Çankırı kent ağaçlarında odun çürüklüğü funguslarının yaygınlıklarının belirlenmesi

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 90 - 99, 13.06.2022

Funda Oskay Aycan Kaya

https://doi.org/10.53516/ajfr.1121039

Öz

Çalışma, Çankırı kent merkezindeki ağaçlarda, odun çürüklüğü fungusları ve yaygınlıklarını belirlemek amacı ile 2019-2021 yılları arasında yürütülmüştür. Keşif sürveylerinde 53 ağaçtan 59 fungal üreme yapısı örneği toplanmış ve bunların ITS ya da LSU gen bölgelerinin dizilenmesi sonucunda Çankırı kent ağaçları ile ilişkili olarak, Inonotus hispidus (Bull.) P. Karst., Cerioporus squamosus (Huds.) Quél., Pleurotus (Fr.) P. Kumm. sp., Cyclocybe aegerita sensu lato (V. Brig.)Vizzini, Schizophyllum commune Fr. ve Coprinellus micaceus (Bull.) Vilgalys, Hopple & Jacq. Johnson tanılanmıştır. Bu fungusların yaygınlıklarını belirlemek amacı ile yapılan değerlendirme sürveylerinde kent merkezindeki on cadde boyunca sıralanan tüm ağaçlar incelenmiş ve ağaçların %10’unda fungal üreme yapısı tespit edilmiştir. I. hispidus ve C. squamosus ağaçlar üzerinde tespit edilen en yaygın türlerdir (sırasıyla %45 ve %15). Her iki tür de kent ağaçlarının yaygın ve tehlikeli patojenik odun çürüklüğü fungusları olarak bilinir. En fazla sayıda fungal üreme yapısı, Fraxinus spp. (%38) üzerinde tespit edilmiş, bunu Acer negundo (%32) ve Platanus orientalis (%15) takip etmiştir. Fraxinus spp. üzerinde yalnızca I. hispidus tespit edilirken, A. negundo üzerinde, Cy. aegerita s.l. ve C. squamosus yaygın olmak üzere diğer funguslar da tespit edilmiştir. Çınarlarda I. hispidus ve C. squamosus nadir olarak tespit edilmiştir. Türkiye’de canlı ağaçlar üzerinde, bu çalışmada belirlenen funguslar da dahil olmak üzere çok sayıda odun çürüklüğü fungusu tespit edilmiştir. Bununla birlikte, bildiğimiz kadarı ile bu çalışmadan önce, Türkiye’de odun çürüklüğü funguslarının yaygınlıkları kent ağaçlarının sağlığı ve halk güvenliği kapsamında araştırılmamıştır. Gelecekteki çalışmalarda, Çankırı'daki kent ağaçlarında, özellikle, I. hispidus ve C. squamosus'un neden olduğu odun çürüklüklerinin şiddetinin araştırılması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Cerioporus squamosus, Fungus, Inonotus hispidus, kent ağaçları sağlığı, odun çürüklüğü

Frequency of wood decay fungi in urban trees in Çankırı

Öz

The study was conducted to identify and determine the frequency of wood decay fungi in urban trees in Çankırı city centre. During surveillance surveys, fifty-nine fungal fruit bodies were collected from fifty-three trees. Based on ITS and LSU DNA sequence analysis, Inonotus hispidus, Cerioporus squamosus, Pleurotus sp., Cyclocybe aegerita sensu lato, Schizophyllum commune and Coprinellus micaceus were identified in urban trees. The frequencies of these fungi on urban trees planted along ten main streets in the city centre were determined through systematic surveys. Fungi were detected on 10 % of the trees. I. hispidus and C. squamosus were the most common wood decay fungi (45 and 15 % respectively). Both species are recognized among common and dangerous pathogenic wood decay fungi of urban trees worldwide. The frequencies of fruit bodies were highest on Fraxinus spp. (38%), followed by Acer negundo (32%) and Platanus orientalis (15%). I. hispidus was the only fungus detected on Fraxinus spp.. On A. negundo, Cy. aegerita s.l. and C. squamosus being the most common, other fungi were also observed. I. hispidus and C. squamosus were also detected on P. orientalis, yet relatively rarely. In Turkey, numerous wood decay fungi, including those detected in this work, were identified on living trees. Nevertheless, to our knowledge, the frequencies of wood decay fungi were not investigated before this work in Turkey. In future studies, we suggest investigating the severity of wood decays especially those caused by I. hispidus and C. squamosus in urban trees in Çankırı.

Anahtar Kelimeler

Cerioporus squamosus, fungi, Inonotus hispidus, urban tree health, wood decay

Kaynakça

• Abatay, M., 1983. Doğu Karadeniz Yöresinde Odunsu Bitkilere Arız Olan Mantar Türleri Üzerine Araştırmalar. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bül., Seri No: 114-118.
• Abatay, M., 1986. Doğu Karadeniz bölgesinde Trametes (Fomes) pini (Thore ex.Fr.) Fr.'nin yayılışı konukçuları ve zararı üzerine araştırmalar. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Afyon, A., Konuk, M., Yagiz, D., Helfer, S., 2005. A study of wood decaying macrofungi of western Black Sea Region, Turkey. Mycotaxon, 93, 319-322.
• Allı, H., 2011. Macrofungi of Kemaliye district (Erzincan). Turkish Journal of Botany, 35(3), 299-308.
• Arora, D., 1986. Mushrooms Demystified. Ten Speed Press. Berkeley, California.
• Beram, R.C., Doğmuş Lehtijärvi, H.T., Aday Kaya, A.G., 2021. Population structure of Heterobasidion annosum (Fr.) Bref. sensu stricto in Pinus brutia Ten. in south‐western Turkey. Forest Pathology, 51(5), e12715.
• Bilge, N., 2004. İstanbul ili Beykoz ilçesindeki tarihi ve anıt ağaçlarda zarar yapan mantar kökenli hastalıklar. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Bilgili, B.C., Çorbacı, Ö.L., Gökyer, E., 2012. Çankırı kent içi yol ağaçlarının değerlendirilmesi üzerine bir araştırma. Journal of Tekirdag Agricultural Faculty, 9(2), 98-107.
• Bozkurt, A.Y., Erdin, N., Ünligil, H., 1995. Odun Patolojisi Ders Kitabı. İ.Ü. Orman Fakültesi Yayınları. İstanbul, 398s.
• Breitenbach, J., Kränzlin, F., 1986. Fungi of Switzerland. Volume 2., Nongilled Fungi, Verlag Mykologia, Switzerland, 412p.
• Çakır, F., Oskay, F., 2017a. The impact of maintenance and pruning practices on health of urban trees; a case study from Çankırı Province. International Symposium on New Horizons in Forestry, 18-20 October 2017, Isparta – Turkey. Proceedıngs & Abstracts Book, p:415.
• Çakır, F., Oskay, F., 2017b. Dieback of boxelders (Acer negundo L.) in Çankırı Province. International Forestry and Environment Symposium Climate Change and Tree Migration, 07-10.11.2017, Trabzon Türkiye, Abstract Book, p. 124.
• Ding, S., Hu, H., Gu, J.D., 2020. Diversity, abundance, and distribution of wood-decay fungi in major parks of Hong Kong. Forests, 11(10), 1030.
• Doğan, H.H., Öztürk, C., Kaşık, G., Aktaş, S., 2005. A checklist of Aphyllophorales of Turkey. Pak J Bot, 37(2), 459-485.
• Doğan, H.H., Öztürk, C., 2006. Macrofungi and their distribution in Karaman province, Turkey. Turkish Journal of Botany, 30(3), 193-207.
• Doğmuş-Lehtijärvi, H.T., Lehtijärvi, A., 2007. Occurrence of Porodaedalea pini (Brot. Fr.) Murr. in pine forests of the lake district in south-western Turkey. Phytopathologia Mediterranea, 46(3), 316-319.
• Doğmuş -Lehtijärvi, H.T., Lehtijärvi, A., Korhonen, K., 2006. Heterobasidion abietinum on Abies species in western Turkey. Forest Pathology, 36, 280-286.
• Doğmuş-Lehtijärvi, H.T., Lehtijärvi, A., Korhonen, K., 2007a. Heterobasidion on Abies nordmanniana in northeastern Turkey. Forest Pathology, 37, 387-390.
• Doğmuş- Lehtijärvi, H.T., Lehtijärvi, A., Karaca, G., Aday, A.G., 2007b. Heterobasidion annosum s. l.' un Uludağ göknarında oluşturduğu alt gövde çürüklüğünün arazi ve laboratuar metotları ile tespiti. SDÜ Orman Fakültesi Dergisi, Seri: A, 1, 58- 67.
• Doğmuş-Lehtijärvi, H. T Lehtijärvi, A., Oskay, F., Aday, A. G., Karadeniz, M., 2008. Annosum kök ve alt gövde çürüklüğünün Abies bornmülleriana ve Abies cilicica meşcerelerinde yoğunluğunun belirlenmesi. Artvin Çoruh University, Faculty of Forestry Journal, 9, 111- 120.
• Dunster, J.A., Smiley, E.T., Matheny, N., Lilly, S., 2017. Tree Risk Assessment Manual (No. Ed. 2). International Society of Arboriculture.
• Frings, R.A., Maciá-Vicente, J.G., Buße, S., Čmoková, A., Kellner, H., Hofrichter, M., Hennicke, F., 2020. Multilocus phylogeny-and fruiting feature-assisted delimitation of European Cyclocybe aegerita from a new Asian species complex and related species. Mycological Progress, 19(10), 1001-1016.
• Fukui, Y., Miyamoto, T., Tamai, Y., Koizumi, A., Yajima, T., 2018. Use of DNA sequence data to identify wood-decay fungi likely associated with stem failure caused by windthrow in urban trees during a typhoon. Trees, 32(4), 1147-1156.
• Gonthier, P., Guglielmo, F., Sillo, F., Giordano, L., Garbelotto, M., 2015. A molecular diagnostic assay for the detection and identification of wood decay fungi of conifers. Forest Pathology, 45(2), 89-101.
• Gökmen, T., Orhan, F., 2015. Çankırı İli Kent Ağaçlarında Görülen Bazı Odun Çürüklüğü Funguslarının Klasik ve Moleküler Yöntemlerle Tanısı. Tübitak 2209-A öğrenci projesi.
• Guglielmo, F., Bergemann, S.E., Gonthier, P., Nicolotti, G., Garbelotto, M., 2007. A multiplex PCR‐based method for the detection and early identification of wood rotting fungi in standing trees. Journal of Applied Microbiology, 103(5), 1490-1507.
• Guglielmo, F., Gonthier, P., Garbelotto, M., Nicolotti, G., 2008. A PCR-based method for the identification of important wood rotting fungal taxa within Ganoderma, Inonotus sl and Phellinus sl. FEMS microbiology letters, 282(2), 228-237.
• Guglielmo, F., Gonthier, P., Garbelotto, M., Nicolotti, G., 2010. Optimization of sampling procedures for DNA‐based diagnosis of wood decay fungi in standing trees. Letters in Applied Microbiology, 51(1), 90-97.
• Gül, E., Abay, G., Kuter, N., 2006. Çankırı kenti park ve bahçelerindeki ağaç ve çalı türleri. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 7(1), 60-68.
• Hilbert, D.R., Roman, L.A., Koeser, A.K., Vogt, J., van Doorn, N.S., 2019. Urban tree mortality: a literature review. Arboriculture and Urban Forestry: 45(5), 167-200.
• Hopple Jr, J.S., Vilgalys, R., 1994. Phylogenetic relationships among coprinoid taxa and allies based on data from restriction site mapping of nuclear rDNA. Mycologia, 86(1), 96-107.
• Kılıç, N., 2010. İstanbul Boğazı, Anadolu yakası kıyı şeridindeki çınarların (Platanus sp.) mantar hastalıkları üzerindeki araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversites Fenbilimleri Enstitüsü.
• Klein, R.W., Koeser, A.K., Hauer, R.J., Hansen, G., Escobedo, F.J. 2019. Risk assessment and risk perception of trees: A review of literature relating to arboriculture and urban forestry. Arboric. Urban For, 45(1), 23-33.
• Kobza, M., Ostrovský, R., Adamčíková, K., Pastirčáková, K. 2022. Stability of trees infected by wood decay fungi estimated by acoustic tomography: a field survey. Trees, 36(1), 103-112.
• Krimi, Z., Mehdid, S., 2001. Identification of wood‐decay fungi infecting various forest trees. EPPO Bulletin 31, 114-115.
• Koçan, N., İbiş, Ş.S., 2020. Çankırı ili kentsel açık yeşil alan varlığının belirlenmesi ve geliştirilmesi üzerine bir araştırma. Ordu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 10(2), 154-163.
• Kuter, N., Erdoğan, E., 2010. Çankırı kentsel sit alanının bitki varlığı açısından değerlendirilmesi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 7(2),105-111.
• Lehtijärvi, A., Doğmuş-Lehtijärvi, T., Aday, A.G., Oskay, F., 2011. The efficacy of selected biological and chemical control agents against Heterobasidion abietinum on Abies cilicica. Forest Pathology, 41, 470-476.
• Lehtijärvi, A., Doğmuş‐Lehtijärvi, H.T., Aday, A.G. 2012. Armillaria ostoyae associated with dying 60‐year‐old Scots pines in northern Turkey. Forest Pathology, 42(3), 267-269.
• Lehtijärvi, A., Aday Kaya, A.G., Tunalı, Z. Yeltekin, Ş., Doğmuş- Lehtijärvi, H.T., Oskay F., 2014. Türkiye ormanlarında kök ve odun çürüklüğü fungusları; Dikili ağaçlarda çürüklük funguslarının tespitinde modern tekniklerin kullanım olanakları. II. Türkiye Orman Entomolojisi ve Patolojisi Sempozyumu, 7-9 Nisan, Antalya, Türkiye.Bildiriler Kitabı, 85-96.
• Lehtijärvi, A., Doğmuş‐Lehtijärvi, H.T., Aday Kaya, A.G., Ünal, S., Woodward, S., 2017. Armillaria ostoyae in managed coniferous forests in Kastamonu in Turkey. Forest Pathology, 47(6), e12364.
• Lohwag, K., 1957. Türkiye’nin mantar florası hakkında araştırma. Ein Beitrag zur Pilzflora der Türkei. İstanbul Üniv. Orman Fakül. Dergisi, Ser. A, 7(1), 118-137.
• Lohwag, K., 1959. Kavaklarda odun çürüklükleri (Çeviren: Selik M.). İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri A, 9(1), 7-10.
• Lohwag K., 1964. Belgrad ormanından mikolojik notlar. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi Seri B, 14(2), 128-135.
• Lohwag K., 1965. Ankara ve çevresindeki ağaçlara arız olan mantar türleri (Çevirenler: Karaca I., Göbelez M.) Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yıllığı, 4, 246-249.
• Lonsdale, D. 1999. Principles of Tree Risk Assessment and Management. London, The Stationery Office. 388 pp.
• Manion, P.D., 1991. Tree Disease Concepts (No. 634.963 M278 1991). Prentice Hall.
• Michalíková, A., Beck, T., Gáper, J., Pristaš, P., Gáperová, S. 2021. Can wood-decaying urban macrofungi be identified by using fuzzy interference system? An example in Central European Ganoderma species. Scientific Reports, 11(1), 1-10.
• Niemela, T., Uotila, P., 1977. Lignicolous macrofungi from Turkey and Iran. Karstenia 17, 33-39.
• Öner, N., Dogan, H.H., Ozturk, C., and Gurer, M., 2009. Determination of fungal diseases, site and stand characteristics in mixed stands in Ilgaz-Yenice forest district, Cankiri, Turkey. Journal of Environmental Biology, 30(4), 567-575.
• Plank, S., Wolkinger, F., 1977. Distribution of Inonotus hispidus in France and some border areas. Revue de Mycologie 41, 397-407.
• Rehner, S.A., Samuels, G.J., 1994. Taxonomy and phylogeny of Gliocladium analysed from nuclear large subunit ribosomal DNA sequences. Mycological Research, 98(6), 625-634.
• Rojas, A., Silva, L., Gugliotta, A., 2018. Diversity of Ganoderma spp. and falls of urban trees in Brazil and Colombia. Biodiversity Int J, 2(2), 178-179.
• Ryvarden, L., Gilbertson, R.L., 1993. European Polypores. Part 1. Oslo, Norway: Fungiflora, 387pp.
• Schmidt O., 2006. Wood and Tree Fungi: Biology, Damage, Protection, and Use. Berlin, Springer.
• Schmidt, O., Gaiser, O., Dujesiefken, D., 2012. Molecular identification of decay fungi in the wood of urban trees. European Journal of Forest Research, 131(3), 885-891.
• Schwarze, F.W.M.R., Engels, J., Mattheck, C., 2000. Fungal Strategies of Wood Decay in Trees. Berlin, Springer-Verlag. 185 pp.
• Selik, M., Aksu S., 1967. İstanbul’un park ve korularındaki yerli ve yabancı ağaç türlerine arız olan odun tahrip eden mantarlar. İstanbul Ünv. Orman Fak. Dergisi, Seri A, 17(1), 90-95.
• Selik, M., 1962. Güneybatı Anadolu’da Odun Tahrip Eden Bazı Mantarlar ve Bilhassa Schizophyllum Commune Fr., Istanbul. Üniv. Orman Fak. Dergisi, Seri A,12(2), 120-124.
• Selik, M., 1973a. Türkiye Odunsu Bitkileri Özellikle Orman Ağaçlarında Hastalık Amili ve Odun Tahrip Eden Mantarlar, Istanbul Üniv. Orman Fak. Yayınları 199, Istanbul, 58s.
• Selik, M., 1973b. Doğu Karadeniz Bölgesi, özellikle Trabzon civarında odun tahripçisi mantarlar. İstanbul Üniv. Orman Fak. Dergisi, Seri A, 23(2), 33-38.
• Sesli, E., Asan, A., Selçuk, F. 2020. Türkiye Mantarları Listesi. Ali Nihat Gökyiğit Vakfı Yayınları, İstanbul, 1177s.
• Severoğlu, Z., 2005. İstanbul Büyükada'da yetişen tabii ve süs bitkilerde ortaya çıkan mantar hastalıkları. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Severoğlu, Z., Sümer, S., Uras, M.E., 2021. İstanbul Büyükada'da yetişen ağaçlara zarar veren odun çürüklüğü mantarlarının belirlenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 21(1), 14-24.
• Solak, H., Türkyılmaz, A., 2022. Macrofungi of Turkey: Checklist volume III. Kanyılmaz Matbaacılık, İzmir, 420s.
• Solak, M.H., Işıloğlu, M., Kalmış, E., Allı, H., 2007. Makrofungi of Turkey. Checklist. İzmir, 254s.
• Solak, M.H., Işıloğlu, M., Kalmış, E., Allı, H., 2015. Macrofungi of Turkey: Checklist volume II. Üniversiteliler Ofset. İzmir, 280s. Soylu, A., 2019. Ilıman İklim Meyve Ağaçlarında Budama ve Aşılama. Hasad Yayıncılık, İstanbul, 112s.
• Sümer, S., 1977. Belgrad Ormanındaki Ağaçlarda Çürüklük Doğuran Önemli Mantarlar (Important Fungi Causing Decay of Standing Trees in the Belgrad Forest), İstanbul Üniv. Orman Fak Yayınları, 239-244, İstanbul. 61s.
• Sümer, S., 1982. Batı Karadeniz Bölgesi, Özellikle Bolu Çevresinde Bulunan Odun Tahripçisi Mantarlar (Important Fungi in the Western Black Sea Region of Turkey, Specially in and Around Bolu Province), İstanbul Üniv. Orman Fak. Yayınları 297-312, İstanbul.
• Tello, M.L., Tomalak, M., Siwecki, R., Gáper, J., Motta, E., Mateo-Sagasta, E., 2005. Biotic Urban Growing Conditions—Threats, Pests and Diseases. In Urban Forests and Trees (pp. 325-365). Springer, Berlin, Heidelberg.
• Terho, M., Hantula, J., Hallaksela, A.M., 2007. Occurrence and decay patterns of common wood‐decay fungi in hazardous trees felled in the Helsinki City. Forest Pathology, 37, 420-432.
• Terho, M., Hallaksela, A.M., 2008. Decay characteristics of hazardous Tilia, Betula, and Acer trees felled by municipal urban tree managers in the Helsinki City Area. Forestry, 81(2), 151-159.
• Torta, L., Bella, P., Conigliaro, G., Mirabile, G., Laudicina, V. A., Giambra, S., Gargano, M.L., 2019. First report of Pleurotus fuscosquamulosus (Pleurotaceae, Basidiomycota) in Italy naturally occurring on new tropical hosts. Fl. Medit. 29, 197-206.
• White, T.J., Bruns, T, Lee, S., Taylor, J.W., 1990. Amplification and Direct Sequencing of Fungal Ribosomal RNA Genes for Phylogenetics. In PCR Protocols: A Guide to Methods and Applications. Edited by: Innis MA, Gelfand DH, Sninsky JJ, White TJ. New York: Academic Press Inc; 315-322.
• Yiğit, İ., 2019. Çankırı şehrinin mekânsal gelişimi. lnternational Journal of Geography and Geography Education, (39), 203-220. Zabel, R.A., Morrell, J.J., 2020. Wood Microbiology: Decay and Its Prevention. Academic press. 556pp.