Lise Öğrencilerinin Hijyen Davranışlarını Belirlemeye Yönelik Bir Tutum Ölçeği Geliştirme Çalışması

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 1, 15 - 31, 16.06.2020

Şeyda Gül , Esra Özay Köse

Öz

Bu araştırma, ortaöğretim öğrencilerinin hijyen davranışlarını belirlemeye yönelik geçerli ve güvenilir bir ölçek geliştirmek amacıyla yürütülmüştür. Bu amaç doğrultusunda öncelikle araştırmacılar tarafından geniş çaplı bir alan yazın taraması yapılarak 37 madde içeren bir madde havuzu oluşturulmuştur. Uzman görüşü alındıktan sonra 5’li Likert tipinde hazırlanan ölçeğin deneme formu ilk olarak Erzurum il merkezindeki üç ortaöğretim kurumunda öğrenimlerine devam eden toplam 303 lise öğrencisine uygulanmıştır. Elde edilen verilere madde analizi ve açıklayıcı faktör analizi yapılmıştır. Daha sonra ise ölçek farklı bir okuldaki 167 kişilik öğrenci grubuna uygulanmış ve doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Analizler sonrasında ölçeğin 27 maddeden oluşan 2 faktörlü bir yapıya sahip olduğu belirlenmiştir. Ayrıca söz konusu boyutların toplam varyansın %40.458’ ini açıkladığı tespit edilmiştir. DFA sonuçları, faktör yapısının veriyle uyumlu olduğunu ortaya koymuştur. Ölçeğin güvenirlik analizlerinde Cronbach Alpha iç tutarlık katsayısı hesaplanmış ve 0.902 değeri bulunmuştur. Elde edilen bu bulgular, bu ölçme aracının ortaöğretim öğrencilerinin hijyen davranışlarını belirlemede geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Hijyen, Davranış, Ölçek geliştirme

Kaynakça

• Ak, M., & Ok, Ü. (1995). İzmir şirinyer çocuk ıslahevi hükümlü ve personelinde barsak parazitlerinin araştırılması. Türkiye Parazitoloji Dergisi, 19(2), 243-248.
• Alehan, D., & Coşkun, T. (1998). Paraziter enfeksiyonlar çocuk sağlığı temel bilgiler (3. Baskı), 139-160, Ankara.
• Altun, I., Cinar, N.D., & Dede, C. (2013). Hygiene behaviour in university students in Turkey. Journal of the Pakistan Medical Association, 63(5), 585-589.
• Arıkan, D., & Özkan, H. (2011). Annelerin el hijyeni hakkındaki bilgi ve uygulamaları. TAF Preventive Medicine Bulletin, 10(5), 573-578.
• Arslan P. (2001). Okul sütü ve okul beslenme programlarının önemi. Yeni Türkiye Sağlık Özel Sayısı, 596-601.
• Aslan, D., Mermerkaya, M. U., Kaya, F. E., Kaya, H., Esen, E., Koban, Y., & Pekcan, H. (2006). Ankara’da bir ilköğretim okulunda el yıkama konusunda yapılmış olan bir müdahale çalışması. Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri Dergisi, 26, 157-162.
• Aydın A. (1996). Okul çağı çocuklarının beslenme ağız ve genel vücut hijyenine ilişkin uygulamaları ve var olan sağlık sorunlarının belirlenmesi. Bilim Uzmanlığı Tezi, Ankara
• Braun, B., Kusek, L., & Larson, E. (2009). Measuring adherence to hand hygiene guidelines: A field survey for examples of effective practices. American Journal of Infection Control, 37(4), 282-288.
• Bryman, A., & Cramer, D. (2001). Quantitative data analysis with SPSS: Release on for windows. Philadelphia: Routledge.
• Burnett, E. (2009). Perceptions, attitudes, and behaviors towards patient hand hygiene. American Journal of Infection Control, 37(8), 638-642.
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Cairncross, S., Shordt, K., Zacharia, S., & Govindan, B. K. (2005). What causes sustainable changes in hygiene behaviour? A cross-sectional study from Kerala, India. Social science & medicine, 61(10), 2212-2220.
• Chiang, W. W., & Liu, C. J. (2014). Scale of academic emotion in science education: Development and validation. International Journal of Science Education, 36(6), 908-928.
• Çan, G, Topbaş, M., & Kapucu, M. (2004). Trabzon’da iki farklı yerleşim yerindeki ilköğretim öğrencilerinin kişisel hijyen alışkanlıkları. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 3(8), 170-177.
• Çekiç C. (2001). Türkiye’de ağız-diş sağlığında mevcut durum, sorunlar ve çözüm önerileri. Yeni Türkiye Sağlık Özel Sayısı, 629-634.
• Çelik, Y. (2006). Sürdürülebilir kalkınma kavramı ve sağlık. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 9(1), 19-37.
• Çetinkaya, S., Arslan, S., Nur, N., Demir, Ö. F., Özdemir, L., Sümer, H. (2005). Sivas il merkezi’nde sosyoekonomik düzeyi farklı üç ilköğretimokulu öğrencilerinde kişisel hijyen alışkanlıkları. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 14(10), 229-236.
• Deveci, S. E., Açık, Y., Ercan, E., & Oğuzöncül, A. F. (2010). Bir üniversite hastanesinde temizlik çalışanlarının temizlik ve hijyen konusundaki davranışlarının değerlendirilmesi. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Tıp Dergisi, 24(2), 123-127.
• Dragas Z. (1996). Hand-Washing and Disinfection. In: Tümbay E, İnci R, editors: The International Symposium and Workshop on Hospital Hygiene and Hospital Infection Control. İzmir; 35-40.
• Dundar, T., & Ozsoy, S. (2018). Menstrual Hygiene and Visually Impaired Women/Menstrual Hijyen ve Gorme Engelliler. Journal of Education and Research in Nursing, 15(3), 192-195.
• Ege, E., & Eryılmaz, G. (2005). Genital hijyen davranışları envanterinin (GHDE) geliştirilmesi. Anadolu Hemşirelik ve sağlık bilimleri dergisi, 8(3), 67-75.
• Erkal, S., Şahin, H. (2011). An application on determining hygiene behaviors of university students. International Journal of Business and Social Science, 2(8), 170-176.
• Erkuş, A. (2012). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Güler, Ç. (2004). Kişisel hijyen. TAF Preventive Medicine Bulletin, 3(6), 119-132.
• Güngören, Ö. C., Bektaş, M., Öztürk, E., & Horzum, M. B. (2014). Tablet bilgisayar kabul ölçeği- Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim ve Bilim, 39(176), 69-79.
• Hoe, S. L. (2008). Issues and procedures in adopting structural equation modeling technique. Journal of applied quantitative methods, 3(1), 76-83.
• Hooper, D., Coughlan, J., & Mullen, M. (2008). Structural equation modelling: Guidelines for determining model fit. The Electronic Journal of Business Research Methods, 6(1), 53-60.
• İlhan, M., & Çetin, B. (2014). Sınıf değerlendirme atmosferi ölçeği’nin (SDAÖ) geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim ve Bilim, 39(176), 31-50.
• Kahveci, G., & Demirtaş, Z. (2012). İlköğretim Okulu 6., 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin temizlik ve hijyen algıları. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 2(2), 51-61.
• Kalıncı, N., Ocakcı, A, & Topan, A. (2006). Zonguldak il merkezi ilk öğretim 5. sınıf öğrencilerinin el hijyenine yönelik davranışlarının bilgi alma durumlarına göre incelenmesi. 50. Milli Pediatri Kongresi (8-12 Kasım), Antalya.
• Karahan, N. (2017). “Genital Hijyen Davranışları Ölçeği"nin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. İstanbul Tıp Dergisi, 18(3), 157-162.
• Kaya, M., & Aslan, D. (2009). Ankara’da bir ilköğretim okulunda el yıkama konusunda bir müdahele çalışması. Erciyes Tıp Dergisi, 31(2), 135-143.
• Kesgin, C., & Topuzoğlu, A. (2006). Sağlığın tanımı; başaçıkma. İstanbul Kültür Üniversitesi Dergisi, 3, 47-49.
• Kıran S. (1999). Okul sağlığı hizmetlerinde ülke deneyimleri (Türkiye). Okul Sağlığı Kongresi Kitabı. İstanbul. 18-20.
• Kitiş, Y., & Bilgili, N. (2011). İlköğretim öğrencilerinde el hijyeni ve el hijyeni eğitiminin etkinliğinin değerlendirilmesi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 4(1), 93-102.
• Ormancı, Ü., Akpullukçu, S., & Günay, Y. (2012). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının sistem hastalıklarına ilişkin görüşleri. X. Fen Bilimleri ve matematik Eğitimi Kongresi, Niğde.
• Ömercikoğlu, Ö., & Khorshid, L. (2002). İlköğretim öğrencilerine kişisel hijyen davranışları kazandırılmasında iki farklı öğretim yönteminin etkililiği. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 18(1-3), 69-78.
• Önal, A. E., Erbil, S., Gürtekin, B., Ayvaz, Ö., Özel, S., Cevizci, S., & Güngör, G. (2009). İki ilköğretim okulunda öğrencilerin kendi sağlıklarını algılama düzeyi ve bildikleri sağlık sorunları. Nobel Medicus, 5(2), 24-28.
• Özel, S., Erbil, S., Önal, A. E., Ayvaz, Ö., Gürtekin, B., & Eroğlu, S. (2009). İlköğretim öğrencilerinin kişisel hijyen konusunda bilgi ve davranışları. Nobel Medicus, 5(1), 45-48.
• Pekcan G. (2001). Türkiye’de beslenme sorunları ve boyutları: besin ve beslenme politikalarının önemi. Yeni Türkiye Sağlık Özel Sayısı, 572-585.
• Çıldır-Pelitoğlu, F., & Özgür, S. (2013). İlköğretim öğrencileri için sağlık tutum ölçeği geliştirilmesi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 7(1), 32-56.
• Stevenson, R. J., Case, T. I., Hodgson, D., Porzig-Drummond, R., Barouei, J., & Oaten, M.J. (2009). A scale for measuring hygiene behavior: Development, reliability and validity. Anesthhesiology Clinics, 37(7), 557-564.
• Şimşek, Ç., Piyal, B., Tüzün, H., Çakmak, D., Turan, H., & Seyrek, V. (2010). Ankara il merkezindeki bazı lise öğrencilerinde kişisel hijyen davranışları. TAF Preventive Medicine Bulletin, 9(5), 433-440.
• Taşkıran, N., Khorshid, L., & Sarı, D. (2019). Üniversite öğrencilerinin hijyen davranışlarının karşılaştırılması. Sağlık ve Toplum, 29(2), 65-78.
• Topuz, Ş., Duman, N. B., & Güneş, A. (2015). Sağlık Bilimleri Fakültesi birinci sınıftaki kız öğrencilerin genital hijyen uygulamaları. Turkish Journal of Clinics and Laboratory, 6(3), 85-90.
• Ural Z. F. (1972). Koruyucu hekimlik I hijyen ve sanitasyon (5. Baskı), 25-92, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Wallace R.B. (1998). Public health & preventive medicine (14th Edition). Appleton & Lange, Stamford.
• Wenzel RP. (1995). The economic of nasocomial infektions. Journal of Hospital Infection, 31, 79-87.
• Yılmaz, E., & Özkan, S. (2009). Bir ilçede iki farklı yerleşim yerindeki ilköğretim okulu öğrencilerinin kişisel hijyen alışkanlıklarının karşılaştırılması. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 4(10), 19-34.