The Mistakes that School Administrators Make in the Communication Process: Causes and Effects of Mistakes

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 1, 166 - 190, 22.03.2025

Mevlüt Kara , Bayram Bozkurt

https://doi.org/10.18039/ajesi.1580631

Öz

School administration can be characterized as a task with a multidimensional and complex structure. In fulfilling these responsibilities, school administrators must communicate and interact with stakeholders inside and outside the school. Therefore, the communication skills of school administrators have a crucial place in the administrative process. However, school administrators may consciously or unconsciously make various mistakes in communicating with stakeholders. School administrators' awareness of these mistakes and the reasons for these mistakes is considered important in terms of the effectiveness of management processes in schools. In this study, it was aimed to reveal teachers' views on the mistakes made by school administrators in the communication process and the reasons and effects of these mistakes. The research was designed with phenomenology design, one of the qualitative research designs. The study group of the research consists of 18 teachers determined by maximum diversity sampling method. A semi-structured interview form consisting of open-ended questions and demographic characteristics was used to collect data. The data obtained were analysed by content analysis. As a result of the research, it was determined that school administrators made mistakes such as one-way communication, using imperative sentences, not being empathetic, not being tolerant, not being able to control anger, and not listening to their interlocutors. School administrators' mistakes in the communication process were mostly attributed to having a sense of selfishness and lack of merit. These mistakes lead to decreased teacher motivation, decreased commitment to school, negative school climate, communication with parents, and decreased student achievement. To reduce errors, it was suggested that school administrators should be trained on effective communication, administrators should be appointed based on merit, and administrators should be fair and transparent in their relationships. Various suggestions for practitioners and researchers are also presented.

Anahtar Kelimeler

administrator, communication mistakes, phenomenology, school, teacher

Okul Yöneticilerinin İletişim Sürecinde Yaptıkları Hatalar: Hataların Nedenleri ve Etkileri

Öz

Okul yöneticiliği çok boyutlu ve kompleks bir yapıya sahip bir görev olarak nitelendirilebilir. Okul yöneticileri bu görevlerini yerine getirirken okul içi ve okul dışı paydaşlarla iletişim ve etkileşim halinde olmak durumundadır. Dolayısıyla okul yöneticilerinin iletişim becerileri yöneticilik sürecinde oldukça önemli bir yere sahiptir. Ancak okul yöneticileri paydaşlarla gerçekleşen iletişim süreçlerinde farkında olarak veya olmayarak çeşitli hatalar yapabilmektedir. Okul yöneticilerinin bu hatalarının ve bu hataların nedenlerinin farkında olmaları okuldaki yönetim süreçlerinin etkililiği açısından önemli görülmektedir. Bu araştırmada, okul yöneticilerinin iletişim sürecinde yaptıkları hatalara ve bu hataların nedenlerine ve etkilerine ilişkin öğretmen görüşlerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Araştırma nitel araştırma desenlerinden olgubilim (fenomenoloji) deseni ile tasarlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemi ile belirlenen 18 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplamak amacıyla açık uçlu sorulardan ve demografik özelliklerden oluşan yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Elde edilen veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda okul yöneticilerinin tek yönlü iletişim kurma, emir cümleleri kullanma, empati kuramama, hoşgörülü olmama, öfke kontrolünü sağlayamama ve muhataplarını dinlememe gibi hatalar yaptıkları belirlenmiştir. Okul yöneticilerinin iletişim sürecindeki hataları en çok bencillik duygusuna sahip olma ve liyakatsizlik nedenlerine bağlanmıştır. Bu hatalar öğretmenlerin motivasyonunun düşmesine, okula bağlılığının azalmasına, olumsuz okul iklimi oluşmasına, velilerle iletişimin kopmasına ve öğrenci başarısının azalmasına yol açmaktadır. Hataların azaltılması için okul yöneticilerine etkili iletişim konusunda eğitimler verilmesi, liyakate dayalı yönetici atamasının yapılması ve yöneticilerin ilişkilerinde adil ve şeffaf olmaları önerilmiştir. Aynı zamanda uygulayıcılara ve araştırmacılara yönelik farklı öneriler de sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

iletişim hataları, okul, olgubilim, öğretmen, yönetici

Kaynakça

• Açıkgöz, K. (1994). Eğitimde etkili yönetici davranışları. Kanyılmaz Matbaası.
• Akbaşlı, S. ve Diş, O. (2019). Öğretmen görüşleri doğrultusunda lider okul yöneticilerinin yeterlikleri. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama, 2(2), 86-102. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/783299 adresinden alındı.
• Altın, F. ve Vatanartıran, S. (2014). Türkiye’de okul yöneticisi yetiştirme, atama ve sürekli geliştirme model önerisi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(2), 17-35. https://doi.org/https://doi.org/10.2010/27724
• Appelbaum, S. H. & Roy-Girard, D. (2007). Toxins in the workplace: Affect on organizations and employees. Corporate Governance, 7(1), s. 17-28. https://doi.org/10.1108/14720700710727087
• Argon, T. ve Zafer, D. (2009). İlköğretim okulu yöneticilerinin iletişim sürecinde yaşadıkları problemler (Nitel bir çalışma). Sakarya University Journal of Education Faculty, 18, 99-123. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/115613 adresinden alındı.
• Aydemir, G. (2022). Öğretmen ve okul müdürü arasındaki iletişimi etkileyen faktörler. Social Sciences Studies Journal (SSSJournal), 8(101), 2717-2726. https://doi.org/10.29228/sssj.6392
• Aydın, M. (2000). Eğitim yönetimi (6. Baskı). Hatiboğlu Yayınevi.
• Başaran, İ. E. (2004). Yönetimde insan ilişkileri, yönetsel davranış. Nobel Yayın Dağıtım.
• Batdı, V. (2021). Nitel verilerin toplanması ve analizi. B. Çetin, M. İlhan ve M. Şahin (Ed.), Eğitimde araştırma yöntemleri: Temel kavramlar, ilkeler ve süreçler içinde (s. 229-256). Pegem Akademi.
• Bayar, A. ve Zengin, A. (2021). Okul yöneticileri ile öğretmenler arasında meydana gelen iletişim problemlerinin eğitime yansıması. Ulusal Eğitim Akademisi Dergisi, 5(2), s. 263-278. https://doi.org/10.32960/uead.940190
• Bilgir, D. (2018). İlkokullarda öğretmen-yönetici çatışmaları ve çözüm yöntemleri [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. T.C. İstanbul Kültür Üniversitesi.
• Bingöl, A. (2013). İlköğretim kurumları yöneticileri ile öğretmenler arasındaki iletişim sorunları [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziantep Üniversitesi.
• Bostancı, A. B., Demirhan, G. ve Bülbül, S. (2019). Okul yöneticilerinin öğretmenleri etkilemede kullandıkları yönetsel etki taktikleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 47, 422- 438. http://dx.doi.org/10.9779/pauefd.569993
• Boydak-Özan, M. (2006). İlköğretim okulu yöneticilerinin iletişim becerilerinin öğretmen ve yönetici bakış açısıyla değerlendirilmesi. Eurasian Journal of Educational Research (EJER), 24, 153-160. https://ejer.com.tr/wp- content/uploads/2021/01/ejer_2006_i adresinden alındı.
• Bursalıoğlu, Z. (2011). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış (16. Basım). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Büte, M. ve Balcı, F. A. (2010). Bağımsız anaokulu yöneticilerinin bakış açısından okul yönetimi süreçlerinin işleyişi ve sorunlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16(4), 485-509. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/108214 adresinden alındı
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri (18. Baskı). Pegem Akademi.
• Can, N. (2001). Yönetici adaylarının okul müdürlerinin iletişim becerilerine ilişkin görüşleri. Eğitim Araştırmaları, 5(1), 36–44.
• Cemaloğlu, N. (2007). Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile yıldırma arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(33), 77-87. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/87635 adresinden alındı.
• Creswell, J. W. & Poth, C. N. (2018). Qualitative inquiry & research design: Choosing among five approaches (4th Ed.). Sage Publications.
• Çağlar, Ç. ve Çınar, H. (2021). Okul müdürlerinin iletişim yeterliklerinin öğretmenlerin örgütsel bağlılığı üzerindeki etkisi. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 12(1), 157-170. http://dx.doi.org/10.19160/ijer.831956
• Çetin, Ş. Ş. ve Sertbaş, A. (2024). Okul öncesi öğretmenleri ve okul yöneticileri arasındaki iletişim sorunları. Premium e-Journal of Social Sciences (PEJOSS), 8(43), 866-881. https://doi.org/10.5281/zenodo.12639573
• Çınkır, Ş. (2010). Eğitim örgütlerinde yeniden yapılanma ve kapasite geliştirme: AB ülkelerinden örnekler. Ekinoks Yayınevi.
• Demirtaş, M. (2010). Örgütsel iletişimin verimlilik ve etkinliğinde yararlanılan iletişim araçları ve halkla ilişkiler filmleri örneği. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 28(1), 411-444. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3555 adresinden alındı.
• Dogan, S., Ugurlu, C. T., Yıldırım, T. ve Karabulut, E. (2013). Okul yöneticileri ve öğretmenler arasındaki iletişim sürecinin öğretmen görüşlerine göre incelenmesi. Turkish Journal of Education, 3(1), 34-47. https://doi.org/10.19128/turje.181074
• Doğan, H. (2002). İşgörenlerin adalet algılamalarında örgüt içi iletişim ve prosedürel bilgilendirmenin rolü. Ege Academic Review, 2(2), 71-78. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/556795 adresinden alındı.
• Doğan, S. ve Koçak, O. (2014). Okul yöneticilerinin sosyal iletişim becerileri ile öğretmenlerin motivasyon düzeyleri arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 20(2), 191-216. http://dx.doi.org/10.14527/kuey.2014.009
• Durğun, S. (2011). Genel ortaöğretim kurumlarında görev yapan yöneticilerin örgüt içi iletişim sürecinde yaşadıkları sorunlar ve bu sorunlarla başa çıkma yolları. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1(2), 57-68. https://www.pegegog.net/index.php/pegegog/arti adresinden alındı
• Durnalı, M., Akbaşlı, S. & Diş, O. (2020). School administrators’ communication skills as a predictor of organizational silence. Inquiry in Education, 11(2), 1-20. https://digitalcommons.nl.edu/ie/vol11/iss2/16 adresinden alındı
• Duţă, N. (2015). From theory to practice: The barriers to efficient communication in teacher-student relationship. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 187, 625- 630. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.03.116
• Dübüş, B. T. ve Göksoy, S. (2023). Okul yöneticilerinin dağıtımcı liderlik rolleri ile kullandıkları örgütsel güç kaynakları arasındaki ilişki. E-Uluslararası Pedandragoji Dergisi, 3(1), s. 1-11. https://trdoi.org/10.27579808/e-ijpa.107
• Ekiz, D. (2003). Eğitimde araştırma yöntem ve metotlarına giriş. Anı Yayıncılık.
• Ekşi, F. (2006). Rehber öğretmenlerin okul iklimi algıları ile kaygı düzeyleri arasındaki ilişki üzerine bir araştırma [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Elgünler, T. Ç. ve Fener, T. Ç. (2011). İletişimin kalitesini etkileyen engeller ve bu engellerin giderilmesi. Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 1(1), 35-39. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/138285 adresinden alındı.
• Erdoğan, Ç. ve Demirkasımoğlu, N. (2010). Ailelerin eğitim sürecine katılımına ilişkin öğretmen ve yönetici görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 3(3), 399-431. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/108223 adresinden alındı.
• Eriş, E. D. ve Kocabıyık, M. S. (2022). Nezaket: Örgütlerde yönetici-çalışan ilişkilerini güçlendirici bir davranış. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 17(65), 329-350. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1938183 adresinden alındı.
• Gezer, M. (2021). Örneklem seçimi ve örnekleme yöntemleri. B. Çetin, M. İlhan ve M. Şahin (Ed.), Eğitimde araştırma yöntemleri: Temel kavramlar, ilkeler ve süreçler içinde (s. 229-256). Pegem Akademi.
• Gökçe, O. (2019). Klasik ve nitel içerik analizi; Felsefe, yöntem, uygulama. Çizgi Kitabevi.
• Gültekin-Akçay, Z. (2021). İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu’nun İletişim araştırmalarına katkıları. Selçuk İletişim, 14(1), 383-407. https://doi.org/10.18094/josc.775271
• Gündoğdu, K. ve Eken, M. (2020). Nitel araştırma desenleri. B. Oral ve A. Çoban (Ed.), Kuramdan uygulamaya eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri içinde (s. 285-316). Pegem Akademi.
• Güven, N. (2019). Devlet okullarındaki eğitim çalışanlarının maruz kaldıkları mobbing durumları ve mobbing ile baş etme yöntemleri [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
• Hoy, W. K. ve Miskel, C. G. (2012). Eğitim yönetimi, teori, araştırma ve uygulama. (S. Turan, Çev.) Nobel Yayın.
• İlhan, M. (2021). Araştırmalarda iç ve dış geçerlik. B. Çetin, M. İlhan ve M. G. Şahin (Ed.), Eğitimde araştırma yöntemleri: Temel kavramlar, ilkeler ve süreçler içinde (s. 229-256). Pegem Akademi.
• İş, E. ve Güçlü, E. (2024). Öğretmenlerin tükenmişlik deneyimi: Nedenler ve çözüm önerileri. International Journal of Mardin Studies, 5(1), 54-66. https://doi.org/10.63046/ijms.1441951
• Jo, Y. D. & Park, K. S. (2003). Dynamic management of human error to reduce total risk. Journal of Loss Prevention in the Process Industries, 16(4), 313-321. https://doi.org/10.1016/S0950-4230(03)00019-6
• Justice, S. C. (2018). UNESCO global geoparks, geotourism and communication of the earth sciences: A case study in the Chablais UNESCO Global Geopark, France. Geosciences, 8(5), 149. https://doi.org/10.3390/geosciences8050149
• Kara, M. (2020). Eğitim paydaşlarının görüşleri doğrultusunda Türk eğitim sisteminin sorunları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(3), 1650-1694. https://doi.org/10.29299/kefad.853999
• Kaymak, M. S. ve Kara, S. B. (2016). Okul yöneticilerinin iletişim becerileri ile çatışmayı yönetme stratejileri arasındaki ilişki. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 6(12), 349-364. https://doi.org/10.7822/omuefd.327395
• Kelly, D. (2000). Using vision to improve organisational communication. Leadership & Organization Development Journal, 21(2), 92-101. https://doi.org/10.1108/01437730010318183
• Konan, N., Çetin, R. B. ve Yılmaz, S. (2017). Okul müdürü görevlendirmeye ilişkin öğretmen görüşleri. Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty, 36(1), 147-160. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/326763 adresinden alındı.
• Koyuncu-Şahin, M. (2018). Okul öncesi eğitimde aile iletişim etkinliklerine yönelik öğretmen ve yönetici bakış açıları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(55), 670-684. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.20185537238
• Lovely, S. (2004). Staffing the principalship: Finding, coaching, and mentoring school leaders. ASCD.
• Lunenburg, F. C. & Ornstein, A. C. (2012). Eğitim yönetimi (G. Arastaman, Çev.) Nobel Yayıncılık.
• McMillan, J. H. (2000). Educational research: Fundamentals for the consumer. Addison Wesley Longman Inc.
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (2015). Nitel veri analizi (S. A. Altun ve A. Ersoy, Çev.). Pegem Akademi.
• Nietzsche, F. (2010). Güç istenci (N. Epçeli, Çev.). Say Yayınları.
• Okçu, V., Doğan, E. ve Dayanan, İ. (2016). İlk ve ortaokul öğretmenlerinin algılarına göre okul yöneticilerinin iletişim becerileri ile çatışma yönetim stilleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 22(2), 217-244.
• Özdoğru, M. ve Güçlü, N. (2021). Okul yöneticilerinin yaptıkları yönetimsel hataların mesleki gelişim ve öğrenme bağlamında incelenmesi: Hatalardan öğrenme. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Eğitim Dergisi, 6(1), 46-62.
• Özocak, A. (2023). MEB politikalarından kaynaklanan çözüm bekleyen en önemli öğretmen sorunlarının sendika yetkililerinin bakış açısından incelenmesi. Political Economy and Management of Education, 4(2), 42-54. https://dergipark.org.tr/en/download/article adresinden alındı.
• Özpolat, H. (2019). Okullarda görev yapan öğretmenlerin okuldaki iletişim engelleri ile iş doyumları arasındaki ilişki [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Fırat Üniversitesi.
• Parlak, F. (2018). Okul yöneticilerinin iletişim becerileri ile örgütsel güven arasındaki ilişki [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi.
• Patton, M. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev.). Pegem Akademi.
• Sağır, M. ve Parlak, F. (2018). Okul yöneticilerinin iletişim becerileri ile örgütsel güven arasındaki ilişki. Ekev Akademi Dergisi, 76, 165-185. http://dx.doi.org/10.17753/Ekev97
• Şimşek, Y. ve Altınkurt, Y. (2009). Endüstri meslek liselerinde görev yapan öğretmenlerin okul müdürlerinin iletişim becerilerine ilişkin görüşleri. Akademik Bakış, 17, 1-16. https://www.ajindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423868267.pdf adresinden alındı.
• Toker-Gökçe, A. (2006). İş yerinde yıldırma: özel ve resmi ilköğretim okulu öğretmen ve yöneticileri üzerinde yapılan bir araştırma [Yayınlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi
• Tutar, H. (2003). Örgütsel iletişim. Seçkin Yayıncılık.
• Türk Dil Kurumu. (2022). Türk Dil Kurumu sözlükleri. Mayıs 30, 2021 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı
• Türkyılmaz, S. (2018). İlkokul müdürlerinin iletişim becerilerinin sınıf öğretmenlerinin motivasyonlarına etkisinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Van Dyck, C., Frese, M., Baer, M. & Sonnentag, S. (2005). Organizational error management culture and ıts ımpact on performance: A two-study replication. Journal of Applied Psychology, 90(6), 1228–1240. https://doi.org/10.1037/0021-9010.90.6.1228
• Van Manen, M. (2016). Phenomenology of practice: Meaning-giving methods in phenomenological research and writing. Routledge.
• Yazıcı, Ö. ve Gündüz, Y. (2010). Etkili eğitim denetiminde yaşanan iletişim engelleri ve bu engelleri aşma yolları. Kuramsal Eğitimbilim, 3(2), 37-52. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/304139 adresinden alındı.
• Zıllıoğlu, M. (2007). İletişim nedir?. Cem Yayınevi.