Çölleşme Riski ile Bitki Tür Dağılımı Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi: Çankırı Kavra Örneği

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 2, 193 - 199, 30.12.2021

Ebru Gül , Melda Dölarslan

https://doi.org/10.53516/ajfr.1027555

Öz

Yarı kurak iklim özelliğine sahip Çankırı İl merkezine yaklaşık 20 km uzaklıkta Kavra köyü çevresinde bulunan mera alanlarında yürütülen bu çalışmanın amacını; çölleşme riskine bağlı olarak bitki tür sayısının değişiminin incelenmesi oluşturmaktadır. Çalışma toplam 40 örnekleme noktasında gerçekleştirilmiş olup, bitki örnekleri 2019 yılında nisan ayından başlayarak eylül ayı sonuna kadar (1 vejetasyon süresi) toplanmıştır. Bitki türlerinin dağılımına ilişkin ölçümler 5x5 m (25 m2)’lik kuadratlarda yapılmıştır. Çölleşme riski (ÇR) web-tabanlı hesaplama sistemi olan Desertification Indicator System for Mediterranean Europe (DIS4ME) kullanılarak hesaplanmış ve DIS4ME sistemi kapsamında kullanılan mera alanlarına ilişkin çölleşme etüt formları doldurulmuştur. Çalışma alanında vejetasyon süresinin sonlarına doğru BTS yağış ve sıcaklığa bağlı olarak azalmaktadır. Özellikle çalışma alanı için kurak periyod olan temmuz ve ağustos aylarında BTS bazı noktalarda sıfır “0” dır. Alanda ÇR en düşük 4,47 (çölleşme riski orta) ve en yüksek 6,28 (çölleşme riski çok yüksek) arasında değişen değerler almıştır. BTS ve ÇR arasında yapılan korelasyon analizi incelendiğinde, ÇR ile nisan ve mayıs aylarında ilişki gözlemlenmezken temmuz (r=-0,329, P<0,05) ve ağustos (r=-0,513, P<0,01)aylarında ÇR ile BTS arasında orta derecede kuvvetli negatif ilişki tespit edilmiştir. Bu durum bitki örtüsünde meydana gelen bozulmaların çölleşme riskini artırdığını göstermektedir. Mera alanları insan kaynaklı (otlatma vb.) tahribata açık alanlardır. Bu nedenle bitki çeşitliliğinin korunması bakımından bu tip alanlarda yapılacak olan müdahalelerin en aza indirilmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çankırı, Çölleşme, DIS4ME, Bitki tür sayısı

Examination Of the Relations Between Desertification Risk and Plant Species Distribution: The Example Of Çankırı

Öz

The aim of this study, which is carried out in the grassland areas around Kavra village, approximately 20 km far from Çankırı city center, which has a semi-arid climate examining the change in the plant species number depending on the risk of desertification. The study was carried out at a total of 40 sampling points, and plant samples were collected from April to the end of September (in the vegetation period) in 2019. Measurements of the distribution of plant species were made in 5x5 m (25 m2) quadrats. Desertification risk (DR) was calculated using the web-based model Desertification Indicator System for Mediterranean Europe (DIS4ME) and desertification survey forms were filled in for grassland areas used within the DIS4ME system. In the study area, towards the end of the vegetation period, PSN decreases depending on precipitation and temperature. Especially in July and August, which is the dry period for the study area, PSN is zero “0” at some sampling points. The DR in the area ranged from the lowest 4.47 (medium desertification risk) to the highest 6.28 (very high desertification risk). When the correlation analysis between PSN and DR was examined, no relationship was observed with DR in April and May, while a moderately strong negative correlation was detected between DR and PSN in July (r=-0.329, P<0.05) and August (r=-0.513, P<0.01). This shows that the deterioration of vegetation increases the risk of desertification. Grassland areas are open to human-induced (grazing, etc.) destruction. For this reason, it is necessary to minimize the interventions to be made in such areas in order to protect plant diversity.

Anahtar Kelimeler

Çankırı, desertification, DIS4ME, plant species number

Kaynakça

• Anonim, 2019. Çankırı Meteoroloji Bülteni. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü Kayıtları, Ankara.
• Aubréville, A. 1949. Climats, forêts et désertification del'Afrique tropicale, 351 pp., Paris.
• Avcı, M., 1993. Türkiye'nin flora bölgeleri ve" Anadolu Diagonali" ne coğrafi bir yaklaşım. Türk Coğrafya Dergisi, 225-248.
• Bayramin, İ., 2003. Beypazari topraklarinin MEDALUS metoduna gore toprak kalite indekslerinin belirlenmesi. J. Agric fac. HR. U 7, 29-35.
• Baysal, M., Yurdakulol, E., 2008. Çangal ormanı (Sinop-Ayancık) vasküler bitkiler florası. In. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara.
• Bor, N., Guest, E., 1968. Graminae, Flora of Iraq, In: C.C. Townsend, E. Guest and A. AI-Rawi (Editors). Ministry of Agriculture, Baghdad Vol. 9.
• Brandt, J., Geeson, N., 2015. Desertification indicator system for Mediterranean Europe: Science, stakeholders and public dissemination of research results. Monitoring and Modelling Dynamic Environments, 121.
• Budak, M., Günal, H., Çelik, İ., Yıldız, H., Acir, N., Acar, M., 2018. Environmental sensitivity to desertification in northern Mesopotamia; application of modified MEDALUS by using analytical hierarchy process. Arabian Journal of Geosciences 11, 481.
• Davis, P., 1965-1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, I-IX. In. Edinburgh University Press, United Kingdom.
• Desertlinks, 2004. Desertification Indicator System for Mediterranean Europe (DIS4ME). https://esdac.jrc.ec.europa.eu/public_path/shared_folder/projects/DIS4ME/introduction.htm.
• Dindaroğlu, T., 2015. Resistance to the reclamation of environmentally sensitive areas through the establishment of a new forest ecosystem. Fresenius Environmental Bulletin 24, 1195-1203.
• Dolarslan, M., 2018. The effects of some soil properties on plant density in semi-arid regions: A structural equation modelling approach for ınteractıons among soil organic matter, salinity and CaCO3. Fresenius Environmental Bulletin 27, 6263-6271.
• Dregne, H.E., 2002. Land degradation in the drylands. Arid land research and management 16, 99-132.
• Duro, A., Piccione, V., Ragusa, M., Veneziano, V., 2016. The environmentally sensitive index patch applied to MEDALUS climate quality index. In, AIP Conference Proceedings. AIP Publishing LLC, p. 480113.
• Dymond, J., Stephens, P., Newsome, P., Wilde, R., 1992. Percentage vegetation cover of a degrading rangeland from SPOT. International journal of remote sensing 13, 1999-2007.
• Gad, A., Abdel-Samie, A.J.E.J.o.S.S., 2000. Study on desertification of irrigated arable lands in Egypt. II-Salinization. 40, 373-384.
• Gül, E., Erşahin, S., 2017. Yarı-Kurak doğal çam ormanlarında çölleşme riskinin modellenmesi. Anadolu Orman Araştırmaları Dergisi 3(1), 39-49.
• Gül, E., Erşahin, S., 2019. Evaluating the desertification vulnerability of a semiarid landscape under different land uses with the environmental sensitivity index. Land Degrad Dev 30, 811-823.
• Gül E., Dölarslan, M. 2021. Distribution and importance of some endemic Astragalus L. species in semi-arid environmentally sensitive areas: a case study from northern Turkey. Cerne, 27: e-102559.
• Komarov, V., 1934. Flora of the USSR vols. 1-30 (english translation by IPST). The Botanical Institute of science of the USSR, Leningrad.
• Kosmas, C., Tsara, M., Moustakas, N., Kosma, D. and Yassoglou, N. 2006. Environmentally sensitive areas and indicators of desertification. NATO Security Science series, Volume 3/2006; 525-547.
• Öner, N., Erşahin, S., Ayan, S., Özel, H.B., 2016. İç Anadolu’da yarı kurak alanların rehabilitasyonu. Anadolu Orman Araştırmaları Dergisi, 2 (1-2) 32-44.
• Öner, N. 2002. Çankırı ilinin kuraklık bakımından kritiği ile ağaçlandırmalarda kullanılabilecek türler ve ağaçlandırma teknikleri. Kırsal Çevre Yıllığı, 67-87.
• Söderström, B., Pärt, T., Linnarsson, E.J.E.A., 2001. Grazing effects on between‐year variation of farmland bird communities. Ecological aplications, 11, 1141-1150.
• Thornthwaite, C.W.J.G.r., 1948. An approach toward a rational classification of climate. 38, 55-94.
• TÜBİTAK (2015). Türkiye’nin çölleşme raporu, Ankara. Türkeş, M., 2012. Kuraklık, çölleşme ve birleşmiş milletler çölleşme ile savaşım sözleşmesi’nin ayrıntılı bir çözümlemesi. Avrupa Araştırmaları Dergisi 20, 7-55.
• UNCCD, 2011. Desertification: A Visual Synthesis. United Nations Convention to Combat Desertification (UNCCD) Geneva: Zoi Environment Network.
• Yaltırık, F., Efe, A., 1996. Otsu Bitkiler Sistematiği. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, İstanbul 10. Yates, C.J., Norton, D.A., Hobbs, R.J.J.A.E., 2000. Grazing effects on plant cover, soil and microclimate in fragmented woodlands in south‐western Australia: implications for restoration. 25, 36-47.
• Zhao, H.-L., Zhao, X.-Y., Zhou, R.-L., Zhang, T.-H., Drake, S.J.J.o.a.e., 2005. Desertification processes due to heavy grazing in sandy rangeland, Inner Mongolia. 62, 309-319.