İndağı (Ilgaz, Çankırı) Meşe (Quercus sp.) Ormanlarında Zarar Yapan Tortrix viridana L. (Lepidoptera: Tortricidae)’nın Biyolojisi ile Zarar Durumu

Yıl 2019, Cilt 5, Sayı 2, 86 - 99, 31.12.2019

Yalcin KONDUR Ziya ŞİMŞEK

Öz

Çankırı (Ilgaz-İndağı)’da yapılan çalışmalara göre, Ülkemizin asli ağaç türlerinden olan meşenin en önemli zararlılarından birisinin de Yeşil Meşe Bükücüsü (Tortrix viridana L.) olduğu anlaşıldığından bu çalışma 2002–2003 yıllarında ele alınmıştır. Çalışmalar, farklı meşcere (saf meşe, meşe+karaçam) ve topoğrafik özelliklere sahip üçer meşe orman alanında yürütülmüştür. Periyodik olarak bu alanlardan alınan dal örnekleri üzerindeki T.viridana’nın değişik biyolojik dönemleri (yumurta, larva, kokon) ölçülmüş, tomurcuktaki zarar oranı, yapraklardaki bulaşma oranları (%) ayrı ayrı saptanmış, zararlının biyolojisi izlenmiştir. Aynı çalışmada, zararlının larva dönemlerinin belirlenmesinde, Dyar kanununun uygulanabilirliği araştırılmıştır. Laboratuvar çalışmaları, 22±1°C sıcaklık ve %40±5 orantılı neme ayarlı iklim odalarında gerçekleştirilmiştir. Arazi çalışmalarına, meşe ağaçlarında tomurcukları açılmadan önce (Mart ayında) başlanmış, T.viridana kelebek uçuşları tamamlanıncaya kadar, genellikle haftada bir kez araziye çıkılarak yürütülmüştür.

 

Elde edilen bulgulara göre; T.viridana’nın yumurta çapının, olgun larva (5. dönem) ile pupa uzunluğunun sırasıyla 0,788±0,011 mm, 10,039±0,547 mm; pupa uzunluğu ort. 10,146±0,196 mm olduğu saptanmıştır. Baş kapsül genişliklerinin ölçülmesiyle, zararlının larva dönemlerinin Dyar (1890) kanununa göre belirlenebileceği anlaşılmıştır. Farklı yükseltilerde yer alan (1194 m, 1072 m ve 985 m) üç saf meşe meşceresinde saptanan T.viridana’nın yumurta yoğunluğu (yumurta sayısı/dal), tomurcuktaki zarar oranı (%), meşe yapraklarındaki bulaşma oranları (%) ile yakalanan kelebek sayısının, farklı yükseltilerdeki (1215 m, 1085 m ve 1003 m)  3 karışık meşcerelerdekinden (Meşe+Karaçam) daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Aynı çalışmada, iklimin (sıcaklık ve nem), değişik meşcere tipleri ve bunların bir birine olan uzaklığının, yükseltinin, kapalılık, bakı gibi faktörlerin T.viridana’nın biyoloji ile bulaşma ve zararı üzerinde etkili olduğu belirlenmiştir. Laboratuvar koşullarında yapılan çalışmada; zararlı erginlerinin 4,08±0,169 gün yaşadıkları ve bu süre içerisinde ort. 68 adet yumurta bıraktığı; doğada kışı yumurta döneminde geçirdiği ve yılda bir döl verdiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Meşe, Çankırı, Tortrix viridana, meşcere yapısı, larva dönemleri, zarar durumu

Kaynakça

• Altenkirch, W., 1996. Uberwatchung von Forstlich Wichtigen Schmetterlingen mit Hilfe von Sexualpheromonen und Fallen. Forst und Holz 51, 629-638.
• Anonim, 1995. Orman Zararlıları İle Mücadele Esasları. Orman Genel Müdürlüğü Tebliğ No: 286 Tasnif No:IV-1519, Ankara.
• Anonim, 1996. Amenajman Planı 1996-2015: Ilgaz İşletme Müdürlüğü, Ilgaz İşletme Şefliği Amenajman Planı. Ankara Orman Bölge Müdürlüğü, Ankara.
• Anonim, 2016. Türkie Orman Varlığı 2015. In. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü, Ankara, p. 32.
• Anşin, R., Özkan, Z.C., 1997. Tohumlu Bitkiler (Spermatophyta) Odunsu Taksonlar. Karadeniz Teknik Üniversitesi Basımevi, Trabzon.
• Aslan, İ., Özbek, H., 1997. The Check-List of the Subfamily Cryptocephalinae (Coleoptera, Chrysomelidae Familyası) in Turkey. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 28, 235-255.
• Avcı, M., 1997. Marmara Bölgesi Ormanlarının Tortricidae Faunası. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi Seri A 47, 111-138.
• Balcı, Y., Halmsclager, E., 2003. Phytophthora species in oak ecosystems in Turkey and their association with declining oak trees. Plant Pathology 52, 694-702.
• Bellido, D., Ros-Farre, P., Melika, G., Pujade-Villar, J., 2003. Review of the asexual forms of Andricus kollari species-group (Hymenoptera: Cynipidae Familyası, Cynipinae, Cynipini). In: Mahunka, S., Hajdü, E. (Eds.), Folia Entomologica Hungarica Rovartani Közlemenyek, Budapest, p. 385.
• Ciornei, C., Mihalanche, G., 1998. Integrated control of species of Geometridae in oak forests of Romania. In, Proceedings: Population Dynamics, Impacts, ve Integrated Management of Forest Defoliating Insects. USDA Forest Service General Technical Report NE-247, pp. 222-229.
• Csóka, G., 1998. Oak Defoliating Insects in Hungary. In: McManus, M.L., Liebhold, A.M. (Eds.), Population Dynamics, in Impacts, ve Integrated Management of Forest Defoliating Insects USDA Forest Service, pp. 334-335.
• Çalışkan, A.F., Ulusoy, M.R., Özdemir, I., 2012. Türkiye’de meşede yeni yayılıcı yaprakbiti türü: Myzocallis walshii (Monell, 1879) (Hemiptera: Aphidoidea). Türkiye Entomoloji Bülteni 2, 277-283.
• Çanakçıoğlu, H., 1963. Orman Ağaçlarımızın Tohumlarına Arız Olan Böcekler ve Bazı Önemli Türlerin Mücadeleleri Üzerine Araştırmalar. , T.C. Tarım Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Çanakçıoğlu, H., 1967. Türkiye’de Orman Ağaçlarına Arız Olan Bitki Bitleri (Aphidoidea) Üzerine Araştırmalar. Tarım Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul.
• Çanakçıoğlu, H., 1977. Türkiye’de Orman Ağaçlan ve Ağaççıklarında Zarar Yapan Coccoidea (Homoptera) Türleri Üzerinde Araştırmalar (Sistematik-Yayılış-Konukçu-Biyoloji). Istanbul Universitesi Orman Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Çanakçıoğlu, H., Eliçin, H., 1990. Fitopatoloji (Özel Bölüm). İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi-Dilek Ofset Matbaacılık, İstanbul.
• Çanakçıoğlu, H., Mol, T., 1998. Orman Entomolojisi Zararlı ve Yararlı Böcekler. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi, İstanbul.
• Çanakçıoğlu, H., Mol, T., 2000. Tohum ve Kültür Zararlıları. İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Denizhan, E., 2007. Ankara İlinde Park Ve Süs Bitkilerinde Eriophyoidea (Acarina) Türleri, Konukçuları, Yaygınlıkları ve Doğal Düşmanlarının Saptanması ile Zararlı Aculus schlechtendali (Nalepa, 1892)’nin Popülasyon Gelişimi Üzerine Araştırmalar. In, Bitki Koruma. Ankara Üniversitesi, Ankara, p. 267.
• Denizhan, E., 2011. Additions to Eriophyoid mites (Acari: Prostigmata: Eriophyoidea) in Van Lake Basin-Turkey. Türk. Entomol. Derg. 35, 615-626.
• DuMerle, P., 1999. Egg Development ve Diapause: Ecophysiological ve Genetic Basis of Phenological Polymorphism ve Adaptation to Varied Hosts in the Green Oak Tortrix, Tortrix viridana L. (Lepidoptera:Tortricidae). Journal of Insect Physiology 46, 599-611.
• DuMerle, P., Delarette, S., Mazet, R., 1999. Methods for Mass Production of Eggs ve Fecundity of the Green Oak Tortrix, Tortrix viridana L. (Lep., Tortricidae). Journal of Applied Entomology 123, 385-389.
• Dyar, H.G., 1890. The number of molts of lepidopterous larvae. Psyche 5, 420-422.
• Ekiz, A.N., Şen, L., Aslan, E., Gök, A., 2014. Checklist of leaf beetles (Coleoptera: Chrysomelidae Familyası) of Turkey, excluding Bruchinae. Journal of Natural History 47, 2213-2287.
• Fazeli, M.J., Abai, M., 1990. Green oak leaf-roller moth in Kohkiluyeh ve Boyer-Ahmad province (Tortrix viridana L., Lep.:Tortricidae. Applied Entomology ve Phytopathology 57, 1-2.
• Friderichsen, T., 1996. Blandingsbevoksningers indflydelse pa egeviklerens populationsbiologi. DST Dansk Skovbrug Tiddskrift 81, 65-72.
• Gillio, G., Luciano, P., Serra, G., 1999. Contributo allo studio di un metodo di campionamento dell’abbondanza delle ovideposizioni di Tortrix viridana L. (Lepidoptera: Tortricidae). Frustula-Entomologica 22, 185-190.
• Gök, A., 2003. Faunistic Studies on the Species of the Subfamily Clytrinae (Coleoptera, Chrysomelidae Familyası) of Dedegöl Mountains (Isparta). Turk J Zool. 27, 187-194.
• Hunter, M., 1998. Interactions between Operopthera brumata and Tortrix viridana on oak: new evidence from time-series analysis. Ecological Entomology 23, 168-173.
• Hunter, M., Varley, G.C., Gradwell, G.R., 1997. Estimating the relative roles of top-down ve bottom-up forces on insect herbivore populations: A classic study revisited. In, Proceedings of the National Academy of Sciences, pp. 9176-9181.
• Ierusalimov, E.N., 1998. The compensation potential of forest ecosystem against the losses, caused by feeding of phytophagus insects. Russian Entomological Journal 7, 237-243.
• Işıloğlu, M., Helfer, S., Allı, H., Yılmaz, F., 2009. A fatal Inocybe (Fr.) Fr. poisoning in Mediterranean Turkey. Türk J Bot. 33, 71-73.
• Ivashov, A.V., 1999. Color Polymorphism in Larvae ve Pupae of Tortrix viridana (Lepidoptera: Tortricidae). Zoologichesky Zhurnal 80, 412-420.
• Ivashov, A.V., Boyko, G.E., Simchuk, A.P., 2002. The Role of Host Plant Phenology in the Development of the Oak Leafroller Moth, Tortrix viridana L. (Lepidoptera:Tortricidae). Forest Ecology ve Management 157, 7-14.
• Jansson, N., Avcı, M., Kayış, T., Coşkun, M., Sarıkaya, O., Öncül Abacıgil, T., Varlı, S.V., Tezcan, S., Türkay, O., Sunnergren, A., Aytar, F., Bergener, A., 2016. Türkiye Meşelerinde (Quercus spp.) Kuşların ve Böceklerin Çeşitliliği - Gelecekteki Silvikültürel Planlamaya İlişkin Düşünceler. In, Orman Genel Müdürlüğü Marmara Ormancılık Araştırma Enstitüsü Uluslararası Katılımlı Meşe Çalıştayı, İğneada, Kırklareli, pp. 95-114.
• Kabaktepe, S., Bahçecioğlu, Z., 2014. Türkiye’deki Phyllosticta’nın (Phyllostictaceae, Ascomycota) Kontrol Listesi. Cumhuriyet Üniversitesi Fen Fakültesi Fen Bilimleri Dergisi (CFD) 35, l-8.
• Kalkandelen, A., 1994. Türkiye Cixiidae Familyası (Homoptera) Türleri Üzerinde Taksonomik Çalışmalar. VII. Pentastirini: Reptalus Emelyanov. Bitki Koruma Bülteni 34.
• Kanat, M., Akbulut, S., 2005. Determination of Some Pest Insect Species Damaging Oak Forests in the Southern Anatolia Region (Kahramanmaraş) of Turkey. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen ve Mühendislik Dergisi 8, 70-73.
• Kondur, Y., 2004. Çankırı (İndağı) Meşe (Quercus spp.) Ormanlarında Zarar Yapan Yeşil Meşebükücüsü (Tortrix viridana L.) [Lepidoptera:Tortricidae]’nün Biyolojisi ile Meşcere Kuruluşları Üzerine Etkileri. In, Orman Mühendisliği. Ankara Üniversitesi, Çankırı, p. 74.
• Kondur, Y., Şimşek, Z., 2008. Çankırı (İndağı)’da meşelerde zararlı yeşil meşe bükücüsü [Tortrix viridana L. (Lep.: Tortricidae)]’nün farklı yüksekliklerde uçuş periyodunun belirlenmesi. Bitki Koruma Bülteni 48, 19-36.
• Kondur, Y., Şimşek, Z., 2014. Effects of stand composition and altitude on population density of Tortrix viridana L. (Lepidoptera: Tortriciae) in Çankırı. In, Türkiye II. Orman Entomolojisi ve Patolojisi Sempozyumu, Antalya.
• Kosenko, G.I., 1991. Insecticides versus glue. Zashchita Rastenii 11, 23-24.
• Lodos, N., Önder, F., Pehlivan, E., Atalay, R., Erkin, E., Karsavuran, Y., Tezcan, S., Aksoy, S., 2003. Faunistic Studies On Curculionidae Familyası (Coleoptera) of Western Black Sea, Central Anatolia and Mediterranean Regions Of Turkey. In. Ege Üniversitesi. Ziraat Fakültesi Yayını, İzmir, p. 83.
• Lodos, N., Tezcan, S., 1995. Türkiye Entomolojisi V. Buprestidae Familyası (Genel Uygulamalı ve Faunistik). Entomoloji Derneği Yayınları, İzmir.
• Maharramova, Ş., 2010. Azerbaycan’ın Lenkeran Bölgesindeki Hirkan Milli Parkında Tortrix viridana L. (Lepidoptera: Tortricidae) Trofik İlişkileri. In, III. Karadeniz Ormancılık Kongresi, 20-22 Mayıs 2010, pp. 1368-1376.
• Mannai, Y., Ezzine, O., Jamaa, M.L.B., 2018. Oak Forest Infestations by Tortrix viridana and its Performance on Three Quercus Species. Tunusian Journal of Plant Protection 13, 171-182.
• Maral, H., Ulusoy, M.R., Bolu, H., Guilbert, E., 2013. Diyarbakır, Mardin ve Elazığ illerinde bulunan Tingidae Familyası (Hemiptera: Heteroptera) türleri üzerine faunistik çalışmalar. Türk. Entomol. Bült. 3, 139-155.
• Markov, V.A., 1992. Prolonged Embryonic Diapause of the Green Oak Tortrix, Tortrix viridana L. (Lepidoptera:Tortricidae). Entomologicheskoe Obozrenie 71, 314-333.
• Markov, V.A., 2000. On The Migration of Tortrix viridana L. (Lepidoptera:Tortricidae): Analytical Investigation. Zhurnal Obshchei Biologii 61, 206-224.
• Moraal, L.G., 1996. 50 Jaar Monitoring Van Insectenplagen Op Bomen En Struiken. Nederlands Bosbouwtijdschrift 68, 194-203.
• Ovcharov, D., Doychev, D., Dimitrova, P., 2005. Insects Feeding on the Sweet Chestnut (Castanea sativa Mill.) in Bulgaria. In, Sustainable Management of Sweet Chestnut Ecosystems, 1st Balkan Regional Workshop, Blagoevgrad, Bulgaria, 2-5 November 2005, p. 10p.
• Öymen, T., 1987. The Forest Cerambycidae Familyası of Turkey. In, Faculty of Forestry. İstanbul Üniversitesi, İstanbul, Turkey, p. 146.
• Özkazanç, O., Yücel, M., 1985. Yarıkurak Mıntıka Ağaçlandırmalarında Zarar Yapan Böcekler Üzerine Araştırmalar. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları Teknik Bülteni 153, 45.
• Pascual, J.A., 1994. No Effects of a Forest Spraying of Malathion on Breeding Blue Tits (Parus caeruleus). Environmental Toxicology ve Chemistry 13, 1127-1131.
• Pascual, J.A., Peris, S., Robredo, F., 1991. Effectos de tratamientos forestales con Cipermetrina y Malation sobre el exito de cria del herrerillo comun (Parus caeruleus). Ecologia Madrid 5, 359-374.
• Roversi, P.F., DeSilva, J., 1994. Distribuzione spaziale e temporale delle uova di Tortrix viridana (L.) in querceti della Toscana (Lepidoptera:Tortricidae). In, Atti XVII Congresso Nazionale Italiano di Entomologica, Udine, Italy, 13-18 Guigno 1994, pp. 743-746.
• Rubstsov, V.V., Vomperskii, S.E., 1990. Some results of studying a population of Tortrix viridana in connection with modelling dynamics. In, Eksperiment i matematicheskoe modelirovanie v izuchenii biogeotsenozov lesov i bolot, pp. 210-225.
• Schroeder, H., Degen, B., 2008. Genetic Variation and Differentiation of The Green Oak Roller (Tortrix viridana L.) And Its Host (Quercus robur L.). Forest Ecology and Management 256, 1270-1279.
• Selås, V., 2000. Is There A Higher Risk For Herbivore Outbreaks After Cold Mast Years? An Analysis of Two Plant/Herbivore Series From Southern Norway. Ecography 23, 651-658.
• Selikhovkin, A.V., 1996. Effect of dengrophagus insects on carbon cycle. In, Proceedings of International LTER Workshop, Comparision of Carbon Dynamics of two Conifer Forest Regions: Northvvestern Russia ve the Pasific Northwest, Oregon, USA.
• Selmi, E., 1983. Marmara ve Batı Karadeniz Ormanlarında Zarar Yapan Yaprak Böcekleri (Coleoptera, Chrysomelidae Familyası)’nin Sistematiği, Yayılışı ve Konukçu Bitkileri ile Bazı Önemli Türler Üzerinde Biyolojik Gözlemler. In, Orman Fakültesi. İstanbul Üniversitesi, p. 130.
• Serra, G., Luciano, P., Gillio, G., 1998. Indagini sulla distribuzione spaziale delle ovideposizioni di Tortrix viridana L. (Lepidoptera, Tortricidae) in querceti della Sardegna. Redia 81, 161-174.
• Sevim, A., Demir, İ., Sönmez, E., Kocaçevik, S., Demirbağ, Z., 2012. Corythucha ciliata (Hemiptera: Tingidae Familyası)’ye Karşı Çeşitli Entomopathogenik Fungusların Etkilerinin Belirlenmesi. In, 21. Ulusal Biyoloji Kongresi, 3-7 Eylül, İzmir, Türkiye, p. 1281.
• Sevim, A., Demir, İ., Sönmez, E., Kocaçevik, S., Demirbağ, Z., 2013. Evaluation of Entomopathogenic Fungi Against The Sycamore Lace Bug, Corythucha ciliata (Say) (Hemiptera: Tingidae Familyası). Turkish Journal of Agriculture and Forestry 37, 595-603.
• Skuhrava, M., Bayram, Ş., Çam, H., Tezcan, S., Can, P., 2005. Gall midges (Diptera: Cecidomyiidae Familyası) of Turkey. Türk. Entomol. Derg. 29, 17-34.
• Sönmez, E., Demirbağ, Z., Demir, İ., 2014. Fungal Izolatların Corythucha arcuata Say. (Hemiptera: Tingidae)’ya Karşı Mücadele Etmeni Olarak Araştırılması. In, II. Orman Entomolojisi ve Patolojisi Sempozyumu,7-9 Nisan, Antalya, Türkiye, p. 759.
• Stocki, J., 1994. Proba Wykorzystania Feromonow Zwojki Zieloneczki i Gatunkow Jej Towarzyszacych w Monitoringu Biologicznym. Sylwan 138, 101-112.
• Şen, İ., Gök, A., 2009. Leaf beetle communities (Coleoptera: Chrysomelidae Familyası) of two mixed forest ecosystems dominated by pine-oak-hawthorn in Isparta province, Turkey. Ann. Zool. Fenn. 46, 217-232.
• Şen, İ., Gök, A., 2014. Leaf beetle (Coleoptera: Chrysomelidae Family) communities of Kovada Lake and Kızıldağ national parks (Isparta, Turkey): assessing the effects of habitat types. Entomological Research 44, 176-190.
• Şimşek, Z., 1991. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde hububat Hortumluböceği (Pachytychius hordei (Brullé) (Coleoptera: Curculionidae)’nin Yayılış Alanları ve Biyoekolojisi Üzerinde Araştırmalar. T.C. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı, Diyarbakır Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Ankara.
• Şimşek, Z., 2000. Ilgaz Dağı Milli Parkı (Yenice ve Doruk)’nda Bulunan Lepidoptera Türleri ve Populasyon Dalgalanması. Batı Ormancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi 3, 3-37.
• Şimşek, Z., Kondur, Y., 2006. Çankırı Ormanlarının Zararlı Böcekleri ve Mücadele Yöntemleri. Gazi Üniversitesi Kastamonu Orman Fakültesi Dergisi 6, 98-119.
• Tavakoli, M., Melika, G., Sadeghi, S.E., Penzes, Z., Assareh, M.A., Atkinson, R., Bechtold, M., Miko, I., Zargaran, M.R., Aligolizade, D., Barimani, H., Bihari, P., Pirozi, F., Fülöp, D., Somogyi, K., Challis, R., Preuss, S., Nicholls , J., Stone, G.N., 2008. New species of oak gallwaps from Iran (Hymenoptera: Cynipidae Familyası: Cynipini). Zootaxa 1699, Auckland, 64.
• Taylor, R., 1931. On “Dyar’s Rule” and its application to sawfly larvae. Annals of the Entomological Society of America 24, 451-466.
• Teleaga, R., 1968. Contributii la studiul ecologie al faunei padurii Giroc. Observatii asupra daunatorului Tortrix viridana L. (Lepidoptera-Tortricidae) II. Comunicari de Zoologie 1968, 91-98.
• Tezcan, S., Karsavuran, Y., Pehlivan, E., 2014. Türkiye Polydrusus (Coleoptera: Curculionidae Familyası: Entiminae) faunası için ek notlar. Türk. Entomol. Bült. 4, 79-85.
• Tezcan, S., Karsavuran, Y., Pehlivan, E., Keskin, B., Ferrer, J., 2004a. Contributions to the knowledge of the Tenebrionidae Family (Coleoptera) from Turkey Part I. Lagriinae, Pimeliinae, Bolitophaginae, Diaperinae. Türk Entomoloji Derg. 28, 99-114.
• Tezcan, S., Karsavuran, Y., Pehlivan, E., Keskin, B., Ferrer, J., 2004b. Contributions to the knowledge of the Tenebrionidae Family (Coleoptera) from Turkey Part II. Opatrinae, Tenebrioninae, Adeliinae. Türk. Entomol. Derg. 28, 163-180.
• Toper Kaygın, A., 2007. Endüstriyel Odun Zararlıları, Nobel Yayın No: 1082, Fen ve Biyoloji Yayınları Dizisi: 31, 243s. Nobel Yayınları No:1082, Fen ve Biyoloji Yayınları No: 31.
• Toros, S., 1996. Park ve Süs Bitkileri Zararlıları. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Ankara.
• Torun, Ö., Çalışkan, S.S., 2016. Caterpillar (Lepidoptera) communities on oak (Quercus pubescens) in Ankara Province (Turkey). Türk. entomol. derg. 40, 281-290.
• Tozlu, G., 1997. Erzurum, Erzincan, Artvin ve Kars İlleri Buprestidae Familyası (Coleoptera) Türleri Üzerinde Faunistik ve Taksonomik Çalışmalar. In, Bitki Koruma. Atatürk Üniversitesi, Erzurum, p. 289.
• Tuatay, N., 1999. Türkiye Yaprakbitleri (Homoptera: Aphididae Familyası): V. Chaitophinae, Lachninae ve Thelaxinae. Bitki Koruma Bülteni 39, 1-21.
• Tuncer, İ., Avcı, M., 2015. Dinar yöresi meşe ormanlarında Yeşil Meşe Bükücüsü [Tortrix viridana L. 1758 (Lep.; Tortricidae)]’nün zararı, biyolojisi ve doğal düşmanları. Turkish Journal of Forestry 16, 11-19.
• Ülgentürk, S., Şahin, Ö., Kaydan, M.B., 2008. İstanbul ili yeşil alan bitkilerinde bulunan Coccoidea (Hemiptera) türleri. Bitki Koruma Bülteni 48, 1-18.
• Yardibi, M., Tozlu, G., 2013. Karabük İli Buprestidae Familyası, Cerambycidae Familyası ve Curculionidae Familyası (Coleoptera) Türleri Üzerinde Faunistik Çalışmalar. Artvin Çoruh University, Journal of Forestry Faculty 14, 136-161.
• Yüksel, B., 2010. Contribution to the Knowledge of the Family Cerambycidae Familyası (Coleoptera) from Turkey, with New Records. Düzce Üniversitesi, Düzce.