Anadolu Kestanesi (Castanea sativa Mill.)’nin Etnobotanik Kullanımı ve Türkiye’deki Hasat Miktarlarının Trend Analizi

Yıl 2021, Cilt 7, Sayı 1, 23 - 33, 15.06.2021

Gamze TUTTU Serhat URSAVAŞ Recep SÖYLER

https://doi.org/10.53516/ajfr.949214

Öz

İnsanların ilk besin maddelerinden biri olan kestane gıda, kozmetik ve ilaç sanayinde kullanılan önemli bir doğal kaynaktır. Dünyada 9 türü bulunan Castanea cinsinin bir türü Castanea sativa Mill. ülkemizde doğal olarak yetişir. Bu türün meyveleri şekerleme ve tatlı yapımında, çiçekleri arıcılıkta, yaprak ve kabukları ise tıbbi olarak kullanılmaktadır. Castanea sativa’nın meyve, yaprak, çiçek ve kabuklarından odun dışı orman ürünü olarak yararlanılmaktadır. Bu sebeple Orman Genel Müdürlüğü’nün 1989-2017 yılları arasındaki hasat verileri incelenerek trend analizinin yapılması ve kestanenin ülkemizdeki etnobotanik kullanımı ile sağladığı değerin ortaya konulması amaçlanmıştır. Kestane meyvesine ait ilk hasat kaydı 1989 yılına ait olup, Balıkesir Orman Bölge Müdürlüğü (OBM)’nden 302 ton meyve toplanmış ve 20 TL gelir elde edilmiştir. 1989-2017 yılları arasında en fazla kestane üretimi 4,241 ton ile Kastamonu OBM’nde gerçekleştirilirken, en az kestane üretimi 112 kg ile Amasya OBM’nde gerçekleştirilmiştir. Trend analiz sonuçlarına göre sadece Bursa OBM’nde artan yönde istatistiki bakımdan anlamlı bir trend olduğu bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Etnobotanik, Kestane, Odun Dışı Orman Ürünleri, Mann-Kendall, Trend

Ethnobotanical Uses of European Chestnut (Castanea sativa Mill.) and Trend Analysis of Harvest Amounts in Turkey

Öz

One of the first food sources of humans are chestnut and it is an important natural resource used in the food, cosmetic and pharmaceutical industries. The genus Castanea has nine species in the world: one species of the genus, Castanea sativa Mill. grows naturally in our country. The fruits of this species are used in confectionery and dessert making, the flowers are used in beekeeping, and the leaves and shells are used medicinally. The fruit, leaves, flowers and bark of Castanea sativa are used as non-wood forest product. For this reason, it is aimed to analyze the harvest data of the General Directorate of Forestry between 1989-2017 and to reveal the value provided by the ethnobotanical uses of chestnut in Turkey. The first harvest record of chestnut fruit belongs to 1989, 302 tons of fruit were collected from Balıkesir Regional Directorate of Forestry and 20 TL income was obtained. Between 1989 and 2017, maximum amount of chestnut harvested was carried out from Kastamonu Regional Directorate of Forestry as 4.241 tons, minimum amount of harvest was carried out from Amasya Regional Directorate of Forestry as 112 kg. According to the results of the trend analysis test, it was found that there was a statistically significant trend in the direction of increase only in Bursa Regional Directorate of Forestry.

Anahtar Kelimeler

Ethnobotany, Chestnut, Non-Wood Forest Products, Mann-Kendall, Trend.

Kaynakça

• Akbulut, S., Özkan, Z.C., 2014. Traditional usage of some wild plants in trabzon region (Turkey). Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 14-1, 135-145.
• Atasoy, E., Altıngöz, Y., 2011. Dünya ve türkiye’de kestanenin önemi ve üretimi. İ.Ü. Edebiyat Fak. Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, 22, 1-13. Aydın, A., Yıldırım, İ., 2011. Bazı odun dışı orman ürünlerinin avrupa birliği sürecindeki durumunun kümeleme analizi ile incelenmesi. 2nd International Non-Wood Forest Products Symposium, Isparta, 246-252.
• Baytop, T., 1984. Türkiye’de Bitkiler İle Tedavi (Geçmişte ve Bugün). İstanbul Üniversitesi Yayınları No:3255, Eczacılık Fakültesi No:40, İstanbul.
• Bozkurt, Y., Yaltırık, F., Özdönmez, M., 1982. Türkiye’de orman yan ürünleri. İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 2845, Orman Fakültesi Yayınları No:302, İstanbul.
• Braga, N., Rodrigues, F., Oliveira, M.B.P.P., 2015. Castanea sativa by-products: a Review on added value and sustainable application. Natural Product Research, 29-1, 1-18.
• Conedera, M., Tinner, W., Krebs, P., de Rigo, D., Caudullo, G., 2016. Castanea sativa in Europe: Distribution, Habitat, Usage and Threats. In: San-Miguel-Ayanz, J., de Rigo, D., Caudullo, G., Houston Durrant, T., Mauri, A. (Eds.), European Atlas of Forest Tree Species. pp. 78-79. Publ. Off. EU, Luxembourg.
• Deniz, İ., 2006. Odun Dışı Orman Ürünleri Endüstrisi Ders Notları. KTÜ Orman Fakültesi, Yayın No:84, Trabzon.
• Ertuğ, F., 2014. Etnobotanik. Şu Eserde: Güner, A. ve Ekim, T. (edlr.) Resimli Türkiye Florası, cilt 1. ANG Vakfı, Flora Araştırmaları Derneği ve Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, 319-420.
• Fakir, H., Korkmaz, M., Güller, B., 2009. Medicinal plant diversity of western mediterrenean region in Turkey. Journal of Applied Biological Sciences, 3-2, 30-40.
• Gilbert, R.O., 1987. Statistical Methods for Environmental Pollution Monitoring. Van Nostrand Reinhold, New York.
• Gonçalves, B., Borges, O., Costa, H.S., Bennett, R., Santos, M., Silva, A.P., 2010. Metabolite Composition of Chestnut (Castanea sativa Mill.) Upon Cooking: Proximate Analysis, Fibre, Organic Acids and Phenolics. Food Chemistry, 122, 154-160.
• Kalay, H.Z., 2006. Orman ağacı çiçeklerinin salgıladığı balözü, sağladığı çiçektozu (polen) ve bal verimine katkılarının değerlendirilmesi. 1st International Non-Wood Forest Products Symposium, Trabzon, 346-351. Kendall, M.G. 1975. Rank Correlation Methods. Griffin, London.
• Kendir, G., Öztürk, A., Köroğlu, A., 2016. Castanea sativa Mill. (Kestane), meyve ve yaprak anatomisi. Ankara Eczacılık Fakültesi Dergisi, 40-2, 1-18. Keskin, T., Coşkun, A.K., 2014. Anadolu kestanesinin (Castanea sativa Mill.) değerlendirilmesi kestane şekerinin ekonomideki yeri. III. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 195-198, Kahramanmaraş.
• Mann, H.B., 1945. Nonparametric Tests Against Trend. Econometrica. 13, 245-259.
• Pettitt, A. N., 1979. A non-parametric approach to the change point problem. Journal of the Royal Statistical Society Series C, Applied Statistics 28, 126-135.
• Satıl, F., Akçiçek, E., Selvi, S., 2008. Madra dağı (Balıkesir/İzmir) ve çevresinde etnobotanik bir çalışma. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 1-1, 31-36.
• Sağıroğlu, M., Arslantürk, A., Akdemir, Z.K., Turna, M., 2012. An ethnobotanical survey from hayrat (trabzon) and kalkandere (Rize/Turkey). Biological Diversity and Conservation, 5-1, 31-43. Sert, M., Sarıbaş, Y., 2013. Aydın İli Kestane Yatırım Raporu. Güney Ege Kalkınma Ajansı, 68 s.
• Soylu, A., Serdar, Ü., Ertan, E., Mert, C., 2006. Türkiye kestane yetiştiriciliğinde son gelişmeler. 1st International Non-Wood Forest Products Symposium, Trabzon, 365-375.
• The Plant List, 2013. Version 1.1. Published on the Internet; http://www.theplantlist.org/ (Erişim: 10.06.2021).
• Turna, İ., Atar, F., Atar, E., 2014. Odun dışı orman ürünü olarak kestane (Castanea sativa Mill.)’nin Türkiye ormancılığındaki önemi. III. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 958-967, Kahramanmaraş.
• Tuzlacı, E., 2006. Şifa Niyetine, Türkiye’nin Bitkisel Halk İlaçları. Alfa Basım Yayım Dağıtım Ltd. Şti., İstanbul.
• Tuzlacı, E., 2011. Türkiye’nin Yabani Besin Bitkileri ve Ot Yemekleri. Alfa Basım Yayım Dağıtım San. ve Tic. Ltd. Şti., 528 s., İstanbul.
• U.S. Army Corps of Engineers, 2005. Annual Groundwater Monitoring Report-HydroGeoLogic, Inc. - Former Fort Ord, California.
• Vasconcelos, CBM De M., Bennett, R.N., Rosa, E., Ferreira-Cardoso, J.V., 2010. Composition of european chestnut (Castanea sativa Mill.) and association with health effects: fresh and processed products. Journal Sci Food Agriculture, 90, 1578-1589.
• Yıldız, O., Hayaloğlu, A.A., Hotaman, H.E., Yaylacı Karahalil, F., Kolaylı, S., 2014. Bazı orman ballarının uçucu bileşenlerinin tespit edilerek karakterize edilmesi. III. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 260-266, Kahramanmaraş.
• Yılmaz, H., 2020. Fagaceae. (Ed.: Akkemik, Ü.). Türkiye´nin Bütün Ağaçları ve Çalıları. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 627-659, İstanbul.
• Yue, S., Pilon, P., Cavadias, G., 2002. Power of the mann-kendall and spearman’s rho tests for detecting monotonic trends in hydrological series. Journal of Hydrology, 259, 254-271.
• Zhang, X., Harvey, K.D., Hogg, W.D., Yuzyk, T.R., 2001. Trends in canadian streamflow. Water Resources Research, 37-4, 987-998.