ETİK İLKELER VE SORUMLULUKLAR
Tüm makalelerin bilimsel ve yasal sorumlulukları yazarlarına aittir. Yazarlar yazılarının tüm telif haklarını Asya Öğretim Dergisi’ne devrettiklerini kabul ederler. Asya Öğretim Dergisi’nde makale değerlendirme süreci “çift taraflı kör hakemlik” ilkesiyle yürütülür. Hakemler yazarlar ile doğrudan iletişime geçemez, değerlendirme ve yorumlar dergi yönetim sistemi aracılığıyla yazarlara iletilir.
Dergiye gönderilen makalelerin tamamı ya da bir kısmı başka bir yerde yayınlanmamış ve yayın sürecinde olmamalıdır. Araştırma bulgularını kendi kendine oluşturmak, araştırma verilerini değiştirmek, başkalarının çalışmalarını sunmak (veri, metin veya teoriler), aynı çalışmayı iki ya da daha fazla dergiye göndermek, bir çalışmayı birkaç bölüme ayırmak ve birden fazla dergiye göndermek önemli etik ihlallerdir. Etik ihlallerinde gerekli işlemler yapılacaktır.
Sürecin bütün paydaşlarının (editörler, yazarlar ve hakemler) araştırma ve yayın etik ilke ve sorumluluklarına uymaları oldukça önem taşımaktadır. Asya Öğretim Dergisi’nde yer alan etik kurallar COPE (Committee on Publication Ethics) standartları ve Elsevier standartları dikkate alınarak hazırlanmıştır.
Yazarlar, üretken değişimlere yol açabileceğinden ve yayınlanmış çalışmaların daha erken ve daha fazla alıntılanmasına yol açabileceğinden, çalışmalarını çevrimiçi olarak (örneğin, kurumsal arşivlerde veya web sitelerinde) yayın sürecinde ve sonrasında yayınlamalarına izin verilir ve teşvik edilir.
ULAKBİM TR Dizin tarafından alınan kararlar doğrultusunda 2020'de yeni kural ve esaslara göre makalelerin kabulü gerçekleştirilmektedir. Etik kurul izni gerektiren çalışmalarda "etik kurul izin" belgesi alınması zorunludur.
Etik kurul belgesi makale ile birlikte sisteme yüklenmelidir. Etik kurul belgesi olmayan makalelerde (2020 yılı öncesi araştırma verileri kullanılmış, yüksek lisans/doktora çalışmalarından üretilmiş) ise sorumlu yazar tarafından düzenlenecek bir sayfaya etik kurul belgesi olmamasının gerekçeleri yazılacak ve aşağıdaki ibare eklenip imzalanarak sisteme yüklenecektir.
"…… başlıklı araştırmada etik kurallara uyulmuştur. Karşılaşılacak tüm etik ihlallerde “Asya Öğretim Dergisi”nin hiçbir sorumluluğu olmadığını, tüm sorumluluğun yazarlara ait olduğunu taahhüt ederim."
Etik kurul izni ile ilgili bilgilere (kurul adı, tarih ve sayı no) yöntem bölümünde ve ayrıca makalenin ilk ve son sayfasında aşağıdaki gibi yer verilmelidir:
"Yapılan bu çalışmada “Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi” kapsamında uyulması belirtilen tüm kurallara uyulmuştur. Bu çalışma için etik kurul izni ……………………………… Etik Kurulu'nun …………. tarihli ve ………… numaralı kararı ile alınmıştır."
Ek olarak; olgu sunumlarında “aydınlatılmış onam formu”nun imzalatıldığına, başkalarına ait ölçek, anket, fotoğrafların kullanımı için sahiplerinden izin alındığına, kullanılan fikir ve sanat eserleri için telif hakları düzenlemelerine uyulduğuna dair bilgilere yer verilmesi gereklidir.
Bu şartları sağlamayan çalışmalar değerlendirmeye alınmadan yazarlarına iade edilecektir.
SORU: Tüm makaleler için etik kurul izni gerekli midir?
Hayır. Etik kurul izni gerektiren araştırmalar aşağıdaki gibidir:
- Anket, mülakat, odak grup çalışması, gözlem, deney, görüşme teknikleri kullanılarak katılımcılardan veri toplanmasını gerektiren nitel ya da nicel yaklaşımlarla yürütülen her türlü araştırmalar,
- İnsan ve hayvanların (materyal/veriler dahil) deneysel ya da diğer bilimsel amaçlarla kullanılması,
- İnsanlar üzerinde yapılan klinik araştırmalar,
- Hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalar,
- Kişisel verilerin korunması kanunu gereğince retrospektif çalışmalar
Ayrıca;
- Olgu sunumlarında “aydınlatılmış onam formu”nun alındığının belirtilmesi,
- Başkalarına ait ölçek, anket, fotoğrafların kullanımı için sahiplerinden izin alınması ve belirtilmesi,
- Kullanılan fikir ve sanat eserleri için telif hakları düzenlemelerine uyulduğunun belirtilmesi
SORU: Geçmiş yıllarda tamamlanmış çalışma ve tezden üretilen yayınlar için geriye dönük etik Kurul İzni alınmalı mıdır?
2020 yılı öncesi araştırma verileri kullanılmış, yüksek lisans/doktora çalışmalarından üretilmiş (makalede belirtilmelidir), bir önceki yıl dergiye yayın başvurusunda bulunulmuş, kabul edilmiş ama henüz yayımlanmamış makaleler için geriye dönük etik kurul izni gerekmemektedir.
SORU: TR Dizin’in bu kuralları ile üniversiteler dışında yapılan yayınlara kısıt mı getirilmiştir?
Hayır. Üniversite mensubu olmayan araştırmacılar da bölgelerinde bulunan Etik Kurul’lara başvurabilmektedir.
EDİTÖRÜN ETİK SORUMLULUKLARI
Asya Öğretim Dergisi editörü aşağıdaki sorumluluklara sahiptir:- Editör dergide yayınlanan her şeyden sorumludur. Bu nedenle kaliteyi artırmak için gerekli tüm makul adımları atmalıdır.
- Editör okuyucuların ve yazarların ihtiyaçlarını karşılamaya çalışmalıdır.
- Editör dergiyi sürekli geliştirmeye çalışmalıdır.
- Editör yayınlanacak makalelerin niteliğinden emin olmak için uygun süreçleri kullanmalıdır.
- Editör ifade özgürlüğünü savunmalıdır.
- Editör akademik geçmişlerinin bütünlüğünü korumalıdır.
- Editör iş ihtiyaçlarının entellektüel ve etik standartlarına gölge düşürmesine izin vermemelidir.
- Editör gerektiğinde düzeltme, açıklama, geri çekme ve özür yayınlamaktan çekinmemelidir.
Okurlarla İlişkiler
Okurlar araştırmaların kim tarafından finanse edildiği, fon sahiplerinin araştırma ve yayın sürecinde bir rolü olup olmadığı konusunda bilgilendirilmelidir.
Yazarlarla İlişkiler
- Editör yazarlara rehberlik etmek üzere yazar kılavuzlarının hazırlanmasından ve bu kılavuzların gerektiğinde güncellenmesinden sorumludur. Bu kılavuzlar yazarlardan neler beklendiğini ve intihal gibi şüpheli durumlarda derginin neler yapacağını açıkça belirtmelidir.
- Bir yayını kabul etme veya reddetme kararı sadece yazının önemine, özgünlüğüne, açıklığına ve derginin amaç ve kapsamına uygunluğuna dayanmalıdır.
- Elektronik başvuru sistemleri, yazarların gerekli tüm bilgilere rahatlıkla ulaşabilmelerini sağlayacak şekilde tasarlanmış olmalıdır.
- Editör değerlendirme sürecini düzenli olarak izlemek ve gecikmeleri önlemekten sorumludur.
- Dergi, yazarların editoryal kararlara itirazlarını göz önünde bulundurmalı ve şikayetleri ele almak için gerekli prosedürleri barındırmalıdır.
- Editör gönderilen makalelerle ilgili kabul kararını, makale ile ilgili ciddi bir sorun olmadıkça değiştirmemelidir.
- Hakemlik sürecini anlatan bir tanım yayınlanmalı ve editörler bu süreçten herhangi bir sapma olduğunda bunun nedenini açıklayabilmelidirler.
- Dergi yazarlara açıklayıcı ve bilgilendirici geri bildirimler sağlamalıdır.
Hakemlerle İlişkiler
- Editör dergi için uygun bir hakem değerlendirme süreci benimsemelidir. Dergiye gönderilen materyallerin incelenirken gizli kalmasını sağlayacak bir sisteme sahip olunmalıdır.
- Editör hakemlere, kendilerinden beklenen şeyler konusunda yol gösteren bir rehber hazırlamalıdır. Bu rehber düzenli olarak güncellenmeli ve bu yönergeye dergi sayfasında link verilmelidir.
- Editör çalışmanın konusuna uygun hakemleri seçmelidir.
- Editör hakemlerden bir makaleyi incelemeyi kabul etmeden önce herhangi bir potansiyel çıkar çatışması olup olmadığını açıklamalarını istemelidirler.
- Hakemlerin kimliklerinin gizli tutulması sağlanmalıdır.
- Hakemler değerlendirmelerini tarafsız ve bilimsel bir şekilde yapmaya teşvik edilmelidir.
- Editör hakem havuzunu güncel tutumak için gerekli adımları atmalı ve geniş bir hakem havuzuna sahip olmak için çaba göstermelidir.
- Editör kaba ve bilimsel olmayan hakem eleştirilerini önlemeye çalışmalıdır.
Dergi Ekibi İle Ilişkiler
- Editör genellikle editör yardımcılarının da içinde bulunduğu bir ekiple çalışır. Editör, editör yardımcılarının ve ekipte yer alan diğer kişilerin rollerini ve sorumluluklarını belirlemekten sorumludur.
- Editör ekipte yer alan kişilere kendilerinden beklenen her şey konusunda yol gösterici olmak, yeni gelişmeler ve politikalar konusunda bilgilendirmekten sorumludur.
- Editör dergi ekibinin yeni üyelerini, dergiye katkıda bulunabilecek ve yeterli nitelikte kişilerden seçmelidir.
YAZARLARIN ETİK SORUMLULUKLARI
Asya Öğretim Dergisi yazarlarının aşağıdaki sorumlulukları bulunmaktadır:- Yayınlanmak üzere gönderilen çalışmalar özgün olmalıdır.
- Makale aynı anda değerlendirilmek üzere birden fazla dergiye gönderilmemiş olmalıdır.
- Makale daha önce kısmen ya da tamamen yayınlanmamış olmalıdır.
- Tek bir çalışma parçalanarak bir kaç bölüme ayrılmış ve çeşitli dergilere gönderilmiş olmamalıdır.
- Başkaları tarafından yazılmış hiçbir veri yazarın kendisininmiş gibi sunulamaz. Yazarlar, başka yazarların eserlerini ve başka yazarların sözlerini kullanmışlarsa, uygun şekilde alıntı yaptıklarından emin olmalıdırlar.
- Makalede isimleri yazılı olan yazarlar bilimsel çalışmaya yeterince katkıda bulunmuş kabul edilirler ve bu nedenle sonuçların ortak sorumluluğunu paylaşmaktadırlar.
- Araştırmada çok az yer alan veya hiç yer almayan kişilerin isimleri makaleye yazılmamalı ve makalede emeği geçen kişilerin isimleri dışarıda bırakılmamalıdır.
- Her yazarın makaleye ne ölçüde katkıda bulunduğu açıkça belirtilmelidir.
- Yazarlardan, incelenmek üzere bir makale ile ilgili ham verileri sağlamaları istenebilir. Bu nedenle ham veriler saklanmış olmalıdır.
- Makaleye yazarlar dışında katkıda bulunan kişilere makale sonunda teşekkür edilmeli ve ne yaptıkları açıklanmalıdır.
- Hakemlerin yorumlarının iletileceği ve okurların iletişim kurabileceği sorumlu bir yazar seçilmeli ve bu yazarın iletişim bilgileri makalenin üzerinde yer almalıdır.
- Bir makalenin kabulünden sonra yazar isimleri veya yazar sırasındaki değişiklikler kabul edilmez. Böyle bir teklifte bulunulmamalıdır.
- Eğer araştırma olağandışı tehlikeleri olan kimyasalları, prosedürleri, ekipmanları içeriyorsa yazarlar bu konuda gerekli izinlere sahip olmalıdır.
- Eğer araştırmada denekler (hayvan veya insan) kullanılmışsa deneklerin rızasının alındığını gösteren belgeye sahip olunmalıdır.
- Bir yazar kendi yayınlanmış eserinde önemli bir hata veya yanlışlık olduğunu tespit ettiğinde, dergi editörünü veya yayıncısını derhal haberdar etmek ve makaleyi geri çekmek veya düzeltmek için editörle işbirliği yapmak zorundadır.
HAKEMLERİN ETİK SORUMLULUKLARI
Asya Öğretim Dergisi hakemleri aşağıdaki sorumluluklara sahiptirler:- Hakemler sadece uzmanlık alanları ile ilgili makaleleri kabul etmelidirler.
- Hakemler görüşlerini destekleyici argümanlar ve gerekli referanslarla destekleyerek açıkça ifade etmelidirler.
- Hakemler değerlendirmelerinde hakaret ve aşağılama içeren ifadelere yer vermemelidirler. Yazarları kişisel olarak eleştirmemelidirler.
- Hakemler tüm makaleyi gözden geçirmedilerse, makalenin hangi bölümlerini değerlendirdiklerini belirtmelidirler.
- Hakemler makale için verdikleri “kabul/gözden geçirme/reddetme” önerisinin incelemede verilen yorumlarla uyumlu olmasına özen göstermelidirler.
- Hakemler değerlendirmeyi kabul ettikleri makaleyi belirtilen zaman dilimi içinde gerçekleştirmelidirler.
- Hakemler tarafsızlık ve objektiflik ilkeleri içerisinde değerlendirme yapmalıdırlar.
- Hakemler herhangi bir çıkar çatışması ya da problem yaşadıkları yazarların makalelerini incelemeyi reddetmelidirler. Yaşanan çatışmalar, kişisel, finansal, entellektüel, profesyonel, politik veya dini boyutlarda olabilir.
- Hakemler yazarlardan herhangi biriyle aynı kurumda çalışıyorlarsa incelemeyi kabul etmemelidirler.
- Hakemler değerlendirme yapma niyetinde olmadan sadece bilgi edinmek ve görüş kazanmak için hakemlik yapmayı kabul etmemelidirler.
- Hakemler hakem inceleme sürecinin gizliliğine saygı göstermeli ve hakem inceleme süreci sırasında elde edilen bilgileri kendilerinin veya başkalarının yararı için kullanmaktan veya başkalarını dezavantajlı duruma sokacak ve haklarından mahrum edecek şekilde kullanmaktan kaçınmalıdırlar.
- Hakemler derginin izni olmadan yazarlarla doğrudan irtibat kurmamalıdırlar.
- Hakemler dergiden izin almadan değerlendirmeye başka bir kişiyi dahil etmemelidirler.
- Hakemler araştırma ve yayın etiğiyle ilgili herhangi bir usulsüzlükle karşılaştıklarında dergiye haber vermelidirler.