Sosyal Bilgiler Dersinin Toulmin Tartışma Modeli’ne Dayalı Öğretimi

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 2, 352 - 395, 01.07.2019

Aylin Yazıcıoğlu Vesile Alkan

https://doi.org/10.18039/ajesi.577239

Öz

Öğrenciler için tartışma kültürünün kazandırılması, tartışmanın
etkili bir iletişim aracı olarak kullanılması, tartışmayla birlikte mantıksal
çıkarımlarda bulunma ve sorgulama becerisinin kazandırılması önemlilik
taşımaktadır. Sosyal
Bilgiler dersinde yer alan konuların nedenselliğinin açıklanmasında ve sorgulanmasında
Toulmin Tartışma Modeli’nin kullanılmasıyla öğretmen ve öğrenciler üzerindeki
etkilerinin neler olduğu problem durumunu oluşturmuştur. Bu çerçevede çalışmanın amacını; ilkokul dördüncü
sınıflarda Sosyal Bilgiler dersi öğrenme-öğretme sürecinde Toulmin Tartışma
Modeline dayalı uygulamaların nasıl yürütüldüğünün incelenmesi oluşturmuştur.
Çalışmada durum çalışması türlerinden etnografik durum çalışması
benimsenmiştir. Araştırmada sosyo-ekonomik düzey bakımından farklı üç ilkokulun
dördüncü sınıfları çalışma grupları olarak ele alınmıştır. Veri toplama
araçları olarak; öğretmen ve öğrenciler için kişisel bilgi formu, gözlem formu,
uygulama öncesi- süresi ve sonrasına dayalı öğretmen görüşleri, uygulama
sürecine dayalı öğrenci günlükleri kullanılmıştır, okul- öğretmen ve
öğrencilere bir kod adı tayin edilmiştir. Çalışma sonuçları, üç farklı
ilkokuldaki öğretmen ve öğrenci görüşleri, gözlem notlarından yola çıkılarak
değerlendirilmiştir. Öğretmenler uygulama öncesinde Toulmin
Tartışma Modeli ile ilgili bilgilerinin olmadığını, sınıflarında münazara,
panel ve soru-cevap yöntemlerini kullandıklarını belirtmiştir. Öğretmenler,
modelin sınıfları için uygulanabilir olduğunu, modeli yürütürken öğrenci
kazanımı ve ön bilgilerine önem vereceklerini söylemiştir. Gökyüzü ve Yıldız
İlkokulu öğrencilerinin uygulamalarda araştırma ve sorgulama sürecine aktif
katıldığı, derse ilgi, motivasyon ve özgüvenlerinin yüksek düzeyde olduğu,
sınıf atmosferlerinin demokratik bir yapıya sahip olduğu görülmüştür. Bulut
İlkokulu’ndaki uygulamaların daha dar bir çerçevede gerçekleştiği, derslere
katılım, kendini ifade etme, sorgulama sürecinin diğer okullara göre daha
sınırlı bir düzeyde kaldığı gözlenmiştir. Öğretmenler modelin ilkokul
düzeyindeki diğer derslerde de uygulanabileceğini, günlük yaşama
aktarılabileceğini ifade etmiştir. Modelin uygulanışı ile ilgili öğretmenlere
eğitim alma imkânı sunulması, modelin farklı yöntem ve gruplarla uygulanması
getirilen öneriler arasındadır.

Anahtar Kelimeler

Toulmin tartışma modeli, sosyal bilgiler dersi

Teaching Social Studies Lesson Based on Toulmin Discussion Model

Öz

It is important for
students to gain the culture of discussion, to use the discussion as an
effective communication tool, to make the logical inferences and questioning
with the discussion. The problem status of teachers and students by using the
Toulmin Discussion Model in explaining and questioning the causality of the
subjects in the Social Studies course. The purpose of the study was to examine
how the practices of the Social Studies course based on the Toulmin Discussion
Model during the learning-teaching process in the fourth grade at primary
school. In the study, the ethnographic case study of the types of case studies
has been adopted. In the study, four classes of three primary schools differing
in socio-economic level were considered as working groups. As data collection
tools; personal information form for teachers and students, observation form,
pre-application, teacher's opinions based on application process and
afterwards, student logs based on application process were used. The results of
the study were evaluated by observing notes from teachers and students in three
different primary schools. All three teachers stated that they did not have
information about Toulmin Discussion Model before the application and they used
discussion, panel and question-answer methods in their class. Teachers said that
the model is applicable for their classes and that they will attach importance
to student acquisition and preliminary knowledge when conducting the model. It
has been observed that the students of Gökyüzü and Yıldız Primary School
actively participate in the research and inquiry process in practice and that
the class interest, motivation and self-esteem are at a high level and that the
class atmosphere has a democratic structure. It has been observed that the
practices in Bulut Primary School have been carried out in a narrower frame,
and the participation, self-expression and questioning period in the classes
have remained at a limited level compared to other schools. Teachers stated
that the model could also be applied in other lessons at primary school level,
could be transferred to everyday life. Providing the opportunity to receive
training for teachers about the implementation of the model and the application
of the model with different methods and groups are among the recommendations.

Anahtar Kelimeler

Toulmin discussion models, social studies lesson

Kaynakça

• Altınışık, S. ve Orhan, F. (2002). Sosyal bilgiler dersinde çoklu ortamın öğrencilerin akademik başarıları ve derse karşı tutumları üzerindeki etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 41-49. Erişim adresi: http://www.efdergi.hacettepe.edu.tr/
• Altun, E. (2010). Işık ünitesinin ilköğretim öğrencilerine bilimsel tartışma (argümantasyon) odaklı yöntem ile öğretimi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Aslan, S. (2010). Tartışma esaslı öğretim yaklaşımının öğrencilerin kavramsal algılamalarına etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(2), 467-500. Erişim adresi: http://www.kefdergi.com/.
• Ayas, A. P., Akdeniz, A. R., Özmen, H., Yiğit, N., Ayvacı, Ş. ve Çepni, S. (Ed.). (2007). Kuramdan uygulamaya fen ve teknoloji öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Aykaç, N. (2007). İlköğretim sosyal bilgiler dersi eğitim-öğretim programına yönelik öğretmen görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(22), 46-73. Erişim adresi: http://www.esosder.org.
• Aykaç, N. (2007). İlköğretim programında yer alan etkinliklerin öğretmen görüşlerin doğrultusunda değerlendirilmesi (Sinop İli Örneği). Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 8(2), 19-35. Erişim adresi: http://www.e-dergi-marmara.dergipark.gov.tr/
• Banegas, J. A. (2003). Argumentation in mathematics. [Adobe Digital Editions sürümü]. Erişim adresi: http://my.fit.edu/~aberdein/Alcolea.pdf
• Besnard, P. ve Hunter, A. (2008). Elements of argumentation. [Adobe Digital Editions sürümü]. Erişim adresi: https://mitpress.mit.edu/books
• Boynukalın, N. (2013). Argümantasyon yoluyla fikir iklimi oluşturma: Nazım Hikmet Ranve Necip Fazıl Kısakürek örneği (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Coşkun, E. ve Tiryaki, E. N. (2011). Tartışmacı metin yapısı ve öğretimi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 63-73. Erişim adresi: http://sbed.mku.edu.tr/
• Cresswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry and research design/Choosing among five Approaches (2. Baskı). London: Sage Publication.
• Çelik, İ. (2014). Ortaokul öğrencilerinin özgüven düzeyinin bazı değişkenler açısından değerlendirilmesi afyonkarahisar örneği (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Türk Hava Kurumu Üniversitesi, Ankara.
• Çelik, H. ve Katılmış, A. (2010). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin derslerindeki öğrenci başarısını etkileyen unsurlara ilişkin görüşleri. Marmara Coğrafya Dergisi, (22), 128-153. Erişim adresi: http://www.marmaracografya.com.
• Çelikkaya, T. ve Kuş, Z. (2009). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kullandıkları yöntem ve teknikler. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, XXII(2), 741-758. Erişim adresi: http://kutuphane.uludag.edu. tr/.
• Çiftçi, A. (2016). 5., 6. ve 7. sınıflarda fen derslerinde argümantasyon kalitesinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Muş Alparslan Üniversitesi, Muş.
• Dawson, V. and Venville, G.J. (2009). High – school students’ ınformal reasoning andargumentation about biotechnology: anındicator of science literacy. International Journal of Science Education, 31(11), 1421–1445. Erişim adresi: http://www.tandfonline.com.
• Demirci, N. (2008). Toulmin’in bilimsel tartışma modeli odaklı eğitimin kimya öğretmen adaylarının temel kimya konularını anlamaları ve tartışma seviyeleri üzerine etkisi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Deveci, A. (2009). İlköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin maddenin yapısı konusunda sosyobilimsel argümantasyon, bilgi seviyeleri ve bilişsel düşünme becerilerini geliştirmek (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Dinçer, S. (2011). Matematik lisans derslerindeki tartışmaların toulmin modeline göre analizi (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Doğru, S. (2016). Argümantasyon temelli sınıf içi etkinliklerin ortaokul beşinci sınıf öğrencilerinin akademik başarılarına, mantıksal düşünme becerilerine ve tartışmaya istekliliklerine olan etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay.
• Domaç, G. G. (2011). Biyoloji eğitiminde toplumbilimsel konuların öğrenilmesinde argümantasyon tabanlı öğrenme sürecinin etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Driver, R., Newton, P. and Osborne, J. (2000). Establishing the norms of scientific argumentation in classrooms. Science Education, 84, 287-312. Erişim adresi: http://onlinelibrary.wiley.com/store.
• Er, A. ve Bayındır, N. (2015). Sosyal bilgiler dersi öğretmenlerinin tarih konularının öğretimine ilişkin öğretmen unsuru ile fiziki koşullar ve materyal hakkındaki görüşlerinin belirlenmesi. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 88-103. Erişim adresi: http://dergipark.ulakbim.gov.tr/usakead/.
• Erduran, S., Simon, S., and Osborne, J. (2004). TAPping into argumentation: developments in the application of toulmin’s argument pattern for studying sciencediscourse. Science Education, 88, 915-933. Erişim adresi: http://onlinelibrary.wiley.com/
• Fraenkel, J., Wallen, N., and Hyun, H.H. (2012). How to design and evaluate research in education. (8. Baskı). Boston: McGraw Hill.
• Georgiou, M. and Mavrikaki, E. (2013, Eylül). Greek students’ ability in argumentation and informal reasoning about socioscientific issues related to biotechnology. ESERA Konferansı, Kıbrıs. Erişim adresi: https://www.researchgate.net.
• Gömleksiz, M. N. ve Bulut, İ. (2006). Yeni sosyal bilgiler dersi öğretim programının uygulamadaki etkililiğinin değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, (47), 393-421. Erişim adresi: http://www.kuey.net/index.php/.
• Greenwald, A. R. (2007). Learning how to argue: experiences teaching the toulmin model to composition students (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). ProQuest Dissertations and Theses veri tabanından erişildi. (UMI No. 1443054)
• Gültepe, N. (2011). Bilimsel tartışma odaklı öğretimin lise öğrencilerinin bilimsel bilimselsüreç ve eleştirel düşünme becerilerinin gelişimine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Hernandez, A. , Kaplan, M. A. ve Schwartz, R. (2006). For the sake of argument. Educational leadership reading, 64(2), 48-52. Erişim adresi: https://eric.ed.gov.
• Hitchcock, D. (2005). Good reasoning on the toulmin model. Argumentation, 19, 373-391. Erişim adresi: http://link.springer.com.
• Hitchcock, D. (2006). The concept of argument, and informal logic. Philosophy of logic, handbook of the philosophy of science, 5. Erişim adresi: http://www.humanities.mcmaster. ca.
• Horne, M. P. (2008). Teaching Religious Doubt with Toulmin’s Model of Reasoning. Teaching Theology and Religion, 11(4), 203-212. Erişim adresi: https://onlinelibrary.wiley.com/.
• Jimenez-Aleixandre, M. P. , Rodriguez, A. B. And Duschl, R. A. (2000). “Doing the lesson”or “doing science”: argument in highschool genetics. Science Education, 84(6), 757–792. doi: 10.1002/1098-237X(200011)84:6<757::AID-SCE5>3.0.CO;2-F.
• Kan, Ç. (2009). Demokratik sınıf ortamının, öğrenci başarı ve katılımına etkisi konusunda bir inceleme. 4. Sosyal Bilimler Eğitimi Sempozyumu Bildiri Özetleri Kitabı, (119).
• Karbach, J. (1987). Using toulmin models of argumentation. Journal of Teaching Writing, 6(1), 81-91. Erişim adresi: https://journals.iupui.edu.
• Kaya, B. (2009). Araştırma temelli öğretim ve bilimsel araştırma yönteminin ilköğretim öğrencilerinin asitler ve bazlar konusunu öğrenmesi üzerine etkilerinin karşılaştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Kaymakcı, S. (2009). Yeni sosyal bilgiler programı neler getirdi?. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, (Prof. Dr. Reşat Genç’e Armağan Özel Sayısı), 1530–1545. Erişim adresi: http://s3.amazonaws.com/academia.edu
• Kılınç, G. ve Çalışkan, H. (2015). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin sınıf içi ders işlemesürecindeki soru sorma davranışlarının değerlendirilmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15 (USBES Özel Sayısı I), 265-286. Erişim adresi: http://efdergi.ibu.edu.tr/
• Kim, D. and Benbasat, I. (2006). The effects of trust-assuring arguments on consumer trust in internet stores: application of Toulmin’s model of argumentation. Information Systems Research, 17(3), 286–300. Erişim adresi: http://www.researchgate.net.
• Köroğlu, L. S. (2009). Sekizinci sınıf fen ve teknoloji dersi kalıtım konusunun tartışma ögeleri temelli rehber sorularla desteklenen benzetim ortamında öğretiminin akademik başarı ve tartışma ögelerinin kullanımına etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Lunsford. K. J. (2002). Contextualizing toulmin’s model in the writing classroom. A case study. Sage Journals, 19, 109-174. Erişim adresi: http://citeseerx.ist.psu.edu/
• MEB, (2005). İlköğretim sosyal dersi öğretim programı ve kılavuzu (4.-5. sınıflar). Erişim adresi: http://ttkb.meb.gov.tr
• Merino-Rubilar, C. , Jara, R. , Leyton, P. , C. Paipa and Izquierdo, M. (2014). Designing problems to learn chemistry: a toulminian approach. Social and Behavioral Sciences, 116, 2193 – 2197. doi: 10.1016/j.sbspro.2014.01.542.
• Naylor, S. , Keogh, B. and Downing, B. (2006). Argumentation and primary science. Research in Science Education, 37, 17-39. doi: 10.1007/s11165-005-9002-5.
• Niaz, M., Aguilera, D. , Maza, A. and Liendo, G. (2002). Arguments, contradictions, resistances, and conceptualchange in students’understanding of atomicstructure. Science Education, 86,505–525. doi: 10.1002/sce.10035.
• Obsorne, J. , Erduran, S. and Simon, S. (2004). Enhancing the quality of argumentation inschool science. Journal of Research In Scıence Teaching, 41(10), 994–1020. doi: 10.1002/tea.20035.
• Ortiz-Seda, D. W. (1990). A critical approach to th e short story in english: toulmin’s rational model of argumentation (Doktora tezi). ProQuest Dissertations and Theses veri tabanından erişildi. (UMI No. 9118495)
• Öğreten, B. (2014). Argümantasyona (bilimsel tartışmaya) dayalı öğretim sürecininakademik başarı ve tartışma seviyelerine etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Amasya Üniversitesi, Amasya.
• Özer, (B). 2002. İlköğretim ve ortaöğretim okullarının eğitim programlarında öğrenme stratejileri. Eğitim Bilimleri ve Uygulama Dergisi, 1(1), 17-32. Erişim adresi: http://www.ebuline.com/
• Özer, G. (2009). Bilimsel tartışmaya dayalı öğretim yaklaşımının öğrencilerin mol kavramı konusundaki kavramsal değişimlerine ve başarılarına etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Öztürk, M. (2013). Argümantasyonun kavramsal anlama, tartışmacı tutum ve özyeterlik inancına etkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Palys, T. (2008). Basic Research. The Sage encyclopedia of qualitative research methods, (58-60). London: Sage Publication
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research & evaluation methods (3. Baskı). London: Sage Publications.
• Pedemonte, B. and Balacheff, N. (2016). Establishing links between conceptions, argumentation and proof through the ck¢-enriched toulmin model. Journal of Mathematical Behavior, 41, 104–122. Erişim adresi: https://ac.els-cdn.com/
• Qin, J. ve Karabacak, E. (2010). The analysis of toulmin elements in chinese efl university argumentative writing. Science Direct, 38, 444- 456. Erişim adresi: http://www.sciencedirect.com
• Rumsey, C. W. (2012). Advancing fourth-grade students' understanding of arithmetic properties with ınstruction that promotes mathematical argumentation (Doktora tezi). ProQuest Dissertations and Theses veri tabanından erişildi. (UMI No. 3520912)
• Sarantakos, S. (2005). Social Research. (3. Baskı). New York: Palgrave Macmilla.
• Sevgi, Y. (2016). Gazete haberlerindeki sosyobilimsel konuların argümantasyon yöntemiyle tartışılmasının ortaokul 7. Sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme, karar vermeve argümantasyon becerilerine etkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Simon, S. (2008). Using toulmin’s argument pattern in the evaluation of argumentation in school science. International Journal of Research & Method in Education, 31(3), 277–289. doi: 10.1080/17437270802417176.
• Simon, S., Erduran, S. ve Osborne, J. (2006). Learning to teach argumentation: research and development in the science classroom, International Journal of Science Education, 27(14), 18, 137–162. doi: 10.1080/09500690500336957.
• Simosi, M. (2003). Using toulmin’s framework for the analysis of everyday argumentation: some methodological considerations. Argumentation, 17, 185-202. doi: 10.1023/A:1024059024337.
• Stenhouse, L. (1980). Case study in educational resesarch and evaluation. Erişim adresi: https://www.uea.ac.uk
• Stranieri, A., Zeleznikow, J. ve Yearwood, J. (2001). Argumentation structures that integrate dialectical and non-dialectical reasoning. The Knowledge Engineering Review, 16(4), 331–348. doi: 10.1017/S0269888901000248.
• Tekeli, A. (2009). Argümantasyon odaklı sınıf ortamının öğrencilerin asit-baz konusundaki kavramsal değişimlerine ve bilimin doğası kavramlarına etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Torun, F. (2015). Sosyal bilgiler dersinde argümantasyon temelli öğretim ve karar verme becerisi arasındaki ilişki düzeyi (Yayınlanmamış doktora lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Toulmin, S. (1958). The uses of argument. Cambridge: Cambridge University Press.
• Toulmin, S. (2003). The uses of argument- updated edition. [Adobe Digital Editions sürümü]. Erişim adresi: https://mattrking.files.wordpress.com
• Venville, G. J. ve Dawson, V. M. (2010). The ımpact of a classroom ıntervention on grade 10 students’ argumentation skills, ınformal reasoning, and conceptual understanding of science. Journal of Research in Science Teaching, 47(8), 952-977. doi: 10.1002/tea.20358
• Voss, F. J. (2005). Toulmin’s model and the solving of Ill-structured problems. Argumentation, (19), 321–329. Erişim adresi: https://link.springer.com/
• Yapıcı, M. ve Demirdelen, C. (2007). İlköğretim 4. sınıf sosyal bilgiler öğretim programına ilişkin öğretmen görüşleri. İlköğretim Online, 6(2), 204-212. Erişim adresi: http://ilkogretim-online.org.tr/
• Yeşiloğlu, S. N. (2007). Gazlar konusunun lise öğrencilerine bilimsel tartışma (argümantasyon) odaklı yöntem ile öğretimi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Yılmaz, B. (2012). Okuma alışkanlığının okul başarısına etkisi: ankara keçiören ataparkilköğretim okulu öğrencileri üzerine bir araştırma. Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, (10), 209-218. Erişim adresi: http://www.bby.hacettepe.edu.tr/
• Zarebski, T. (2005). Od paradygmatu do kosmopolis Filozofia Stephena E. Toulmina. [Adobe Digital Editions sürümü]. Erişim adresi: opub.dsw.edu.pl