Macrophomina phaseolina Türkiye orman fidanlıklarında yükselen bir tehdit mi?

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 1, 234 - 242, 27.06.2025

Aleyna Çelik , Funda Oskay

https://doi.org/10.53516/ajfr.1700023

Öz

Giriş ve Amaçlar Macrophomina phaseolina, geniş konukçu yelpazesi ve olumsuz çevre koşullarına karşı dayanıklılığı ile bilinen, küresel ölçekte önemli bir toprak kökenli patojendir. Bu çalışma, Türkiye’nin güneydoğusunda yer alan Osmaniye orman fidanlığında M. phaseolina’nın neden olduğu bir salgını rapor etmekte ve bu patojenin yalnızca fidan sağlığı ve fidanlık yönetimi açısından değil, aynı zamanda fidanlıklardan plantasyon sahalarına taşınabilme riski nedeniyle sahadaki ağaçlandırmalar açısından da önemli sonuçlar doğurabileceğini vurgulamaktadır.
Yöntemler Sağlıklı görünümlü, simptomatik ve ölü Pinus brutia ve Pinus pinea fidanları örneklenmiş ve fidanların kök ve gövde dokularından fungal izolasyonlar yapılmıştır. Elde edilen izolatlar morfolojik olarak tanımlanmış ve ITS dizi analizleri ile teşhis doğrulanmıştır.
Bulgular M. phaseolina fidanların %50,4’ünden izole edilmiştir; bu oran P. pinea’da %65,0 ile P. brutia’ya kıyasla (%40,5) daha yüksektir. İzolasyon sıklığı ölü fidanlarda %61,8, simptomatik fidanlarda %56,0’dır. Fungusun, asimptomatik P. pinea fidanlarından izolasyon sıklığı %62,9 olup, bu durum latent enfeksiyonların yaygın olduğunu ve asimptomatik fidanlarda patojenin fark edilmeden taşınma riskinin yüksek olduğunu göstermektedir.
Sonuç M. phaseolina’nın yüksek izolasyon sıklığı ve asimptomatik fidanlardaki varlığı, bu patojenin Türkiye orman fidanlıklarında yükselen bir tehdit olabileceğine işaret etmekte ve fidanlıktan sahaya taşınma riski ve plantasyon başarısı üzerinde olası uzun vadeli etkileri konusunda ciddi kaygılar doğurmaktadır. Bu bulgular, M. phaseolina gibi termotolerant patojenlerin iklim değişikliğiyle birlikte artan yaygınlığına dair küresel gözlemlerle örtüşmektedir. Geniş konukçu yelpazesi, toprakta kalıcılığı ve iklim uyumu göz önüne alındığında, M. phaseolina orman fidanlıklarında daha fazla dikkat edilmesi gereken bir patojen olarak ön plana çıkmaktadır. Olası kayıpları azaltmak ve sahaya taşınma riskini en aza indirmek için entegre hastalık izleme sistemleri ve iklime uyarlanmış fidanlık uygulamaları büyük önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kömür çürüklüğü , iklim değişikliği , yeni ortaya çıkan orman patojenleri , toprak kökenli patojenler , orman fidanlığı hastalıkları

Is Macrophomina phaseolina an emerging threat in Turkish forest nurseries?

Öz

Background and Aims Macrophomina phaseolina is a globally significant soil-borne pathogen known for its wide host range and persistence under adverse conditions. This study reports a notable outbreak of M. phaseolina in a forest nursery in Osmaniye, southeastern Türkiye, with implications not only for seedling health and nursery management but also for field plantations, as the pathogen can be carried from nursery stock to planting sites.
Methods Healthy-looking, symptomatic and dead Pinus brutia and Pinus pinea seedlings were sampled from the nursery. Fungi were isolated from roots and stems of the seedlings. Isolates were identified morphologically and confirmed by ITS sequencing.
Results M. phaseolina was isolated from 50.4% of the seedlings, with higher frequencies in P. pinea (65.0%) compared to P. brutia (40.5%). Isolation rates were highest in dead seedlings (61.8%), followed by symptomatic ones (56.0%). Notably, the fungus was isolated from 62.9% of healthy-looking P. pinea seedlings, indicating widespread latent infections and a risk of undetected pathogen presence in asymptomatic nursery stock.
Conclusion The high isolation frequency and detection in asymptomatic seedlings signal M. phaseolina as an emerging threat to Turkish forest nurseries and raise concerns about nursery-to-field carryover and long-term impacts on plantation success. This aligns with recent global observations linking climate change to the rising prevalence of thermotolerant pathogens such as M. phaseolina. Considering its broad host range, persistence in soil and climate adaptability, M. phaseolina warrants increased attention in forest nurseries. To reduce potential losses in forest nurseries and mitigate nursery-to-field carryover risks, integrated disease monitoring and adaptive nursery practices are essential.

Anahtar Kelimeler

Charcoal root rot , climate change , emerging forest pathogens , soilborne pathogens , forest nursery diseases

Teşekkür

This study is part of Aleyna Çelik’s ongoing Master’s thesis titled "Characterization and Pathogenicity of Macrophomina phaseolina Isolated from Pine Seedlings." It is conducted under the supervision of Dr. Funda Oskay. We would like to express our sincere gratitude to the staff and managers of the Osmaniye Forest Nursery for their support during field sampling. We also extend our thanks to Serpil Doğan, a Plant Protection Specialist at the Forest Protection Department in Adana, for her assistance and expertise during the sample collection.

Kaynakça

• Aday Kaya, A.G., 2014. Türkiye’nin batısında yer alan orman fidanlıklarında geniş ve iğne yapraklı fidan türlerinde kök çürüklüğüne neden olan ökaryot patojenlerin belirlenmesi / Determination of root rot causing eukaryote pathogens on deciduous and coniferous seedlings in forest tree nurseries in western Turkey (Doktora Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Orman Mühendisliği Ana Bilim Dalı, Isparta.
• Aday Kaya, A.G., Gültekin, H.C., Karakaya, A., 2019. Marmara Bölgesindeki orman fidanlıklarında yetiştirilen odunsu bitkilerdeki fungus ve su küflerinin tespiti. Turkish Journal of Forestry 20, 324–332.
• Aday Kaya, A.G.A., Beram, R.C., 2021. Türkiye Orman Fidanlıklarında Görülen Bazı Hastalık Etmenleri ve Yönetim Stratejileri, in: Beram, A., Beram, R. C. (Eds.), Ormancılık ve Ziraat Alanında Sürdürülebilirlik Temelli Yaklaşımlar. SRA Academic Publishing, pp. 33–52.
• Akıllı, S., Katırcıoğlu, Y.Z., Maden, S., 2010. Türkiye’deki Bazı Orman Fidanlıklarında Fungusların Neden Olduğu Hastalıklar Üzerinde Çalışmalar. Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Ormancılık Dergisi 6, 1–9.
• Aktaş, H., Şimşek, Z., 2014. Çankırı Kenbağ orman fidanlığındaki kavak fidanlarında Cytospora kanseri (Cytospora chrysosperma" pers." fr.)’nin morfolojisi, zararı ve alınabilecek önlemler. Journal of the Faculty of Forestry Istanbul University 55, 47–57.
• Arias, S.G., Pons, R.R., Von Stowasser, E.S., 2013. Temporal analysis of charcoal root rot in forest nurseries under different pathogen inoculum densities and soil moisture content. Trop. plant pathol. 38, 179–187.
• Barnard, E.L., 1994. Nursery-to-Field Carryover and Post-Outplanting Impact of Macrophomina phaseolina on Loblolly Pine on a Cutover Forest Site in North Central Florida — Reforestation, Nurseries and Genetics Resources. Tree Planters’ Notes 45, 68–71.
• Doğmuş, T., Doğanoğlu, Ö., 2003. Orman Fidanlıklarında Çökerten Hastalığının Önemi ve Hastalığın Biyolojik Kontrolünde Ektomikorizal Fungusların Kullanımı [The Importance of Damping-Off Disease In Forest Nurseries and the Usage of Ectomycorrhizal Fungi in Biological Control]. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, A 103–118.
• Farag, P.F., Alkhalifah, D.H.M., Ali, S.K., Tagyan, A.I., Hozzein, W.N., 2025. Impact of climate change on the potential global prevalence of Macrophomina phaseolina (Tassi) Goid. under several climatological scenarios. Front. Plant Sci. 16, 1512294.
• Gonthier, P., Nicolotti, G., 2013. Infectious Forest Diseases. CABI.
• Gümüşdere, İ., Ercan, M., 1984. Keşan ve Lüleburgaz Orman Fidanliklarinda Damping-Off Hastaliğina Karşi Kimyasal Kontrol Tedbirleri Üzerine Araştirmalar. Kavak ve Hızlı Gelişen Orman Ağaçları araştırma Enstitüsü, Yıllık Bülteni 20, 275–310.
• Gürer, M., 2000. İç Anadolu Bölgesi Orman Fidanlıklarında Hastalıkların Saptanması ve Damping-off Hastalığına Karşı Entegre Mücadelenin Uygulanması [Determination of the Diseases and Integrated Control of Damping-off in Forest Nurseries in Central Anatolia], İç Anadolu Ormancılık Araştırma Enstitüsü Teknik Bülteni. Orman Bakanlığı, Ankara.
• Haleem, R.A., Saedo, K.A., Shareef, B.S., 2016. Fungi colonized the roots of seedlings in forest nurseries. Mycopath 14, 9–13.
• Karger, D.N., Conrad, O., Böhner, J., Kawohl, T., Kreft, H., Soria-Auza, R.W., Zimmermann, N.E., Linder, H.P., Kessler, M., 2017. Climatologies at high resolution for the earth’s land surface areas. Sci Data 4, 170122.
• Kaur, S., Dhillon, G.S., Brar, S.K., Vallad, G.E., Chand, R., Chauhan, V.B., 2012. Emerging phytopathogen Macrophomina phaseolina: biology, economic importance and current diagnostic trends. Crit Rev Microbiol 38, 136–151.
• Khan, I.H., Javaid, A., 2023. Chapter 3 - Macrophomina phaseolina causing various diseases in different crops, in: Kumar, P., Dubey, R.C. (Eds.), Macrophomina Phaseolina. Academic Press, pp. 21–31.
• Kumar, P., Dubey, R.C. (Eds.), 2023. Macrophomina Phaseolina Ecobiology, Pathology and Management. Academic Press.
• Kurt, Ş., 2011. Orman Fidanlıklarında Görülen Kök Çürüklük Hastalığı Etmeni Cylindrocarpon destructans’ın Tanısı ve Patojenisitesi, in: Türkiye IV. Bitki Koruma Kongresi. Presented at the Türkiye IV. Bitki Koruma Kongresi.
• Kurt, Ş., Soylu, S., 2011. Orman fidanlarında solgunluk kök ve kökboğazı çürüklüklerine neden olan toprak kökenli etmenlerin belirlenmesi, in: Türkiye 1. Orman Entomolojisi ve Patolojisi Sempozyumu. Presented at the Türkiye 1. Orman Entomolojisi ve Patolojisi Sempozyumu, Antalya.
• Kurt, Ş., Uysal, A., Akgül, D.S., 2016. Hatay ilindeki limoni servi bitkilerinde saptanan fungal patojen ve endofit fungusların karakterizasyonu, in: Uluslararası Katılımlı Türkiye VI. Bitki Koruma Kongresi. Presented at the Uluslararası Katılımlı Türkiye VI. Bitki Koruma Kongresi, Konya, p. 596.
• Kurt, Ş., Uysal, A., Soylu, S., Soylu, E.M., Oğuz, M., 2018. Hatay İli Orman Fidanlarında Görülen Solgunluk ve Kök Çürüklüğü Etmeni Fungal Patojenlerin Karakterizasyonu, in: Arslan, A. (Ed.), 1. International Mediterranean Symposium, Full Text Book. Presented at the 1. International Mediterranean Symposium, Mer-Ak Mersin Akademi Yayınları, Mersin, pp. 50–58.
• Lehtijärvi, A., Aday Kaya, A.G., Woodward, S., Jung, T., Doğmuş Lehtijärvi, H.T., 2017. Oomycota species associated with deciduous and coniferous seedlings in forest tree nurseries of Western Turkey. Forest Pathology 47, e12363.
• Marquez, N., Giachero, M.L., Declerck, S., Ducasse, D.A., 2021. Macrophomina phaseolina: General Characteristics of Pathogenicity and Methods of Control. Frontiers in Plant Science 12.
• Meteoroloji Genel Müdürlüğü, 2025. İllerimize ait Genel İstatistik verileri, Osmaniye. [WWW Document]. Meteoroloji Genel Müdürlüğü. URL https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?k=A&m=OSMANIYE (accessed 5.9.25).
• Meteoroloji Genel Müdürlüğü, 2022. 2021 Yılı İklim Değerlendirmesi. İklim ve Zirai Meteoroloji Dairesi Başkanlığı Araştırma Dairesi Başkanlığı, Ankara.
• Özdamar, H.T., 1999. Ege ve göller bölgesi orman fidanlıklarında çökerten hastalığının önemi, etmenleri ve savaşım olanakları üzerinde araştırmalar (Doktora Tezi). Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Prota, U., Garau, R., Prota, U., Garau, R., 1974. Charcoal root rot of Pinus radiata D. Don in Sardinia. Bollettino della Societa Sarda di Scienze Naturali 14, 133–138.
• Ranjan, S., Mirchandani, R., Senthil-Kumar, M., 2024. Abiotic stress impact on the interaction between Macrophomina phaseolina and crop plants. Plant Physiol. Rep. 29, 18–27.
• Reuveni, R., Madar, Z., 1985. The Role of Macrophomina phaseolina in Mortality of Pine Seedlings in Forest Nurseries. Journal of Phytopathology 112, 161–164.
• Slippers, B., Wingfield, M.J., 2007. Botryosphaeriaceae as endophytes and latent pathogens of woody plants: diversity, ecology and impact. Fungal biology reviews 21, 90–106.
• Soni, K.K., Dadwal, V.S., Jamaluddin, 1985. Charcoal root and stem rot of Eucalyptus. European Journal of Forest Pathology 15, 397–401.
• Soylu, S., Kurt, Ş., Soylu, E.M., 2011. Kök bakterilerinin orman fidanlarında sorun olan Toprak kökenli fungal hastalık etmenlerine karşı antagonistik etkinlikleri., in: Türkiye 1. Orman Entomolojisi ve Patolojisi Sempozyumu. Presented at the Türkiye 1. Orman Entomolojisi ve Patolojisi Sempozyumu, Antalya, pp. 280–281.
• Sümer, S., 1987. İğne yapraklı ağaç fidanı yetiştirilmek istenen orman fidanlıklarında ortaya çıkan bazı hastalık problemleri. Orman Mühendisliği Dergisi 24, 15–17.
• Turhan, G., Özdamar, H.T., 1999. Ege ve Göller Bölgesi orman fidanlıklarında çökerten hastalığının önemi, etmenleri ve savaşım olanakları üzerinde araştırmalar (TUBITAK Project Final Report No. TOGTAG-1617). İzmir.
• Turkish State Meteorological Service, 2025. İklim Sınıflandırması Osmaniye [WWW Document]. https://www.mgm.gov.tr/iklim/iklim-siniflandirmalari.aspx?m=OSMANIYE. URL https://www.mgm.gov.tr/iklim/iklim-siniflandirmalari.aspx?m=OSMANIYE (accessed 5.9.25).
• Uysal, A., Kurt, Ş., Kara, M., Soylu, S., Soylu, E.M., 2021. Bazı Fidanlıklarda Görülen Toprak Kökenli Fungusların Belirlenmesi. Yuzuncu Yıl University Journal of Agricultural Sciences 31, 142–149.
• Vural, M., Gümüşdere, İ., Karal, M., 1984. Yurdumuz Orman Fidanlık ve Ağaçlamalarında Mevcut Muhtelif Orijinli Hızlı Gelişen Ekzotik İğne Yapraklı Orman Ağaçlarına Arız Olan Mantarların Tespiti Üzerine Araştırmalar. Kavak ve Hızlı Gelişen Orman Ağaçları araştırma Enstitüsü, Yıllık Bülteni 20, 251–264.
• Vural, N., 1989. Çam fidelerinde görülen çökerten hastalığının etmenleri ve kimyasal yolla önlenmeleri (Yüksek Lisans). Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Yeşilbaş, Y., Özkazanç, N.K., 2014. Ankara Behiçbey Orman Fidanlığındaki Odunsu Bitkilerde görülen Fungus ve Bakteri Kökenli Hastalık Etmenler, in: Türkiye II Orman Entomolojisi ve Patolojisi Sempozyumu. Presented at the Türkiye II Orman Entomolojisi ve Patolojisi Sempozyumu, Antalya, pp. 524–530.