The Relationship between Pre-School Prospective Teachers' Attitudes Towards Gender Role and Critical Thinking Disposition

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 2, 640 - 665, 01.07.2019

Seda Bayraktar Sevcan Yağan Güder

https://doi.org/10.18039/ajesi.577713

Cited By: 7

Öz

It is known that
teachers' perpetuate stereotyped gender roles in the classroom knowingly or
without being aware of them, and accordingly, teachers’ beliefs and
expectations about gender roles affect children's behaviors. Teachers may
perform these stereotypes intentionally or unintentionally. teachers has an
immense power in creating non-sexist education. It is however prerequisite for
teachers to criticize conventional gender point of view and namely, be critical
thinker. Thus, teachers can know what to do about gender equality and what
steps can be followed to raise children with egalitarian perspective. In this
context the main purpose of this study is to determine the relationship between
pre-school prospective teachers’ gender roles attitudes  and their critical thinking tendencies. For
this purpose Gender Role Attitude Scale (Zeyneloğlu, 2008) and the Critical
Thinking Tendency Scale (Semerci, 2016) were applied to 512 preschool education
prospective teachers. As a result of the research, it was determined that
pre-school prospective teachers’ gender roles were equitable and their critical
thinking tendencies were high. A positive and significant relationship was
found between pre-school prospective teachers’ attitudes towards gender roles
and critical thinking tendencies in all dimensions. The main dimension of the
gender main role and the critical thinking tendency was moderate and 12.6%.

Anahtar Kelimeler

Preschool education, preschool prospective teachers, gender roles, critical thinking disposition

Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Toplumsal Cinsiyet Rolüne İlişkin Tutumları ile Eleştirel Düşünme Eğilimleri İlişkisi

Öz

Öğretmenlerin cinsiyet rollerine ilişkin kalıplaşmış
rolleri farkında olarak ya da farkında olmaksızın sınıf içerisinde
sürdürdükleri,  öğretmenin cinsiyet
rollerine ilişkin inanışları ve beklentilerinin çocukların davranışlarına etki
ettiği bilinmektedir. Öğretmenler ders etkinliklerinde ya da öğrencilerle olan
ilişkilerinde bilerek ya da bilmeyerek bu kalıp yargılarla hareket
etmektedirler. Cinsiyetçi olmayan bir eğitim yaratmak için en önemli güç
öğretmenlerin gücüdür. Öğretmenin toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda
sınıfında neler yapabileceği, çocukların eşitlikçi bakış açısı geliştirmesinde
ne gibi yollar izleyeceğini bilmesinin ön koşulu öğretmenin toplumsal cinsiyete
ilişkin geleneksel bakış açısını eleştirmesi yani bir başka deyişle eleştirel
düşünme becerisi ile bağlantılı olduğu düşünülmektedir. Bu bağlamda bu
araştırmanın temel amacı, okul öncesi öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet
rolüne ilişkin tutumları ile eleştirel düşünme eğilimleri arasındaki ilişkiyi
belirlemektir. Bu kapsamda, okul öncesi öğretmenliği lisans programında
öğrenimlerini sürdüren 512 öğretmen adayına Toplumsal Cinsiyet Rolleri Tutum
Ölçeği ve Eleştirel Düşünme Eğilimi Ölçeği uygulanmıştır. Araştırma sonucunda
okul öncesi öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet rolleri tutumlarının
eşitlikçi olduğu ve eleştirel düşünme eğilimlerinin yüksek olduğu
belirlenmiştir. Okul öncesi öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet rolleri
tutumu ile eleştirel düşünme eğilimleri arasında ana boyutlarda ve tüm
boyutlarda pozitif yönlü, anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Araştırmada toplumsal
cinsiyet rolü ana boyutu ile eleştirel düşünme eğilimi ana boyutu arasında
pozitif yönlü, orta derecede ve %12,6 etki bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Okul öncesi eğitim, okul öncesi öğretmen adayı, toplumsal cinsiyet rolü, eleştirel düşünme eğilimi

Kaynakça

• Açıkgöz, K. Ü. (1999). Türkiye’de öğretmen etkililiğinin artırılması. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (9), 5-10.
• Ada, Ş.; Küçükali, R. Akan, D. & Dal, M.(2014). Okul öncesi eğitim kurumlarında yönetim sorunları. Middle Eastern & African Journal of Educational Research. 12:32-59.
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. (2011). Aile Yapısı Araştırması: T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Akbıyık, C. & Seferoğlu, S. S. (2006). Eleştirel düşünme eğilimlere ve akademik başarı. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 3(32). 90-99.
• Akdan, O. (2016). Türkçe öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin, eleştirel okuma becerisine etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ahi Evran Üniversitesi, Kırşehir.
• Arıcı, F. (2011). Üniversite öğrencilerinde toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin algılar ve psikolojik iyi oluş (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Atış, F. (2010). Ebelik/ hemşirelik 1. ve 4. sınıf öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının belirlenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Aydın, M.; Bekar, E. Ö.; Gören, Ş. Y. & Sungur, M. A. (2016). Hemşirelik öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1). 223-242.
• Aylaz, R.; Güneş, G. Uzun, Ö. & Ünal, S. (2014). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rolüne yönelik görüşleri. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 23(5),183-189.
• Aydilek Çiftçi, M. (2011). Öğretmenlerin ve farklı sosyo-ekonomik düzeye sahip anne-babaların cinsiyet rolleri algısının 60-72 ay arası çocukların oyuncak tercihleri ve akran etkileşimleri iİle ilişkisinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Can, Ş. & Kaymakçı, G. (2015). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri. NWSA-Education Sciences, 10(2), 66-83.
• Çekin, A. (2013). Din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmen adaylarının eleştirel düşünme becerilerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(1),25-46.
• Çiftçi, A. (2008). İlköğretim 4. ve 5.sınıf öğrencilerinin kadınlık ve erkeklik rollerini algılayış biçimleri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Direk, N. & Irmak, B. (2017). Dokuz eylül üniversitesi tıp fakültesi öğrencilerinde toplumsal cinsiyet rollerine yönelik tutumlar . DEÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 31(3), 121-128.
• Dökmen, Z. Y. (1991). BEM cinsiyet rolü envanterinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 35(1), 81-87.
• Emir, S. (2012). Eğitim fakültesi öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1). 34-57.
• Ekinci, Ö. & Aybek, B. (2010). Öğretmen adaylarının empatik ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 9(2), 816-827
• Esen,Y. (2013). Hizmet öncesi öğretmen eğitiminde toplumsal cinsiyet duyarlılığını geliştirme amaçlı bir çalışma. Eğitim ve Bilim Dergisi, 38(169), 280-295.
• Gürkaynak, İ.; Üstel, F. & Gülgöz, S. (2003). Eleştirel düşünme: Sabancı Üniversitesi Eğitim Reformu Girişimi, İstanbul.
• Güzel, A. (2016). Öğrencilerin toplumsal cinsiyet rolleri tutumları ve ilişkili faktörler. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(4), 1-11.
• Güney, O. (2012). 5-6 yaş çocuklarında algılanan cinsiyet kalıpyargılarına ilişkin ebeveyn beklentileri ile oyuncak tercihleri arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Hakkoymaz, S. (2017). Eğitim fakültesi öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri ile yazma kaygıları arasındaki ilişki. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 24-38.
• Hayırsever, F. & Oğuz, E. (2017). Öğretmen adaylarının eğitim inançlarının eleştirel düşünme eğilimlerine etkisi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 757-778.
• Hupp, J. M., Smith, J. L.; , Coleman, J. M. & Brunell, A. B. (2010). Hat’s a boy’s toy: gender-typed knowledge in toddlers as a function of mother’s marital status. The Journal Of Genetic Psychology, 17(4),389–401.
• Karademir, Ç. A. (2013). Öğretmen adaylarının sorgulama ve eleştirel düşünme becerilerinin öğretmen öz yeterlik düzeyine etkisi (Yayınlanmamış doktora tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi, Ankara: Nobel.
• Kalelioğlu, F. (2011). Çevrimiçi tartışma yapısının öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri ile gerçek ve yansıyan eleştirel düşünme performanslarına etkisi (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Kesicioğlu, O. S. & Deniz, Ü. (2014). Okul öncesi öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumları ile eleştirel düşünme ve yaratıcılık becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(8), 651-659.
• Korkmaz, Ö. (2009). Eğitim fakültelerinin öğrencilerin eleştirel düşünme eğilim ve düzeylerine etkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(4), 879-902
• Leader, L. F., & Middleton, J. A. (2004). Promoting critical-thinking dispositions by using problem solving in middle school mathematics. RMLE Online, 28(1), 1-13.
• Murray, T. L. (2004). Constructions of gender: Comparing the perceptions of children from traditional vs. egalitarian families (Unpublished doctoral dissertation). StudiesAdelphi University, New York.
• Ocak, G.; Emir, E. & Ocak, İ. (2016). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 63-91.
• Özcan, A. (2012). Toplumsal cinsiyet eğitiminin üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rol tutumları üzerine etkisi (Yayaınlanmamış doktora tezi). Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Özcan, A.; Karataş, N. & Seviğ, E. Ü. (2017). Toplumsal cinsiyet eğitiminin ünıversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rol tutumları üzerine etkisi . Social Science Studies, 5(4), 53-67.
• Polat, M. (2017). Sınıf öğretmenlerinin eleştirel düşünme eğilimleri ile yaratıcılık düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Adıyaman Üniversitesi, Adıyaman.
• Raag, T. & Rackliff, C. L. (1998). Preschoolers’ awareness of social expectations of gender: Relationships to toy choices. Sex Roles, 38:685-700.
• Sadker, M. & Sadker, D. (1991).The Issue of gender in elementary and secondary education. Review of Research in Education, 17(1):269-334.
• Sakar, N. (2015). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme tutumları ile algıladıkları mesleki etik ilkelerin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Seçgin, F., & Tural, A. (2011). Sınıf öğretmenliği bölümü öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları. Education Sciences, 6(4), 2446-2458.
• Semerci N. (2016). Eleştirel düşünme eğilimi (EDE) ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik revize çalışması. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 11(9). 725-740.
• Semerci N. (2010). Türkiye’nin doğu anadolu bölgesi üniversitelerinde okuyan öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri. e-Journal of New World Sciences Academy Education Sciences. 5(3). 858-867.
• Semerci N. (2000). Kritik düşünme ölçeği. Eğitim ve Bilim Dergisi, 25(116). 23-26.
• Şen, S. N. (2016). Okul öncesi eğitimi öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri, empati kurma becerileri ve mesleki kaygı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale .
• Şen, Ü. (2009). Türkçe öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme tutumlarının çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks, 1(2), 69-89.
• Şenyiğit, Ç. (2016). Sınıf öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin ve kitap okuma alışkanlıklarına ilişkin tutumlarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Toyran, G. (2015). Okul öncesi öğretmen adaylarının yaratıcı düşünme düzeylerinin ve eleştirel düşünme eğilimlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Turğut, M., & Feyzioğlu, S. (2013).Türkiye aile yapısı araştırması tespitler, öneriler. T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı , Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Türkmenoğlu, M. D. (2016). Hemşirelik öğrenimi gören birinci ve dördüncü sınıf üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının belirlenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Varol, Z. S. & Çiçeklioğlu, M. (2016). Sağlık hizmet sunumunda toplumsal cinsiyet eşitsizliği. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi. 25(4). 161-166.
• Vural, D. E. (2006). Okul öncesi eğitim programındaki duyuşsal ve sosyal becerilere yönelik hedeflere uygun olarak hazırlanan aile katılımlı sosyal beceri eğitimi programının çocuklarda sosyal becerilerin gelişimine etkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Yağan Güder, S. (2014). Okul öncesi dönemdeki çocukların toplumsal cinsiyet algılarının incelenmesi (Yayınlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Yazıcı, T. (2016). Müzik öğretmeni adaylarının toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları. Akademik Bakış Dergisi, 54, 833-852.
• Yılmaz, D.V.; Zeyneloğlu, S.; Kocaöz, S.; Kısa, S.; Taşkın, L. & Eroğlu, K. Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin görüşleri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi. 6(1). 75-792.
• Yüksel, N.S.; Uzun, M. S. & Dost, Ş. (2013). Matematik öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (Özel Sayı (1) ) , 393-403.
• Zeyneloğlu, S. (2008). Ankara’da hemşirelik öğrenimi gören üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları (Yayınlanmamış doktora tezi ). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Wilson, C. M. (1996). Exploring preschoolers’ conceptions of gender. (Unpublished master thesis). San Jose State University, Washington.