Gözetim Toplumu ve Distopik Filmlerde Göz’ün İktidarı: The Lobster ve Equilibrium Filmlerinin Analizi

Yıl 2017, Cilt: 8 Sayı: 30, 21 - 43, 01.10.2017

Sevgi Çatalbaş Buket Kaya

https://doi.org/10.5824/1309-1581.2017.5.002.x

Öz

Gözetim olgusu tarih boyunca iktidarlar tarafından bir denetim mekanizması ve güç aygıtı olarak kullanılmıştır. Kapitalizmle paralel olarak gelişen ve çeşitlenen gözetim, günümüzde yaşamın her alanına yayılan ve varlığı kitlelerce normal kabul edilen bir iktidar aygıtıdır. Panoptikon denilen, iktidar tarafından her an görünmeden gözetlenme ve etkilenme biçimi, enformasyon teknolojilerinin gelişmesi ve bu gelişimin sonuçları ile beraber Süper-panoptikon adını almıştır. Çalışmanın amacı özellikle günümüzdeki süper-panoptik işleyişi açığa çıkartarak, egemenlerin gözetim ve denetim güçlerini nasıl kullandıklarını ortaya koymaktır. Bu amacın bir parçası olarak distopik yönler taşıyan Istakoz The Lobster ve İsyan Equilibrium filmleri, resmettikleri dünyaların toplumsal düzeni ve gözetim ağı bağlamında analiz edilmiştir. Distopik filmlerde gözetim temasının sıkça işlenmesinin sebebi tesadüf değil, gözetimin sonuçlarına dair duyulan endişedir. İçerik analizi yönteminin kullanıldığı çalışmada filmlerde negatif olarak hayat bulan gözetim ve denetimin güncel yaşamla kuvvetli şekilde benzeştiği görülmüştür. Her iki filmde de iktidarların kendi statükolarını sağlamlaştırmak için gözetim sistemlerini bireyler üzerinde etkin bir şekilde kullandıkları tespit edilmiştir. İncelenen filmlerde de güncel yaşamda da bireyler git gide edilgenleşmiş ve gözetime gönüllü biçimde dahil olmaya başlamışlardır.

Anahtar Kelimeler

Gözetim, Denetim, Panoptikon, Süper-panoptikon, Distopya, Film Analizi

Society of Surveillance and Government of The Eye in Dystopian Films: An Analysis of The Lobster and Equilibrium

Öz

Surveillance has been a control mechanism and a power device used by those in power throughout the history. Surveillance, thrived and diversified paralel to the progress of capitalism, today is a power apparatus which spread over every aspect of life and presence of which is inured by them asses. The so called panopticon, form of one way constant surveillance and manipulation has turned into what can be described as a Super-panopticon with the development of information technologies. The objective of this study is to reveal the functioning of today’s super-panopticon and to describe how this control apparatus is exercised by those in power. As a part of this objective, dystopian films The Lobster and Equilibrium. The films have been analyzed in the context of the social order and surveillance network of the worlds they picture. As for the analysis results, it is seen that the surveillance and audits which are found negative in the film results resemble actual life. In both films, it occurs that potencies use surveillance systems effectively on individuals to consolidate their status quos. The reason of setting surveillance theme in the dystopic movies is not a coincidence, it is about the worries regarding the results of surveillance. In the research which has been done by using content analysis management method, surveillance and control issues which has been placed in the movies appears to show strong similarities with real life. In both movies, it has been determined that governments are effectively using surveillance methods on individuals for strengthening their status quos. Either in the movies that have been observed or in actual life, individuals have become more and more passive and taken to be inside of surveillance systems voluntarily.

Anahtar Kelimeler

Surveillance, Control, Panopticon, Super-panopticon, Dystopian, Film Analysis

Kaynakça

• Akay, A. (1995). İktidar ve Direnme Odakları. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Baştürk, E. (2016). Panoptikon’dan Post Panoptikon’a Gözetimin Soykütüğü. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Bauman, Z. (1997). Özgürlük, çev. Vasıf Erenus, İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Best, K. (2010). Living in the Control Society: Surveillance, Users and Digita lScreen, Technologies, International Journal of Cultural Studies, sayı: 13 (1).
• Bilgin, N. (1999). Sosyal Psikolojide Yöntem ve Pratik Çalışmalar. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, No: 91.
• Bilgin, N. (2003). Sosyal Psikoloji Sözlüğü - Kavramlar, Yaklaşımlar. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Bozkurt, V. (2000, Ağustos). Gözetim ve İnternet: Özel Yaşamın Sonu mu? Birikim Dergisi, No:136, s.69.
• Çoban, B. (2008). Gözün İktidarı Üzerine, Panoptikon: Gözün İktidarı (Haz: B. Çoban, Özarslan, Z. ), İstanbul: Su Yayınları.
• Dolgun, U. (2004). Gözetim Toplumunun Yükselişi: Enformasyon Toplumundan Gözetim Toplumuna. Yönetim Bilimleri Dergisi, Cilt:2, Sayı:1.
• Dolgun, U. (2005). İşte Büyük Birader. İstanbul: Hayy Kitap.
• Dolgun, U. (2008). Şeffaf Hapishane Gözetim Toplumu. İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• Ellul, J. (1998). Sözün Düşüşü. çev. Hüsamettin Arslan, İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Florenski, P. (2001). Tersten Perspektif. çev. Yeşim Tokol, İstanbul: Metis Yayınları.
• Foucault, M. (2003). İktidarın Gözü. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2006). Hapishanenin Doğuşu. çev. Mehmet Ali Kılıçbay, Ankara: İmge Yayınevi.
• Gürel, E, Alem, J. (2010). Postmodern Bir Durum Komedisi Üzerine İçerik Analizi: Simpsonlar. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. Sayı 3/10, s. 332-347.
• Huxley, A. (2000). Cesur Yeni Dünya. çev. Ümit Tosun, 3.baskı, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Kesim Güven, S. (2007). Gözetim toplumu ve toplumsal meşruiyet. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Mimar Sinan Üniversitesi, İstanbul.
• Krippendorff, K. (2004). Content Analysis: An Introduction To Its Methodology. New York: Sage Publication.
• Lyon, D. (1997). Elektronik Göz: Gözetim Toplumunun Yükselişi. çev. Dilek Hattatoğlu İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Marx, K. (1975). Kapital. çev. Alaattin Bilgi, Ankara: Sol Yayınları.
• Mayring, P. (2009). “Qualitative Content Analysis. Forum Qualitative- Sozialforschung/Forum: Qualitative Social Research.” Art. 20 1(2), Temmuz 2008, http://nbnresolving.de/urn:nbn:de:0114-fqs0002204 (erişim tarihi 14 Ocak 2009): 1-10.
• Özdel, G. (2012, Ocak). Foucault Bağlamında İktidarın Görünmezliği ve “Panoptikon” ile “İktidarın Gözü” Göstergeleri. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, Cilt 1 (Sayı 2), 22-29.
• Orwell, G. (2008). Bin Dokuz Yüz Seksen Dört. çev. Nuran Akgören, İstanbul: Can Yayınları.
• Öztürk, S. (2013). Filmlerle Görünürlüğün Dönüşümü: Panoptikon, Süperpanoptikon, Sinoptikon. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, (Sayı 36), 133-151.
• Poster, M. (1990). The mode of information. Chicago: The University of Chicago Press.
• Roth, M, S. (2005). Trauma: A Dystopia of theSpirit”, Thinking Utopia: Steps into Other Worlds, Oxford - New York: Berghahn Books.
• Suvin, D. (1998). Utopianism From Orientation to Agency: What We Intellectuals Under Post Fordism To Do, Utopian Studies, www.questia.com
• Şen, B. (2004). Elektronik Gözetim. Çağın Polisi Dergisi, (Sayı 30), Erişim Tarihi: 19.03.2017, http://www.caginpolisi.com.tr/elektronik-gozetim.
• Tümurtürkan, M. (2010). Gündelik Hayatın Gözetimi: “Panoptikon toplumu”. ETHOS: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar, 2 (Sayı 3), 1-19.
• Türk Dil Kurumu (2005). Türkçe Sözlük. Ankara.
• Yılmaz, A. (2012). Sosyal Medya Kullanımında Güncel Tartışmalar: Üniversite öğrencileri örneğinde mahremiyet-kamusal alan ilişkisi. Global Media Journal, 3, (Sayı 5), 246- 264.
• Weber, M.(1986). Sosyoloji Yazıları. çev. Taha Parla, İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.