Ormancılık faaliyetlerinin kırsal halkın ekonomik ve sosyal yaşamındaki yeri ve önemi: Kütahya orman köylerinde bir araştırma

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 1, 168 - 179, 27.06.2025

Murat Köse , Bekircan Balcı , İsmail Tosun

https://doi.org/10.53516/ajfr.1673975

Cited By: 1

Öz

Giriş ve Hedefler Dağlık alanlarda, engebeli arazilerde ve merkezden uzak konumda bulunan orman köylerinde, köylülerin geçiminde ormancılık faaliyetleri önemli bir yer tutmaktadır. Türkiye’deki orman köyleri, ekonomik, kültürel ve sosyal yapıları bakımından farklılıklar göstermektedir. Bu farklılıklar, köylülerin orman işletmesiyle ilişkilerini, ormancılık faaliyetlerine katılım düzeylerini ve ormancılık dışı gelir kaynaklarına yönelimlerini etkilemektedir. Bu çalışmanın amacı, Kütahya’yı temsilen Kütahya merkez ilçeye bağlı Bayat, Kirazlıyayla ve Emrez köylerinde, orman köylüsünün ekonomik durumunu, odun hammaddesi üretimi ve ormancılık dışı gelirlerini, ayrıca orman işletmesiyle olan ilişkilerini incelemektir.
Yöntemler Köyler, Kütahya Orman Bölge Müdürlüğü sınırlarında geniş ormanlık alanlara sahip olmaları ve odun üretiminin yoğun şekilde yürütüldüğü yerler arasında bulunmaları nedeniyle seçilmiştir. Bayat, Kirazlıyayla, Emrez köylerinden, basit rastgele örnekleme yöntemiyle seçilen toplam 100 orman köylüsüne yüz yüze anket çalışması uygulanmıştır. Anket çalışması, 2022 yılında gerçekleştirilmiştir. Çalışmada elde edilen veriler öncelikle betimsel istatistikler yardımıyla değerlendirilmiş, ardından çeşitli sosyo-ekonomik değişken grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunup bulunmadığı Kruskal-Wallis H testi ile incelenmiştir. Farklı olan grup/grupların tespiti ise Duncan testi kullanılarak belirlenmiş ve tüm analizler SPSS (26.0 version) yazılımı ve Excel programı ile yapılmıştır.
Bulgular Köylülerin %72’sinin temel gelir kaynağı çiftçiliktir. Ormancılık üretim işlerinden elde ettikleri gelirlerin asgari ücretin altında kaldığı tespit edilmiştir. Ayrıca köylüler, ormancılık faaliyetlerinden bekledikleri gelir seviyesine ulaşamamış olmalarına rağmen, ormancılığı potansiyel gelir kaynağı olarak görmeye devam etmektedirler.
Sonuçlar Yöre koşullarına uygun olarak, arıcılık gibi potansiyel ekonomik faaliyetler uygulamaya geçirilmelidir. Odun hammaddesi üretiminin yanında, alternatif gelir kaynakları ve orman ürünleri işleme atölyeleri oluşturulabilir, tarımsal ormancılık üzerine çalışmalar başlatılabilir.

Anahtar Kelimeler

Kırsal kalkınma , orman köylüsü , odun üretim işleri , sosyoekonomik yapı , Kütahya

The place and importance of forestry activities in the economic and social life of rural people: A study in forest villages of Kütahya

Öz

Background and Aims In mountainous areas, rugged terrains and forest villages located far from the center, forestry activities have an important place in the livelihood of the forest villagers. Forest villages in Türkiye show differences in terms of their economic, cultural and social structures. These differences affect the villagers' relations with the forest management, their participation levels in forestry activities and their orientation towards non-forestry income sources. The aim of this study is to examine the economic situation of the forest villagers, their wood raw material production and non-forestry incomes, and their relations with the forest management in the villages of Bayat, Kirazlıyayla and Emrez, which are affiliated to the central district of Kütahya, representing Kütahya.
Methods The villages were selected because they have large forest areas within the borders of the Kütahya Forestry Regional Directorate and because they are among the places where wood production is intensively carried out. A face-to-face survey was conducted with a total of 100 forest villagers selected from the villages of Bayat, Kirazlıyayla, and Emrez using the simple random sampling method. The survey was conducted in 2022. The data obtained in the study were first evaluated with the help of descriptive statistics, and then the Kruskal-Wallis H test was used to examine whether there was a statistically significant difference between various socio-economic variable groups. The different group/groups were determined using the Duncan test, and all analyzes were performed using SPSS (26.0 version) software and Excel.
Results The main source of income for 72% of the villagers is farming. It has been determined that the income they earn from forestry production jobs is below the minimum wage. In addition, although the villagers have not reached the income level they expected from forestry activities, they continue to see forestry as a potential source of income.
Conclusions In accordance with local conditions, potential economic activities such as beekeeping should be implemented. In addition to wood raw material production, alternative income sources and forest product processing workshops can be created, and studies on agricultural forestry can be initiated.

Anahtar Kelimeler

Rural development , forest villager , wood production works , socioeconomic structure , Kütahya

Kaynakça

• Akesen A., Ekizoğlu, A., 2010. Ormancılık Politikası. Türkiye Ormancılar Dermeği Eğitim Dizisi, Yayın No: 6, Sayfa: 1-17, Ankara.
• Akgün, T., Şahin, A., Kul, A.A., Özer, G., Bekiroğlu Öztürk, S., 2023. Baltalık ormanların koruya dönüştürülmesinin orman köylüsünün sosyoekonomik yapısı üzerine etkileri: İstanbul Orman Bölge Müdürlüğü örneği. Ormancılık Araştırma Dergisi, 10(Özel Sayı), 140-162.
• Alkan, S., 2014. Kırsal nüfus değişiminin, ormanlar ve ormancılık üzerine etkileri (Trabzon İli Örneği). Kastamonu University Journal of Forestry Faculty, 14(1) 69-78.
• Alkan, S., Toksoy, D., 2008. Orman köylerinde sosyo-ekonomik yapı: Trabzon ili örneği. Kastamonu University Journal of Forestry Faculty, 8(1), 37-46.
• Bekiroğlu, S., Atıcı, E., Özkul Özer, G., Yadigar, S., Uslu, B., 2013. Baltalıkların oluşumu ve baltalıkların koruya dönüştürülmesinin sosyoekonomik boyutu (İstanbul örneği). Journal of the Faculty of Forestry Istanbul University, 63(2), 61-70.
• Buğday, E., 2016. Ormancılıkta üretimin planlaması ve hassas ormancılık anlayışı. Anadolu Orman Araştırmaları Dergisi, 2(1-2), 54-57.
• Bulut, A., 2018. Orman köylerindeki sosyoekonomik değişimin orman alanları üzerine olan etkilerinin belirlenmesi (Kastamonu ili örneği). Doktora Tezi, Kastamonu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kastamonu.
• ÇSGB, 2022. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. https://www.csgb.gov.tr/media/35787/yillar-itibariyle-net-brut-asgari-ucretler.pdf (erişim tarihi:20.12.2024).
• Daşdemir, İ., 2016. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Nobel Akademik Yayıncılık ve Danışmanlık Tic. Ltd. Şti., Yayın No: 1536, ISBN 978-605-320-442-8, 210 s., Ankara.
• Dewi, S., Belcher, B., Puntodewo, A., 2005. Village economic opportunity, forest dependence, and rural livelihoods in East Kalimantan, Indonesia. World Development, 33(9), 1419-1434.
• Durkaya, A., Kaptan, S., Durkaya, B., Önal, G., Erdoğmuş, S., 2017. Orman köylüsü ve yaylacıların sosyo ekonomik ve sosyo kültürel yapısı ile çatışmaların incelenmesi (Giresun ve Manisa Yöresi Örneği), Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 19(1), 252-267.
• Eker, Ö., Nazik, S., 2017. Orman kaynaklarının yoksulluk yönetimi ve kırsal kalkınma üzerine sosyo-ekonomik etkileri: Kastamonu Pınarbaşı ilçesi örneği. Turkish Journal of Forest Science, 1(1), 44-58.
• Garekae, H., Thakadu, O. T., Lepetu, J., 2017. Socio-economic factors influencing household forest dependency in Chobe enclave, Botswana. Ecological Processes, 6, 1-10.
• Günşen, H. B., 2012. Orman köylerinde iç göçleri etkileyen faktörler (Bartın- Kastamonu örneği). Doktora Tezi, Bartın Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bartın.
• Illukpitiya, P., Yanagida, J. F., 2008. Role of income diversification in protecting natural forests: evidence from rural households in forest margins of Sri Lanka. Agroforestry Systems, 74, 51-62.
• İnce, Y., Tolunay, A., 2009. Orman köylülerinin orman kaynaklarından yapacak odun yararlanma haklarının ekonomik boyutu (Isparta ili orman köyleri örneği). II. Ormancılıkta Sosyo-Ekonomik Sorunlar Kongresi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Karahan, H., Gürbüz, İ. B., 2014. Orman köylerinde tarımsal faaliyette bulunan aile işletmelerinin sosyo-ekonomik yapısı. Ulusal Aile Çiftliği Sempozyumu, 30-31 Ekim, Ankara.
• KOBM., 2025. Kütahya Orman Bölge Müdürlüğü Orman Varlığı.https://www.ogm.gov.tr/kutahyaobm/ormanlarimiz/orman-varligi (erişim tarihi: 01.02.2025).
• Komut, O., 2019. Odun dışı orman ürünlerine ilişkin paydaş farkındalığı: orman köylüsü örneği. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 20(1), 110-117.
• Menemencioğlu, K., 2009. Ormancılıkta üretim işlerinde çalışma koşulları ve iş kazaları üzerine bir araştırma. Turkish Journal of Forestry, 7(2), 1-12.
• Menemencioğlu, K., 2012. Tarım ve orman işçiliğinde çalışma yeri koşulları ve karşılaşılan sorunlar. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi 2, 72-76.
• Misbahuzzaman, K., Smith-Hall, C., 2015. Role of forest income in rural household livelihoods: The case of village common forest communities in the Chittagong Hill Tracts, Bangladesh. Small-Scale Forestry, 14, 315-330.
• Orhunbilge, A.N., 2000. Örnekleme Yöntemleri ve Hipotez Testleri (Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş İkinci Baskı). Avcıol Basım ve Yayın, 420 s., İstanbul.
• OGM., 2024. Orman Genel Müdürlüğü. Ormancılık istatistikleri. https://www.ogm.gov.tr/tr/e-kutuphane/resmi-istatistikler (erişim tarihi: 01.02.2025).
• Önal, P., Bekiroğlu, S., 2011. Orman köylerinde ORKÖY tarafından gerçekleştirilen köy kalkındırma projelerinin uygulama sonuçlarının araştırılması (Şile-İstanbul). Journal of the Faculty of Forestry Istanbul University, 61(2), 53-66.
• Raimov, R., Fakir, H., 2018. Orman köylülerinin odun dışı orman ürünlerini kullanım olanakları (Eğirdir Yöresi Örneği). Bilge International Journal of Science and Technology Research, 2, 132-144.
• Sharma, C. M., Gairola, S., Ghildiyal, S. K., Suyal, S., 2009. Forest resource use patterns in relation to socioeconomic status. Mountain Research and Development, 29(4), 308-319.
• Toksoy, D., Ayaz, H., Şen, G., 2008. Artvin ili orman köylerinin sosyo-ekonomik özellikleri. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 9(1-2), 1-11.
• Tolunay A., Alkan H., Korkmaz M., 2005. Burdur Gölhisar halkının çilesi: gurbette orman işçiliği, I. Burdur Sempozyumu, Burdur.
• Tonyalı, S. A., 2019. Orman köylülerinin güneş enerjili su ısıtma sistemlerini kullanması ile ortaya çıkan sosyo ekonomik durumun değerlendirilmesi Gümüşhane örneği (Yüksek Lisans Tezi), Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Gümüşhane.
• TÜİK., 2022. Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçları. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?locale=tr (erişim tarihi: 01.02.2025).
• Yılmaz, A., 2018. Orman, köylü ve devlet: ormandan faydalanma, koruma ve orman suçları bağlamında orman köylüsü ve devlet ilişkileri. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(4), 665.
• Widianingsih, N. N., Theilade, I., Pouliot, M., 2016. Contribution of forest restoration to rural livelihoods and household income in Indonesia. Sustainability, 8(9), 835.