Sınıf Öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler Dersinde Okuryazarlık Becerilerini Kazandırmaya Yönelik Gerçekleştirdikleri Uygulamalar

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 2, 31 - 63, 25.10.2016

Tuğba Selanik Ay Ümit Yavuz

https://doi.org/10.18039/ajesi.17370

Cited By: 10

Öz

Sosyal Bilgiler dersi insanı, toplumu ve bunlarla ilişkisi çerçevesinde çevreyi konu alanı olarak inceleyen bir derstir. Bu bağlamda günlük yaşam içinde bu amacı gerçekleştirmeye dönük olarak farklı türde pek çok okuryazarlık becerisinin kazandırılmasını da içerir. Sosyal Bilgiler dersinde kazandırılabilecek okuryazarlık becerileri çevre, hukuk, ekonomi, teknoloji, tarih, medya, harita, coğrafya, eleştirel ve politik okuryazarlık biçiminde sıralanabilir. Bu araştırmanın temel amacı sınıf öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler dersinde okuryazarlık becerileri kazandırmaya yönelik gerçekleştirdikleri uygulamaları belirlemektir. Araştırmanın katılımcılarını 2015-2016 öğretim yılı bahar döneminde Afyon İli merkezinde yer alan 9 devlet ilkokulunda görev yapmakta olan 110 sınıf öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırma tarama modelinde, betimsel bir çalışmadır. Araştırmada, sınıf öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler dersinde çeşitli okuryazarlık becerilerini kazandırmaya yönelik gerçekleştirdikleri uygulamaları belirlemek amacıyla araştırmacılar tarafından geliştirilen 10 okuryazarlık becerisini kazandırmaya yönelik olarak gerçekleştirilebilecek 105 uygulamayı içeren kapalı uçlu anket kullanılmıştır. Elde edilen veriler frekans ve yüzdeler biçiminde sunulmuştur. Araştırma sonucunda sınıf öğretmenlerinin okuryazarlık bağlamında Sosyal Bilgiler dersinde yer verdiği uygulamalar incelendiğinde sınıf öğretmenlerinin, bilgi düzeyinde uygulamaları gerçekleştirdiği ancak öğrencinin günlük yaşamı ilişkilendirmesini sağlayacak beceri düzeyinde uygulamalara en az düzeyde yer verdiği sonucuna ulaşılmıştır. Bunun yanı sıra her bir okuryazarlık türü ile ilgili sınıf öğretmenlerinin gerçekleştirdikleri uygulamaların sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan kazanımlarla uyumlu uygulamalar olduğu sonucuna ulaşılmıştır.  Elde edilen sonuçlar ışığında okuryazarlık becerilerinin kazandırılmasında okul dışı öğrenme ortamlarından yararlanmaya yönelik hizmet öncesi eğitim ile öğretmen adaylarına, hizmet içi eğitim yoluyla da öğretmenlere destek sağlanması; okuryazarlık becerilerinin kazandırılmasına yönelik öğrenciler üzerinde gerçekleştirilen uygulamaları içeren çeşitli deneysel ya da kuramsal araştırmalar yapılması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler öğretimi, okuryazarlık becerileri, sınıf öğretmenleri

The Implementations Classroom Teachers Use In Order To Reinforce Literacy Skills in Social Studies Classes

Öz

Social Studies course mainly deals with people, society and the relationship between people and society.  Therefore, one of the basic goals of Social Studies course is to provide students with many distinct literacy skills. Literacy skills covered in Social Studies course include those about environment, law, economics, technology, history, media, maps, geography, critical and political. The aim of this study is to reveal which activities are used by teachers to reinforce these literacy skills. The participants of the study were a total of 110 classroom teachers working at nine different public primary schools in Afyon during the spring semester of the school year of 2015-2016. The study was designed as a descriptive research. The data of the study were collected through a survey questionnaire developed by the authors. The data collection tool included 105 items about ten distinct literacy skills.  The data were analysed using frequency and percentage. The findings of the study showed that  the participants conducted activities about literacy skills, but they less dealt with those activities which related these activities with daily life practices. In addition, it was found that all activities concerning literacy skills done by the participants were consistent with the goals of Social Studies courses. Based on the findings of the study it can be suggested that in reinforcing literacy skills out of school environment should be used by teachers. This requirement can be emphasized both in teacher training programs and in in-service training courses. On the other hand, the activities about literacy skills should be analysed in future studies.

Anahtar Kelimeler

Social Studies teaching, literary skills, classroom teachers

Kaynakça

• Aldemir, A. (2004). Öğretmen Adaylarının Bilgi Okuryazarlığı Düzeyleri Üzerinde Bir Araştırma: Sakarya Üniversitesi Örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Akhan, N. E. (2010). İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğrencilerinde Ekonomi Okuryazarlığının Durumu ve Geliştirilmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Gazi Üniversitesi / Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Akhan, N. E. (2013). Ekonomi Okuryazarlığı. E. Gençtürk ve K. Karatekin (Ed.), Sosyal Bilgiler için Çoklu Okuryazarlıklar içinde (s. 78-109). Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Artun, H., Uzunöz, A. ve Akbaş, Y. (2013). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Çevre Okuryazarlık Düzeylerinin Değerlendirilmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34 (2), 1-14.
• Avsec, S., Jamsek, J. (2016). Technological literacy for students aged 6–18: a new method for holistic measuring of knowledge, capabilities, critical thinking and decision-making. Int J Technol Des Educ, 26, 43–60.
• Barut, E., Demirer, V., Erbaş, Ç., Dikmen, C. H., Sak, N. (2016). Media literacy training for prospective teachers: ınstructional design process and ıts evaluation. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 45 (1), 49-70.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Cheung, C. K., Xu, W. (2016) Promoting media literacy education in China: a case study of a primary school. International Journal of Adolescence and Youth, 21(2), 215-217.
• Clark, G. L. (2014). Roepke Lecture in Economic Geography: Financial Literacy in Context. Economıc Geography, 90(1), 1-23.
• Cooper, T. M. (2011). The legal literacy levels of educators in one family of schools in Ontario. Unpublished Master Thesis. Nipissing university schulich school of education North Bay, Ontario.
• Deveci, H. ve Çengelci, T. (2008). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarından Medya Okuryazarlığına Bakış. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2). 25-43.
• Dikmenli, Y. (2015). Öğretmen Adaylarının Coğrafya Okuryazarlığı Algı Düzeylerinin Farklı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Turkish Studies, 10(3), 353-368.
• Duman, B.ve Girgin, M. (2007). Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Harita Okuryazarlığına İlişkin Görüşleri. Doğu Coğrafya Dergisi, 12 (17), 185-202.
• Ekiz, D. (2003). Eğitimde araştırma yöntem ve metotlarına giriş. Ankara.
• Guofeng, W., Gut, D. M. (2008). Media Use by Chinese and U.S. Secondary Students: Implications for Media Literacy Education. New Media and Education in the 21st Century, 47(3), 178-185.
• Hayta, N. ve Akhan, N. E. (2014). İlköğretim Sosyal Bilgiler Derslerinde Ekonomi Okuryazarlığının Geliştirilmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 18 (1), 205-230.
• Hood, J., Stein, W., McCann, C. (2009). Low-cost insurance schemes in Scottish social housing: An empirical study of availability and tenants’ participation. Urban Studies, 46, 1807–27.
• İnan, S. (2014). Sosyal Bilgiler Eğitimi: Nedir, Ne Zaman ve Neden?. Öğretmenler ve öğretmen adayları için sosyal bilgiler eğitimine giriş içinde (1-21). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kabapınar, Y. (2012). Kuramdan Uygulamaya Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Karaman, M. K. (2016). Öğretmen Adaylarının Medya Okuryazarlık Düzeyleri ve Eleştirel Düşünme Eğilimleri Üzerine Bir Araştırma. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 4(1), 326-350.
• Karasar, N. (2015). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Karatekin, K. (2012). Environmental Literacy in Turkey Primary Schools Social Studies Textbooks. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 46, 3519-3523.
• Karatekin, K. ve Aksoy, B. (2012). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Çevre Okuryazarlık Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Turkish Studies, 7(1), 1423-1438.
• Karatekin, K. (2013). Çevre Okuryazarlığı. E. Gençtürk ve K. Karatekin (Ed.), Sosyal Bilgiler için Çoklu Okuryazarlıklar içinde (s. 46-73). Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Kaminski, K., Seel, P., Cullen, K. (2003). Tecnology literate students: results from a survey. Educate Quarterly, 3, 35-40.
• Kaya, H. (2014). Projelerin Coğrafya Öğretimi Açısından Önemi ve Coğrafya Öğretimine Katkıları. H. Kaya, A. Karatepe, A. Özder (Ed.), Modern Yöntem ve Teknikleri Coğrafya Öğretimi içinde (s. 1-13). Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Keçe, M. (2013). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yararlanılan Sınıf İçi Tarihi Roman Kullanım Tekniklerinin Öğrencilerin Tarih Okuryazarlığı Düzeylerine Etkisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Gazi Üniversitesi/ Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kurt, A. A. ve Kürüm, D. (2010). Medya Okuryazarlığı ve Eleştirel Düşünme Arasındaki İlişki: Kavramsal Bir Bakış. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2), 20-34.
• Lewin, S. J. (2016). Student as citizen: Teaching critical civic literacy skills in library. Knowledge Quest, 44(5), 29-31.
• Livingstone, S. (2008) Engaging with media – a matter of literacy?. Communication, Culture & Critique, 1 (1), 51-62.
• Luckhardt, C. (2014). Teaching Historical Literacy and Making World History Relevant in the Online Discussion. Board Society for History Education, 47(2), 187-196.
• International Technology Education Association. (2006). Technology For All: A Rationale and Structure for the Study of Technology. (https:/www.iteea.org) adresinden 30. 04. 2016 tarihinde erişilmiştir.
• McBeth, W., Volk, T. L. (2010). The National Environmental Literacy Project: A Baseline Study of Middle Grade Students in the United States. The Journal Of Environmental Education, 41(1), 55–67.
• MEB, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (2004). Sosyal Bilgiler 4.-5. Sınıf Öğretim Programı. Ankara
• Oğuz, S. (2013). Hukuk Okuryazarlığı. E. Gençtürk ve K. Karatekin (Ed.), Sosyal Bilgiler için Çoklu Okuryazarlıklar içinde (s. 160-176). Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Oğuz, S. (2013b). Ortaokul Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler Eğitimi Çerçevesinde Hukuk Okuryazarlık Düzeylerinin Belirlenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özensoy, A. U. (2011). Eleştirel Okumaya Göre Düzenlenmiş Sosyal Bilgiler Dersinin Eleştirel Düşünme Becerisine Etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 13-25.
• Öztürk, C. (2006). Sosyal Bilgiler: Toplumsal Yaşama Disiplinlerarası Bir Bakış. C. Öztürk (Ed.), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi kitabı içinde (s. 21-50). Ankara: PegamA Yayıncılık.
• Öztürk, F. Z. (2011). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin ve Öğretmen Adaylarının İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Programında Yer Alan Öğrenme Alanlarına İlişkin Özyeterlik Düzeylerinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Shihab, İ. A. (2011). Reading as Critical Thinking. Asian Social Science, 7(8), 209-218.
• Sönmez, V. (2005). Hayat ve Sosyal Bilgiler Öğretimi ve Öğretmen Kılavuzu. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sönmez, Ö. F. (2013). Harita Okuryazarlığı. E. Gençtürk ve K. Karatekin (Ed.), Sosyal Bilgiler için Çoklu Okuryazarlıklar kitabı içinde (s. 138-156). Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Stein, L., Prewett, A. (2009). Media Literacy Education in the Social Studies: Teacher Perceptions and Curricular Challenges. Teacher Education Quarterly, Winter, 131-148.
• Sümbüloğlu, V. ve Sümbüloğlu, K. (2000). Sağlık bilimlerinde araştırma yöntemleri. Ankara: Hatipoğlu Yayınları.
• Tarhan, Ö. (2015). Sosyal Bilgiler Öğretmeni Adaylarının Politik Okuryazarlığına İlişkin Görüşleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3 (9), 649-669.
• Taş, H. İ. (2008). Coğrafi Beceriler ve Bunları Öğrencilere Kazandırma Yolları. Doğu Coğrafya Dergisi, 20, 45-57.
• Tuna, F. ve Balcı, A. (2013). Oryantiring Uygulamalarının Coğrafya Öğretmen Adaylarının Öz yeterlik Algılarına Etkisi. Marmara Coğrafya Dergisi, 27(1), 1-14.
• Tuna, F. (2015). What is the Level of Undergraduate Students’ Geographic Literacy in Turkey?. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(2), 126-136.
• Schwarz, G. (2001). Literacy Expanded: The Role of Media Literacy in Teacher Education. Teacher Education Quarterly, 28(2), 111-119.
• Şimşek, H. ve Yıldırım, A. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yiğit, E. Ö. (2011). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Teknoloji Okuryazarlığı Düzeylerinin ve Teknoloji ile Bütünleştirilmiş Sosyal Bilgiler Öğretimine Yönelik Görüşlerinin Belirlenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.