Lübnan meşesi (Quercus libani Olivier)’nin İç Anadolu Bölgesindeki yeni yayılış alanı: Kayseri-Pınarbaşı

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 103 - 109, 11.07.2024

Duran Aydınözü Sezgin Ayan Hakan Tunç

https://doi.org/10.53516/ajfr.1476629

Öz

Giriş ve Hedefler İran – Turan flora bölgesinin karakteristik bir ağacı olan ve kırmızı meşeler grubunda yer alan Lübnan meşesi (Quercus libani Olivier), Uluslararası Doğayı Koruma Birliği'nin (IUCN) kırmızı listesinin En Az Endişe Verici (LC) kategorisinde yer almaktadır. İklim modellemelerine göre türün mevcut ve gelecekteki populasyonlarının azalacağı yönünde tahminlerin olduğu türün yayılışında antropojen etkiler de majör role sahiptir.
Yöntemler İç Anadolu bölgesinde yapılan arazi sürveyleri ile yeni bir yayılış alanı olan Kayseri ili Pınarbaşı ilçesi güneyindeki Lübnan meşesi popülasyonundan bitki örnekleri alınarak, teşhis edilmiş ve tespit edilen popülasyonun iklim, topoğrafik, toprak özellikleri ile meşcere karakteristikleri açıklanmaya çalışılmıştır.
Bulgular Çalışmada, Lübnan meşesinin Doğu Anadolu’dan İç Anadolu’ya geçiş zonunda ve 1542 m rakımda tespit edilen, yayılış sahasının kuzeybatıdaki en uç noktası olan ve Kayseri-Pınarbaşı ilçesinin güneyindeki Yukarı Beyçayırı, Gölcük köyleri ve Değirmendere üçgeni arasındaki yeni bir yayılış alanı (38°38ʹ8ʹʹN/36°25ʹ5ʹʹE) bilim camiasına ilk kez sunulmuştur.
Sonuçlar Lübnan meşesinin yeni tespit edilen ve bilim camiasına tanıtılmaya çalışılan Kayseri-Pınarbaşı popülasyonu gibi kenar ve diğer marjinal ve izole popülasyonlar türün hem genetik hem de koruma politikaları açısından önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

İç Anadolu, Lübnan meşesi, popülasyon, yeni yayılış

The new distribution area of the Lebanon oak (Quercus libani Olivier) in the Central Anatolia Region: Kayseri- Pınarbaşı

Öz

Background and Aims The Lebanese oak (Quercus libani Olivier), a characteristic tree of the Iranian – Turanian flora region and included in the group of red oaks, is included in the Least Concern (LC) category of the International Union for Conservation of Nature's (IUCN) red list. According to climate modeling, anthropogenic effects also have a major role in the spread of the species, where there are predictions that the current and future populations of the species will decrease.
Methods With the field surveys conducted in the Central Anatolia region, plant samples were taken from the Lebanese oak population in the southern Pınarbaşı district of Kayseri province, which is a new area of distribution, and it was tried to explain the climatic, topographical, soil properties, and stand characteristics of the detected population.
Results In the study, a new distribution area of the Lebanese oak (38°38ʹ8ʹʹN/36°25ʹ5ʹʹE) between the Yukarı Beyçayırı, Gölcük villages and Değirmendere triangle in the south of Kayseri-Pınarbaşı district, which is the most extreme point of the distribution area in the northwest, detected in the transition zone from Eastern Anatolia to Central Anatolia and at an altitude of 1542 m, was presented to the scientific community for the first time.
Conclusions Periperal and other marginal and isolated populations of the Lebanese oak, such as the Kayseri-Pınarbaşı population, which has newly been identified and is being tried to be introduced to the scientific community, have great important both in terms of genetics and conservation policies of the species.

Anahtar Kelimeler

Inner Anatolia, Lebanon oak, population, new distribution

Kaynakça

• Akkemik, Ü., 2018.Türkiye’nin doğal – egzotik ağaç ve çalıları. Orman Genel Müdürlüğü Yay. S. 352, Ankara.
• Alptekin,Ü., Tilki, F., 2003. Türkiye’de bazı Lübnan meşesi (Quercus libani olivier) orjinlerininin tohum ve çimlenme nitelikleri. İ.Ü. Orman Fakültesi, Derg. Seri A, Cilt 53, Sayı 1, İstanbul.
• Anşin, R., Özkan,C., 2006. Tohumlu bitkiler (Spermatophyha) odunsu taksonlar. K.T.Ü, Orman Fak. 167,s.19, Trabzon.
• Atalay, İ., (1987). Sedir (Cedrus libani A.Rich) ormanlarının yayılış gösterdiği alanlar ve yakın çevresinin genel olarak ekolojik özellikleri ve sedir tohum transfer rejiyonlaması. Orman Genel Müdürlüğü Yayınları No. 663/61, Ankara.
• Atalay, İ., 1994. Türkiye vejetasyon coğrafyası. Ege Üniversitesi Basımevi, s.226-229, İzmir.
• Aydınözü, D., Çoban, A., Tunç, H., 2017.Tüylü Meşe’nin (Quercus pubescens) Türkiye’de yeni bir yayılış alanı: Elmalı Dağı (Kayseri). Doğu Coğrafya Dergisi, Yıl: 22, Sayı:37. Erzurum.
• Aydınözü, D., Çoban, A., Tunç, H., 2019. Kuru orman elemanı olarak Quercus pubescens’in Kayseri ve çevresindeki yeni yayılış alanı: Felahiye. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 12, Sayı, 64.
• Çağlar, Y., 2003. Dendroloji (ağaçbilim) ve orman ekolojisi “okulu” ders notları. Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği Yayın No:13, Ankara.
• Çalıkoğlu, M., Tilki, F., 2004. Lübnan meşesi (Quercus libani Olivier) ve Macar meşesi (Q. frainetto Ten.) fidanlarında kurak dönemdeki transpirasyon analizi. İ.Ü. Orman Fakültesi Derg. Seri A, Cilt 54, Sayı 1. İstanbul.
• Çoban, H.O., Örücü, Ö.K., Arslan, E.S., 2020. MaxEnt modeling for predicting the current and future potential geographical distribution of Quercus libani Olivier. Sustainability 12, 2671; doi:10.3390/su12072671
• Davis, P.H., 1965. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Volume 7, Edinburgh.
• Günal, N., 1997. Türkiye’de başlıca ağaç türlerinin coğrafi yayılışları, ekolojik ve floristik özellikleri. Çantay Kitapevi, s. 94-96, İstanbul.
• Günal, N., 2013. Türkiye’de iklimin doğal bitki örtüsü üzerindeki etkileri. Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, Yıl V, Sayı 1, İstanbul.
• Grieve, M.A., 2013. Modern Herbal; Courier Corporation: Chelmsford, MA, USA, Vol. 2.
• IUCN, 2020. The IUCN red list of threatened species. Available online: https://www.iucnredlist.org/species/194187/2303417 (Erişim tarihi: 25/04/2024).
• Kasaplıgil, B., 1952. Türkiye’de Akdeniz iklim tipinin hakim olduğu bölgelerde orman vejetasyonu. İstanbul Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi, Seri A, Cilt II, Sayı 2, İstanbul.
• Kayacık, H., 1977. Türkiye’de meşe ormanlarına toplu bir bakış ve bunların geleceği hakkında düşünceleri. İ.Ü. Orman Fak. Dergisi, Seri B, Cilt 27, Sayı:2, İstanbul.
• Kayacık, H. 1981. Orman ve park ağaçlarının özel sistematiği. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayın No: 2766/287, İstanbul.
• KHGM, 1996. Kayseri ili arazi varlığı. T.C. Başbakanlık Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü (KHGM) Yayınları (1996) Ankara.
• MGM, 2020. Kayseri-Pınarbaşı ilçesi meteorolojik rasat değerleri. T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Özcan, A.U., Çiçek, K., Gülçin, D., Tuttu, G., Varlı, A., 2023. İç Anadolu kalıntı ormanlarının ekolojik bağlantısının devre modeli/ekolojik niş modeli/gelecek iklim senaryoları ile belirlenmesi. Proje No: 121Y572 Nolu Proje Gelişme Raporu, Mayıs-2023 (Yayınlanmamış), Ankara.
• Öztürk, S., 2013. Türkiye meşeleri teşhis ve tanı kılavuzu. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, s. 188 – 192, Ankara.
• Stephan, J., 2018. The IUCN red list of threatened Species 2018. E.T194187A2303417, 11 September 2018.
• Toprak Su Genel Müdürlüğü, 1974. Kızılırmak Havzası Toprakları. Toprak su Müdürlüğü Yayını 286, Ankara.
• URL1, 2024. https://www.ogm.gov.tr/tr/e-kutuphane/resmi-istatistikler ; Erişim tarihi: 18.05.2024
• URL2, 2024. https://atlas.harita.gov.tr/#12/38.71302/36.4369 ; Erişim tarihi: 15.04.2024
• Yaltırık, F., 1984. Türkiye meşeleri teşhis kılavuzu. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• Yeşilöz, F., 2011. Quercus pubescens Willd. bitkisi üzerinde fitoterapötik araştırmalar. Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enst. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, s. 13-14, Ankara.
• Zohary, M., 1973. Geobotanical foundations of the Middle East. Vol. I, II, Stutgart. Apak, G., Ubay, B., 2007. First national communication of Turkey on climate change. Retrieved from:http://www.tr.undp.org/content/dam/turkey/docs/Publications/EnvSust/iklim1.bildirimi-27ocak2007.pdf.