces.hku.edu.tr/tr/pub/issue/35756/391931 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Beazidou, E. and Botsoglou, K. (2016). Peer acceptance and friendship in early childhood: the conceptual distinctions between them. Early Child Development and Care, 186(10), 1615-1631. https://doi.org/10.1080/03004430.2015.1117077 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Bossaert, G., de Boer, A. A., Frostad, P., Pijl, S. J. and Petry, K. (2015). Social participation of students with special educational needs in different educational systems. Irish Educational Studies, 34(1), 43-54. https://doi.org/10.1080/03323315.2015.1010703 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Brechet, C. (2013). Children’s gender stereotypes through drawings of emotional faces: Doy boys draw angrier faces than girls? Sex Roles, 68(5-6), 378-389. https://doi.org/10.1007/s11199-012-0242-3 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Chamberlain, B., Kasari, C. and Rotheram-Fuller, E. (2007). Involvement or isolation? The social networks of children with autism in regular classroms. Journal of Autism and Developmental Disorders, 37(2), 230-242. https://doi.org/10.1007/s10803-006-0164-4 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Coelho, L., Torres, N., Fernandes, C. and Santos, A. J. (2017). Quality of play, social acceptance and reciprocal friendship in preschool children. European Early Childhood Education Research Journal, 25(6), 812-823. https://doi.org/10.1080/1350293X.2017.1380879 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Çulhaoğlu-İmrak, H. ve Sığırtmaç, A. (2014). Kaynaştırma uygulanan okulöncesi sınıflarında akran ilişkilerinin incelenmesi. International Journal of Early Childhood Special Education, 3(1), 38-65. https://eae.anadolu.edu.tr/resources/assets/upload/publication/20141112170713_mkl.pdf adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Demetriou, K. (2019). Intentions of children without disabilities to form friendship with peers with physical disability: a small scale study. Early Child Development and Care, 1-17. https://doi.org/10.1080/03004430.2019.1697246 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Derman-Sparks,, L. and Edwards, J. O. (2010). Anti-bias education for young children and ourselves. Washington, DC: National Association for the Education of Young Children.
• Eivers, A. R., Brendgen, M., Vitaro, F. and Borge, A. I. (2012). Concurrent and longitudinal links between children's and their friends’ antisocial and prosocial behavior in preschool. Early Childhood Research Quarterly, 27(1), 137-146. https://doi.org/10.1016/j.ecresq.2011.05.001 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Ekmişoğlu, M. (2007). Erken çocukluk döneminde farklılıklara saygı kavramı hakkında öğretmen görüşlerinin incelenmesi ve farklılıklara saygı ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). https://toad.halileksi.net/sites/default/files/pdf/farkliliklara-saygi-olcegi-toad.pdf adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Eren, S. (2015). Öyküleştirme yöntemine dayalı eğitimin beş yaş çocuklarında farklılıklara saygı kazanımına etkisinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). http://www.openaccess.hacettepe.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11655/1881/1543ec56-efc6-4e63-820d-145a90c3ca38.pdf?sequence=1&isAllowed=n adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Ersoy, F. (2017). Fenomenoloji. A. Saban ve A. Ersoy (Ed.), Eğitimde nitel araştırma desenleri içinde (ss. 82-138). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Ersoy, Ö. ve Avcı, N. (2000). Özel gereksinimi olan çocuklar ve eğitimleri: Özel eğitim. İstanbul: Ya-Pa Yayıncılık.
• Estell, D. B., Jones, M. H., Pearl, R., Van Acker, R., Farmer, T. W. and Rodkin, P. C. (2008). Peer groups, popularity and social preference trajectories of social functioning among students with and without learning disabilities. Journal of Learning Disabilities, 41(1), 5-14. https://doi.org/10.1177%2F0022219407310993 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Ferreira, M., Aguiar, C., Correia, N., Fialho, M. and Pimentel, J. S. (2017). Social experiences of children with disabilities in inclusive portuguese preschool settings. Journal of Early Intervention, 39(1), 33-50. https://doi.org/10.1177%2F1053815116679414 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Fırat, T. (2020). An exploration of the effects of learning through ‘interaction activities’ on eighth-graders’ social acceptance of students with special needs in Turkey. Education 3(13), 1-17. https://doi.org/10.1080/03004279.2020.1790022 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Fırat, T. ve Koyuncu, İ. (2019). Lise öğrencilerinin özel gereksinimli bireylere yönelik sosyal kabul düzeyleri. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(1), 503-525. https://doi.org/10.17152/gefad.431264 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Gadeyne, E., Ghesquiere, P. and Onghena, P. (2004). Psychosocial functioning of young children with learning problems. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 45(3), 510-521. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2004.00241.x adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Garrote, A. (2017). The relationship between social participation and social skills of pupils with an intellectual disability: A study in inclusive classrooms. Frontline Learning Research, 5(1), 1-15. http://dx.doi.org/10.14786/flr.v5i1.266 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Gezer, M. S. (2017). Sınıfında kaynaştırma öğrencisi bulunan okul öncesi öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimine yönelik rol algılarının belirlenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). http://libra.anadolu.edu.tr/tezler/2017/434777.pdf adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Girli, A. ve Atasoy, S. (2012). The views of students with intellectual disabilities or autism regarding their school experience and their peers in inclusion. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 16-30. http://hdl.handle.net/20.500.12397/164 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Guralnick, M. J. and Groom, J. M. (1987). The peer relations of mildly delayed and nonhandicapped preschool children in mainstreamed play groups. Child Development, 58, 1558-1572. https://doi.org/10.2307/1130695 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Guralnick, M. J., Hammond, M. A., Connor, R. T. and Neville, B. (2006). Stability, change and correlates of the peer relationships of young children with mild developmental delays. Child Development, 77(2), 312-324. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.2006.00872.x adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Gülay-Ogelman, H. (2018). Okul öncesi dönemde akran ilişkileri (3. basım). Ankara: Eğiten Kitap.
• Gülay-Ogelman, H. ve Ersan, C. (2014). Okul öncesi öğretmenlerinin sınıf yönetimi stratejilerinin çocukların akran ilişkileri üzerindeki etkisi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 63-84. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/43635 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Hall, N. S. (1999). Creative Resources for The Anti- Bias Classroom. USA: Delmar.
• Haselager, G. J. T., Cillesen, A. H. N., Van Leishout, C. F. M., Riksen-Walraven, J. M. A. and Hartup, W. W. (2002). Heterogenerity among peer-rejected boys across middle childhood: developmental pathways of social behavior. Developmental Psychology, 38(3), 446-456. https://doi.org/10.1037/0012-1649.38.3.446 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Hopkins, R. M., Regehr, G. and Pratt, D. D. (2017). A framework for negotiating positionality in phenomenological research. Medical Teacher, 39(1), 20-25. https://doi.org/10.1080/0142159X.2017.1245854 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• İnan, H. Z. (2017). Erken çocukluk döneminde gelişim çok kültürlü bir bakış açısı (Çev: B. Akman). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Karaca, N. H., Gündüz, A. ve Aral, N. (2011). Okul öncesi dönem çocuklarının sosyal davranışının incelenmesi. Kuramsal Eğitim Bilim Dergisi, 4(2), 65-76. https://dergipark.org.tr/tr/pub/akukeg/issue/29343/314004 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Karadağ, F., Yıldız-Demirtaş, V. ve Girli, A. (2014). Okul öncesi dönemde akranların sınıflarındaki özel gereksinimli öğrenciyi tercih etme durumları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(31), 191-215. https://dergipark.org.tr/tr/pub/maeuefd/issue/19404/206252 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Kemp, C. R. (2016). Early childhood inclusion in Australia. Infants and Young Children, 29(3), 178-187. https://doi.org/10.1097/iyc.0000000000000062 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Köse, N. (2015). Ergenlerde akran ilişkilerinin mutluluk düzeyine etkisi. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(4), 1-6. https://dergipark.org.tr/tr/pub/inujgse/issue/27438/285939 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Küçüker, S., Erdoğan, N. I. ve Çürük, Ç. (2014). Peer acceptance of children with disabilities in inclusive kindergarten classrooms. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(2), 163-177. http://pauegitimdergi.pau.edu.tr/Makaleler/1130290862_12.pdf adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Leigers, K. L. and Myers, C. T. (2015). Effect of duration of peer awareness education on attitudes toward students with disabilities: A systematic review. Journal of Occupational Therapy, Schools, ve Early Intervention, 8(1), 79-96. https://doi.org/10.1080/19411243.2015.1021067 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Liu, Y., Kudláček, M. and Ješina, O. (2010). The influence of Paralympic School Day on children's attitudes towards people with disabilities. Acta Gymnica, 40(2), 63-69. https://gymnica.upol.cz/artkey/gym-201002-0007_The_influence_of_Paralympic_School_Day_on_children_s_attitudes_towards_people_with_disabilities.php adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Longobardi, E., Spataro, P. and Rossi-Arnaud, C. (2019). Direct and indirect associations of empathy, theory of mind, and language with prosocial behavior: Gender differences in primary school children. The Journal of Genetic Psychology, 180(6), 266-279. https://doi.org/10.1080/00221325.2019.1653817 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Luciano, S. and Savage, R. S. (2007). Bullying risk in children with learning difficulties in inclusive educational settings. canadian Journal of School Psychology, 22(1), 14-31. https://doi.org/10.1177%2F0829573507301039 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• MacNaughton, G. and Davis, K. (2009). Race and early childhood education: An international approach to identity politics, and pedagogy. USA: Palgrave Macmillan Publisher.
• Meadan, H. and Monda-Amaya, L. M. (2008). Collaboration to promote social competence for students with mild disabilities in the general classroom: A structure for providind social support. Intervention School and Clinic, 43(3), 158-167. https://doi.org/10.1177/1053451207311617 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Metin, Ş. (2013). Türkiye’de okul öncesinde kaynaştırmaya ilişkin yapılan çalışmaların incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 146-172. https://dergipark.org.tr/tr/pub/befdergi/issue/23144/247216 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Metin, N., Şenol, B. ve Yumuş, M. (2015). Okul öncesi eğitim sınıflarına kaynaştırılan otistik çocukların sosyometrik statülerinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1(2), 483-490. https://dergipark.org.tr/tr/pub/husbfd/issue/7893/103911 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Meuwese, R., Cillessen, A. H. and Güroğlu, B. (2017). Friends in high places: A dyadic perspective on peer status as predictor of friendship quality and the mediating role of empathy and prosocial behavior. Social Development, 26(3), 503-519. https://doi.org/10.1111/sode.12213 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Miller, E., Chen, R., Glover-Graf, N. M. and Kranz, P. (2009). Willingness to engage in personal relationships with persons with disabilities: Examining category and severity of disability. Rehabilitation Counseling Bulletin, 52(4), 211-224. https://doi.org/10.1177%2F0034355209332719 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Most, T. (2007). Speech intelligibility, loneliness, and sense of coherence among deaf and hard-of-hearing children in individual inclusion and group inclusion. The Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 12(4), 495-503. https://doi.org/10.1093/deafed/enm015 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Noggle, A. K. and Stites, M. L. (2018). Inclusion and preschoolers who are typically developing: The lived experience. Early Childhood Education Journal, 46(5), 511-522. https://doi.org/10.1007/s10643-017-0879-1 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Nowicki, E. A. (2006). A cross‐sectional multivariate analysis of children's attitudes towards disabilities. Journal of Intellectual Disability Research, 50(5), 335-348. https://doi.org/10.1111/j.1365-2788.2005.00781.x adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Odom, S. L., Zercher, C., Li, S., Marquart, J. M., Sandall, S. and Brown, W. H. (2006). Social acceptance and rejection of preschool children with disabilities: A mixed-method analysis. Journal of Educational Psychology, 98(4), 807-823. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/0022-0663.98.4.807 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Oktay, A. (2000). Yaşamın sihirli yılları: okul öncesi dönem. (2. baskı). İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Özaydın, L., Tekin İftar E. ve Kaner, S. (2008). Arkadaşlık becerilerini geliştirme programının özel gereksinimi olan okul öncesi dönem çocuklarının sosyal etkileşimlerine etkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 9(1), 15-32. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000112 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Pekdoğan, S. (2018). Okul öncesi öğretmenlerinin farklılıklara saygı eğitimi konusundaki görüşlerinin incelenmesi. Electronic Journal of Social Sciences, 17(65), 90-102. https://doi.org/10.17755/esosder.305549 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Perry-Parrish, C., Webb, L., Zeman, J., Spencer, S., Malone, C., Borowski, S. and Ostrander, R. (2017). Anger regulation and social acceptance in early adolescence: Associations with gender and ethnicity. The Journal of Early Adolescence, 37(4), 475-501. https://doi.org/10.1177%2F0272431615611255 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Pettit, C., Clawson, M. A., Dodge, K. A. and Bates, J. E. (1996). Stability and change in peer-rejected status: the role of child behavior, parenting and family ecology. Merrill-Palmer Quarterly, 42(2), 267-294. https://psycnet.apa.org/record/1996-01739-005 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Pijl, S. J. and Frostad, P. (2010). Peer acceptance and self-concept of students with disabilities in regular education. European Journal of Special Needs Education, 25(1), 93-105. https://doi.org/10.1080/08856250903450947 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Poresky, R. H. (1990). The young children´s empathy measure: reliability, validity and effects of companion animal bonding. Psychological Reports, 66(3), 931-936. https://doi.org/10.2466/pr0.1990.66.3.931 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Rotheram‐Fuller, E., Kasari, C., Chamberlain, B. and Locke, J. (2010). Social involvement of children with autism spectrum disorders in elementary school classrooms. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 51(11), 1227-1234. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2010.02289.x adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Simeonsdotter-Svensson, A. (2013). Preschool children development empathy through individualized materials. Problems of Education in the 21st Century, 15(2), 115-124. http://www.scientiasocialis.lt/pec/files/pdf/vol52/115-124.Simeonsdotter-Svensson_Vol.52.pdf adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Siperstein, G. N., Parker, R. C., Norins, J. and Widaman, K. F. (2011). A national study of Chinese youths' attitudes towards students with intellectual disabilities. Journal of Intellectual Disability Research, 55(4), 370-384. https://doi.org/10.1111/j.1365-2788.2011.01382.x adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Spithoven, A. W., Bastin, M., Bijttebier, P. and Goossens, L. (2018). Lonely adolescents and their best friend: An examination of loneliness and friendship quality in best friendship dyads. Journal of Child and Family Studies, 27(11), 3598-3605. https://doi.org/10.1007/s10826-018-1183-4 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Sucuoğlu, B. (2006). Etkili kaynaştırma uygulamaları. Ankara: Ekinoks Yayınevi.
• Swaim, K. F. and Morgan, S. B. (2001). Children’s attitudes and behavioral intentions toward a peer with autistic behaviors: Does a brief educational intervention have an effect. Journal of Autism and Developmental Disorders, 31(2), 195-205. https://doi.org/10.1023/A:1010703316365 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Şen, B. ve Özbey, Ş. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarının duygusal zeka düzeyleri ile akran ilişkileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Education Sciences, 12(1), 40-57. https://dergipark.org.tr/tr/pub/nwsaedu/issue/27296/285086 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Uysal, A. (1995). Öğretmen ve okul yöneticilerinin zihin engelli çocukların kaynaştırılmasında karşılaşılan sorunlara ilişkin görüşleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Uz Baş, A. ve Siyez, D. M. (2011). Akranları tarafından kabul gören ve görmeyen ilköğretim okulu öğrencilerinin akran ilişkilerine yönelik algılarının incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(1), 43-70. https://idealonline.com.tr/IdealOnline/lookAtPublications/paperDetail.xhtml?uId=18333& adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Üner, E. (2011). Okul öncesi eğitim programındaki 36-72 aylık çocuklara farklılıklara saygı eğitimi kazandırmanın öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=1VmZuDfhc8Bg5pc1w_VNLg&no=8EbXfIemDiU-cG_1wS6cYg adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Ünsal, F. Ö. ve Şahan, B. (2015). Okul öncesi dönem çocuklarının “engelli” kavramına ilişkin görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1(2), 409-416. https://dergipark.org.tr/tr/pub/husbfd/issue/7893/103904 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Vizek-Vidovic, V., Stetic, V. V. and Bratko, D. (1999). Pet ownership, type of pet and socioemotional development of school children. Anthrozoos, 12(4), 211-217. https://doi.org/10.2752/089279399787000129 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Vuran, S. (2017). Sosyal yeterlikle ilişkili kavramlar ve sosyal yeterliğin bileşenleri. S. Vuran (Ed.), Sosyal beceri yetersizliği gösteren çocuklar için sosyal yeterliliğin geliştirilmesi (3. basım) içinde (s. 1-25). Ankara: Vize Yayıncılık.
• Yaşaran, Ö. Ö., Batu, S. ve Özen, A. (2014). Özel gereksinimli bireylerin sosyal kabullerini sağlamada normal gelişim gösteren öğrencilere sunulan kaynaştırmaya hazırlık etkinliklerinin etkisi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(3), 167-180. https://doi.org/10.18037/ausbd.92732 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Yazbeck, M., McVilly, K. and Parmenter, T. R. (2004). Attitudes toward people with intellectual disabilities: An Australian perspective. Journal of Disability Policy Studies, 15(2), 97-111. https://doi.org/10.1177%2F10442073040150020401 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Yu, S., Ostrosky, M.M. and Fowler, S.A. (2015). The relationship between preschoolers’ attitudes and play behaviors toward classmates with disabilities. Topics in Early Childhood Special Education, 35(1), 40-51. https://doi.org/10.1177%2F0271121414554432 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Wagner, L. (2019). Good character is what we look for in a friend: character strengths are positively related to peer acceptance and friendship quality in early adolescents. The Journal of Early Adolescence, 39(6), 864-903. https://doi.org/10.1177%2F0272431618791286 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Walker, S. (2007). The social participation of young children with developmental disabilities in inclusive early childhood programs. Electronic Journal for Inclusive Education, 2(2), 1-29. https://corescholar.libraries.wright.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1088&context=ejie adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Zakai-Mashiach, M., Dromi, E. and Al-Yagon, M. (2020). Social inclusion of preschool children with ASD: The role of typical peers. The Journal of Special Education, 00(0), 1-10. https://doi.org/10.1177%2F0022466920926132 adresinden 10.12.2020 tarihinde erişilmiştir.