Haber Söyleminde İdeolojik Etki: İntihar Haberleri Örneği

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 29 - 42, 30.06.2022

Arzu Kalafat Çat , Olgun Küçük , Mevlüt Can Koçak

Öz

İletişim teknolojilerinin gelişimi ve kitle iletişim araç ve ortamlarının yaygın kullanımı medyanın dördüncü kuvvet olarak tanımlanmasını beraberinde getirmiştir. Çoğulcu demokrasinin gelişmesine katkı sağlayan medyanın, kitleleri bilgilendirme, haberdar etme, eğitme, kamuoyu oluşturma gibi oldukça önemli işlevleri bulunmaktadır. Ancak medyanın ticarileşmesi, tekelleşmesi ve egemen yapının parçası haline gelmesi medyanın ideolojik mücadele alanına çekilmesi sorununu doğurmuştur. Medyanın sahiplik yapısı haber üretim süreçlerinde etkili olarak medya içeriklerinin ideolojik manipülasyon aracı olarak kullanılması, bir diğer ifade ile medyanın kapitalist egemen sistemin aracı haline dönüşmesi sorunsalını beraberinde getirmiştir. Nitel araştırma yöntemlerinden olan söylem analizi tekniğinin kullanıldığı bu çalışmada, örnekleme dahil edilen dört gazetenin (Sözcü, Yeni Akit, Sabah, Cumhuriyet) 5 Kasım 2019 tarihinde İstanbul’un Fatih ilçesinde dört yetişkin kardeşin siyanür içerek intihar etmeleri sonucu yapmış oldukları haberlerdeki ideolojik söylemler incelenmiştir. Çalışma kapsamında yapılan analiz sonucunda örneklemde yer alan gazetelerin söz konusu intihar olayına ilişkin haberlerinde gazeteciliğin temel etik kodlarından olan nesnellik ilkesini ihlal ettikleri, haber metinlerinde sıklıkla ideolojik söylemlere yer verdikleri görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Haber, Söylem, İdeoloji, Medya

Ideological Impact in News Discourse: The Case Of Suicide News

Öz

The development of communication technologies and the widespread use of mass media and media have brought about the definition of the media as the fourth force. The media, which contributes to the development of pluralist democracy, has very important functions such as informing, informing, educating and forming public opinion. However, the commercialization and monopolization of the media and its becoming a part of the dominant structure have created the problem of media's being drawn into the field of ideological struggle. The ownership structure of the media has led to the effective use of media contents as a tool of ideological manipulation in the news production processes, in other words, the transformation of the media into a tool of the capitalist dominant system. In this study, in which the discourse analysis technique, which is one of the qualitative research methods, was used, the ideological discourses in the news of four adult siblings (Sözcü, Yeni Akit, Sabah, Cumhuriyet) who were included in the sample, as a result of the suicide of four adult siblings in Fatih district of Istanbul on 5 November 2019, were examined. As a result of the analysis made within the scope of the study, it was seen that the newspapers in the sample violated the principle of objectivity, which is one of the basic ethical codes of journalism, in their news about the suicide incident in question, and they often included ideological discourses in their news texts.

Anahtar Kelimeler

News, Discourse, Ideology, Media

Kaynakça

• Ackerman, Gary A. ve Burnham, Michael (2019) Towards a Definition of Terrorist Ideology. Terrorism and Political Violence, 1–30.
• Althusser, Louis (2002) İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. (çev. Yusuf Alp ve Mahmut Özışık) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Anderson, Perry (2016) Batı Marksizmi Üzerine Düşünceler. (çev. Bülent Aksoy) İstanbul: Birikim Yayınları.
• Barrett, Michele (2004) Marx’tan Foucault’ya İdeoloji. (çev. Ahmet Fethi) İstanbul: Doruk Yayınları.
• Eagleton, Terry (2015) İdeoloji. (çev. Muttalip Özcan) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Fairclough, Norman (2003) “Dil ve İdeoloji,” (çev. B. Çoban, Söylem ve İdeoloji, Haz: Barıs Çoban, Zeynep Özarslan, İstanbul: Su Yay.
• Fiske, John (2017) İletişim Çalışmalarına Giriş. (çev. Süleyman İrvan) Ankara: Pharmakon Yayınları.
• Fowler, Roger (2007) Discourse and Ideology in the Press. London: Routledge.
• Freeden, Michael (2003) İdeoloji (çev. Hakan Gür). Ankara: Dost Yayınları.
• Gramsci, Antonio (2011) Hapishane Defterleri. (çev. Ekrem Ekici). İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Kang, Kyung Deok (2018) “Language and Ideology: Althusser's. Theory of Ideology.” Language Sciences 70 (November): 68–81.
• Larrain, Jorge (1995) İdeoloji ve Kültürel Kimlik. (çev. Neşe Nur Domaniç). İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Marshall, Gordon (1999) Sosyoloji Sözlüğü. (çev. Osman Akınhay ve Derya Kömürcü). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Martin, Craig. (2013) “Ideology and the Study of Religion: Marx, Althusser, and Foucault.” Religion Compass, vol. 7, no. 9, pp. 402–411.
• Marx, K. ve Engels, F. (1992) Alman İdeolojisi [Feuerbach]. (Çev. S. Belli). İstanbul: Sol Yayınları.
• Marx, Karl ve Engels, Friedrich (1976) Komünist Manifesto. (S. Arslan). Ankara: Bilim ve Sosyalizm Yayınları.
• Marx, Karl (1998) Artı-Değer Teorileri. (çev. Y. Fincancı). Ankara: Sol Yayınları.
• Mclellan, David (2005) İdeoloji (çev. Barış Yıldırım) İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Mushtaq, Muhammad; Shah, Syed Kazim; Jahan, Kalsoom (2021) A Diachronic Review of Ideology, Mental Model and Racism at Ideational and Inter-textual Levels. Elementary Education Online, 20(4): 2371-2379.
• Sancar, Serpil (2014) İdeolojinin Serüveni Yanlış Bilinç ve Hegemonyadan Söyleme. Ankara: İmge Kitapevi.
• Seargeant, Philip (2009) Language ideology, language theory, and the regulation of linguistic behavior, Language Sciences, 31(4): 345–359.
• Smith, Philip (2007) Kültürel Kuram. (çev. Selime Güzelsarı ve İbrahim Gündoğdu). İstanbul: Babil Yayınları.
• Therborn, Göran (2010) Marksizmden Post-Marksizme. (çev. Devrim Evci). Ankara: Dipnot Yayınları.
• Thompson, John B. (2013) İdeoloji ve Modern Kültür Kitle İletişim Çağında Eleştirel Toplum Kuramı. (çev. İdil Çetin). Ankara: Dipnot Yayınları.
• Van Dijk, Teun Adrianus (2003) “Söylem ve İdeoloji Çok Alanlı Bir Yaklaşım,” Çev: N. Ateş, Söylem ve İdeoloji, Haz: Barış Çoban, Zeynep Özarslan, İstanbul: Su Yayınları.
• Van Dijk, Teun Adrianus (1988) News as Discourse. New York and London: Lawrence Erlbaum Associates.
• Van Dijk, Teun Adrianus (1997) What is Political Discourse Analysis. Belgian Journal Of Linguistics, 11(1), 11-52.
• Voloshinov, Valentin Nikolayeviç (2001) Marksizm ve Dil Felsefesi. (M. Küçük, Çev.). İstanbul: Ayrıntı. Yayınları.