The Effect Of Thinking Training Lesson On Critical and Creative Thinking Skills

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 1, 294 - 328, 22.03.2025

Belgin Sönmez , Mustafa Sağlam

https://doi.org/10.18039/ajesi.1525068

Öz

This study aims to examine the effect of Thinking Education, a 6th grade elective course, on students' critical and creative thinking skills and to determine whether there is a relationship between these two thinking skills. This study, which was conducted in the 2012-2013 academic year using a mixed research design, was conducted on a total of 52 students studying in the 6th grade of two different private primary schools in Eskişehir-Tepebaşı and Ankara-Polatlı districts. In the quantitative dimension of the study, pretest-posttest experimental and control groups were formed from students who did and did not take the thinking education course as an elective course. Quantitative data were collected with the Cornell Critical Thinking Test-X (CCTT-X) and Torrance Creative Thinking Test (TCTT) administered to the experimental and control groups as pretest and posttest. In the qualitative dimension, observation, interview and researcher diary techniques were applied on 9 selected students. For the analysis of quantitative data, t-test was applied using SPSS 19.00 computer package program. Qualitative data were analyzed using NVivo 9.0 qualitative data analysis program. In this study, it was concluded that the Thinking Education course was effective in the development of students' critical and creative thinking skills. These findings obtained from quantitative data were supported by the findings obtained from qualitative data collected from 9 selected students. According to the findings obtained from the teacher and researcher observations, interviews conducted by the researcher with teachers and selected students, and diaries kept by the researcher to monitor the development of critical and creative thinking skills of the selected students, it was observed that there was a significant and positive development in the critical and creative thinking skills of the students during the experimental process.

Anahtar Kelimeler

creative thinking, critical thinking, Thinking Education course

Düşünme Eğitimi Dersinin Eleştirel ve Yaratıcı Düşünme Becerileri Üzerindeki Etkisi

Öz

Bu çalışma, 6. sınıf seçmeli dersi olan Düşünme Eğitimi'nin öğrencilerin eleştirel ve yaratıcı düşünme becerileri üzerindeki etkisini incelemeyi ve bu iki düşünme becerisi arasında bir ilişki olup olmadığını belirlemeyi amaçlamaktadır. 2012-2013 öğretim yılında, karma araştırma deseni kullanılarak yapılan bu çalışma, Eskişehir-Tepebaşı ve Ankara-Polatlı ilçelerindeki iki farklı özel ilköğretim okulunun 6. sınıfında öğrenim gören toplam 52 öğrenci üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın nicel boyutunda, düşünme eğitimi dersini seçmeli ders olarak alan ve almayan öğrencilerden öntest-sontestli deney ve kontrol grupları oluşturulmuştur. Nicel veriler, deney ve kontrol gruplarına öntest ve sontest olarak uygulanan Cornell Eleştirel Düşünme Testi-X (CEDT-X) ve Torrance Yaratıcı Düşünme Testi (TYDT) ile toplanmıştır. Nitel boyutunda ise 9 seçilen öğrenci üzerinde gözlem, görüşme ve araştırmacı günlüğü teknikleri uygulanmıştır. Nicel verilerin analizi için SPSS 19.00 bilgisayar paket programı kullanılarak t-testi uygulanmıştır. Nitel verilerin analizi ise NVivo 9.0 nitel veri analiz programı ile gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada, Düşünme Eğitimi dersinin öğrencilerin eleştirel ve yaratıcı düşünme becerilerinin gelişiminde etkili olduğu sonucuna varılmıştır. Nicel verilerden elde edilen bu bulgular 9 seçilen öğrenciden toplanan nitel verilerden elde edilen bulgularla da desteklenmiştir. Seçilen öğrencilerin eleştirel ve yaratıcı düşünme becerilerindeki gelişimini izlemek amacıyla yapılan öğretmen ve araştırmacı gözlemleri, araştırmacının öğretmenler ve seçilen öğrencilerle gerçekleştirdiği görüşmeler ile tuttuğu günlüklerden elde edilen bulgulara göre, deneysel süreç boyunca öğrencilerin eleştirel ve yaratıcı düşünme becerilerinde belirgin ve olumlu bir gelişme olduğu gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Düşünme Eğitimi dersi, eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme

Kaynakça

• Akar, C. (2007). İlköğretim öğrencilerinde eleştirel düşünme gücü [Unpublished doctoral dissertation]. Gazi University. Retrieved October 1, 2011, from https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Alkaya, F. (2006). Eleştirel düşünme becerilerini temel alan fen bilgisi öğretiminin öğrencilerin akademik başarılarına etkisi [Unpublished master’s thesis]. Mustafa Kemal Üniversitesi. Retrieved from https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ (Accessed October 12, 2011).
• Argun, Y. (2004). Okul öncesi dönemde yaratıcılık ve eğitimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Arı, S. ve Boyraz, C. (2023). K-12 beceri eğitiminde üst düzey düşünme becerileri: Sosyal bilgiler dersi örneği. Millî Eğitim, 52(Özel Sayı), 601-626. https://doi.org/10.37669/milliegitim.1309163
• Aslan, A. E. (2001). Torrance yaratıcı düşünce testi’nin Türkçe versiyonu. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 14(14), 19–40. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/maruaebd/issue/368/2523 (Accessed October 24, 2012).
• Beyer, K. B. (1991). Teaching thinking skills: A handbook for elementary school teachers. Allyn and Bacon.
• Biber, M. (2006). Keşfederek öğrenme yönteminin ilköğretim II. kademe matematik dersi öğrencilerinin yaratıcılıkları üzerindeki etkisi [Unpublished master’s thesis]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Brookhart, S. M. (2010). How to assess higher-order thinking skills in your classroom. ASCD.
• Creswell, J. W. (2012). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research (4th ed.). Pearson Education.
• Creswell, J. W. (2015). A concise introduction to mixed methods research. SAGE Publications.
• Creswell, J. W., & Plano Clark, V. L. (2018). Designing and conducting mixed methods research (3rd ed.). SAGE Publications.
• Çağatay-Aral, N. (1992). Farklı sosyo-ekonomik düzeydeki ortaokul son sınıfa devam eden öğrencilerin yaratıcılıkları ile ilgi alanlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi [Unpublished doctoral dissertation]. Hacettepe University.
• Çepni, S. (2007). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Celepler Matbaacılık.
• Çiftçi, S., Sağlam, A. ve Yayla, A. (2021). 21. yüzyıl becerileri bağlamında öğrenci, öğretmen ve eğitim ortamları. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 24, 718–734. https://doi.org/10.29000/rumelide.995863
• Demirel, Ö. (1996). Genel öğretim yöntemleri. Ankara: Usem Yayınları.
• Demirel, Ö. (2016). Eğitimde program geliştirme: Kuramdan uygulamaya. Ankara: Pegem Yayıncılık. Denscombe, M. (2010). The good research guide for small-scale social research projects (4th ed.). Open University Press.
• Doğanay, A. (2000). Yaratıcı öğrenme. In A. Şimsek (Ed.), Sınıfta demokrasi (pp. 171–210). Eğitim-Sen Yayınları.
• Doğanay, A. (2006). Etkin bir vatandaşlık için düşünme becerilerinin öğretimi. In C. Öztürk (Ed.), Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi (pp. 179–218). PegemA Yayıncılık.
• Eğmir, E. ve Ocak, G. (2017). Eleştirel düşünme öğretim programının öğrencilerin eleştirel düşünme becerisi ve özdeğerlendirme düzeylerine etkisi. Karaelmas Journal of Educational Sciences, 5, 138–156. https://doi.org/10.30831/akukeg.335388
• Ennis, R. H. (2010). An outline of goals for a critical thinking curriculum and its assessment. Retrieved from http://www.criticalthinking.net/longdefinition.html (Accessed April 15, 2010).
• Ennis, R. H., Millman, J., & Tomko, T. N. (2005). Cornell critical thinking tests Level X and Level Z manual (5th ed.). The Critical Thinking Co.
• Fullan, M., & Langworthy, M. (2014). A rich seam: How new pedagogies find deep learning. Pearson.
• Göksu, M. ve Taşyürek, Z. (2016). Ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarının öğrencilerin gelişimsel düzeyine uygunluğunun incelenmesi. Turkish Studies, 11(3), 1753–1768.
• Gök, B. ve Erdoğan, T. (2011). Sınıf öğretmeni adaylarının yaratıcı düşünme düzeyleri ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 44(2), 29–51.
• Gülveren, H. (2007). Eğitim fakültesi öğrencilerinin eleştirel düşünme becerileri ve bu becerileri etkileyen eleştirel düşünme faktörleri [Unpublished doctoral dissertation]. Dokuz Eylül University. Retrieved October 16, 2011, from https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Halpern, D. F. (2014). Thought and knowledge: An introduction to critical thinking. Psychology Press.
• Hançerlioğlu, O. (2000). Düşünce tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Johnson, R. B., Onwuegbuzie, A. J., & Turner, L. A. (2007). Toward a definition of mixed methods research. Journal of Mixed Methods Research, 1(2), 112–133. https://doi.org/10.1177/1558689806298224
• Karlıdağ, İ. (2018). Okul öncesi öğretmenlerinin yaratıcılık kavramına ilişkin görüşleri. Journal of International Social Research, 11(56), 562–569. https://doi.org/10.17719/jisr.20185639030
• Kaya, B. (2008). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının düşünme becerilerinin öğretimine yönelik öz- yeterliklerinin değerlendirilmesi [Unpublished doctoral dissertation]. Gazi University, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kurnaz, A. (2007). İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler dersinde beceri ve içerik temelli eleştirel düşünme öğretiminin öğrencilerin eleştirel düşünme becerileri, erişi ve tutumlarına etkisi [Unpublished doctoral dissertation]. Selçuk University. Retrieved October 15, 2011, from https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Lucas, B., & Spencer, E. (2017). Teaching creative thinking: Developing learners who generate ideas and can think critically. Crown House Publishing.
• Nosich, G. M. (2018). Learning to think things through: A guide to critical thinking across the curriculum (4th ed.). Pearson.
• OECD. (2018). The future of education and skills: Education 2030. OECD Publishing.
• Özcan, Z. Ç. (2017). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin matematik başarısı, yaş ve sınıf seviyesi açısından incelenmesi. Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 43–52.
• Özden, Y. (2017). Öğrenme ve öğretme süreçleri. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Patton, M. Q. (2015). Qualitative research and evaluation methods (4th ed.). SAGE Publications.
• Ravitch, S. M., & Carl, N. M. (2016). Qualitative research: Bridging the conceptual, theoretical, and methodological. SAGE Publications.
• Runco, M. A. (2014). Creativity: Theories and themes: Research, development, and practice (2nd ed.). Academic Press.
• Sarıkaya, H. (2021). Hikaye anlatımının ve hikayeleştirmenin öğrenme süreçlerine ve çocuğun bilişsel gelişimine etkileri. MEF Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Öğrenme Bilimleri Yüksek Lisans Programı, 1–38.
• Schleicher, A. (2019). PISA 2018 insights and interpretations. OECD Publishing.
• Sungur, N. (2001). Yaratıcı okul, düşünen sınıflar. İstanbul: Evrim Yayınevi.
• Sternberg, R. J., & Grigorenko, E. (Eds.). (2004). Culture and competence: Contexts of life success. https://doi.org/10.1037/10681-000
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2019). Using multivariate statistics (7th ed.). Pearson Education.
• Tashakkori, A., & Teddlie, C. (2009). Foundations of mixed methods research: Integrating quantitative and qualitative approaches in the social and behavioral sciences. SAGE Publications.
• Tegano, D. W., Moran, J. D., & Sawyers, J. K. (1991). Creativity in early childhood classrooms. NEA Professional Library, National Education Association.
• Tetik, S. ve Açıkgöz, A. (2013). Duygusal zeka düzeyinin problem çözme becerisi üzerindeki etkisi: Meslek yüksekokulu öğrencileri üzerine bir uygulama. UMYOS Özel Sayı.
• Tonyalı, E. (2010). Yaratıcı yazma uygulamalarının ilköğretim 6. sınıf öğrencilerinin yazma becerilerine etkisi [Unpublished master’s thesis]. Abant İzzet Baysal University. Retrieved October 16, 2011, from https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Torrance, E. P. (1966). The Torrance Tests of Creative Thinking – Norms-Technical Manual Research Edition – Verbal Tests, Forms A and B – Figural Tests, Forms A and B. Personnel Press.
• Torrance, E. P. (2008). Torrance test of creative thinking: Manual for scoring and interpreting results, verbal forms A&B. Scholastic Testing Service.
• Tracy, S. J. (2020). Qualitative research methods: Collecting evidence, crafting analysis, communicating impact (2nd ed.). Wiley.
• Trilling, B., & Fadel, C. (2015). 21st century skills: Learning for life in our times. Jossey-Bass.
• Uyar, A. (2023). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Maarif Mektepleri Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(1), 62–82. https://doi.org/10.46762/mamulebd.1309228
• Üstündağ, T. (2014). Yaratıcılığa yolculuk (6th ed.). Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Wilkinson, D., & Birmingham, P. (2003). Using research instruments: A guide for researchers. Routledge.
• Yalçın, S. (2018). 21. yüzyıl becerileri ve bu becerilerin ölçülmesinde kullanılan araçlar ve yaklaşımlar. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 51(1), 183–201. https://doi.org/10.30964/auebfd.405860
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yin, R. K. (2018). Case study research and applications: Design and methods (6th ed.). SAGE Publications.